“Ek het my seur Karl huis toe gebring, seurtjie. Hy is uitgelê in sy kamer,” sê Sam stil toe hulle deur die onderste hek van die landgoed ry. Kurt knik. Hy weet dat dit waarskynlik van hom verwag word om nou oor te neem en reëlings te begin tref vir die begrafnis.
’n Tweede keer vra hy Sam uit oor sy ma se toestand, maar weereens skud Sam net sy kop. Al wat hy weet, is wat meneer Malloy hom gesê het. Die hospitaal sal mos nie ’n swart man toelaat om haar te sien nie, al was hy sy hele lewe lank in diens van haar familie. Die bitterheid wat in Sam se stem deurslaan ontstel Kurt, maar die man het sekerlik die reg daartoe, dink hy. Sam het sy pa grootgemaak, daarna vir hom en Heinrich. ’n Goeie, onbaatsugtige mens wat nooit gevra het nie, wat maar altyd bereid was om te gee. Kurt wens skielik dat hy met Sam sy gedagtes kon deel, hom sê dat die wette onregverdig is, dat dit verander moet word. Maar hy kan nie die regte woorde vind nie, iets verhoed hom om met meegevoel uit te reik.
Sam verbreek die stilte en verduidelik kortliks hoe Kit Malloy betrokke geraak het. “Dit het gebeur op die Malloys se nuwe grond, dis waar die ongeluk was. As hy nie so gou daar was nie, sou mevrou ook sekerlik omgekom het. Dis wat die polisie my gesê het.” Hy bring die motor voor die klipstoep tot stilstand, maar maak geen aanstaltes om uit te klim nie.
Ook Kurt bly sit, want dit lyk asof Sam nog iets wil sê. Maar miskien huiwer hy ook omdat hy sy moed wil bymekaarskraap voor hy na die kamer gaan waar sy pa se oorskot lê. Sam se stilswye duur egter voort.
Kurt sit sy hand op die deur se handvatsel. “Dankie dat jy my kom haal het, oom Sam. Ek wil net eers die treinroet van my gesig gaan afwas, dan kan ons daarna hospitaal toe ry. Ons sal later praat oor die ander reëlings.”
Sam knik, maar bly steeds roerloos sit toe Kurt uit die motor klim en daarna haastig die kliptrap opdraf. Dis goed dat hy hier is, dink hy. Kurt is nog jonk, maar hý kan nou die besluite neem. Sam voel weer die afgemete bedruktheid wat net nie uit sy siel wil wyk sedert sy seur Karl se dood nie. Die nutteloosheid van sy lewe is uitgelê in die kamer met die silwerblou gordyne waaroor die skildery van sy ma al soveel jare waghou.
Dis in daardie kamer waar hy sy seur Karl die aand voor die ongeluk ’n laaste keer versorg het vir die nag. Daardie aand het dit vir hom gevoel asof Karl hom iets wou sê … maar hy het toe nie. Net voor hy Karl op sy eie gelaat het, het Karl sy arms om Sam geslaan en hom vasgehou soos toe hy nog ’n kind was. “Dankie, Sam,” het Karl net sag gesê, “dankie vir wat jy oor al die jare vir my gedoen het. Jy was al een wat omgegee het.”
Hy wens hy het sy seur Karl toe gesê dat hy omgegee het omdat die wit kind deur die jare al die kinders geword het wat hy nie gehad nie. Hy het Sam ’n rede gegee om gedweë sy lewe as butler uit te dien. Maar nou … nou is Karl weg. En hy? Wat word van hom, Sam Naudies? Hy is nie meer jonk genoeg vir ander werk nie. Daar is Kurt, ja, maar die moderne jong man het nie meer ’n Sam nodig nie. As mevrou sou gaan, dan sal hy wat Sam is ook uitgedien wees, net soos die ou koets wat nou staan en stof vergader in die ondertuin se pomphuis.
* * *
Kurt het ’n aansienlike jong man geword, dink Kit, toe Deborah se seun oorkant hom gaan sit. Hy trek na sy ma, dieselfde vlasblonde hare, dieselfde oë. As dinge anders verloop het, as sy nie die Mannheims bo hom verkies het nie, sou hy hom as sy eie seun grootgemaak het. Hy sou sy naam gedra het en hy sou ’n Malloy gewees het. Maar dis sinloos, sulke gedagtes.
Kurt verberg die ongemak wat hy voel teenoor die ouer man wat hom so stip aankyk. Dit behoort nie so te wees nie, hy is tog nie werklik ’n vreemdeling nie. Tot sy verligting verbreek Kit die ongemaklike stilte.
“Ek verneem dat jou ma nou buite gevaar is?” vra hy, half stug.
Kurt knik. “Ja, sy het selfs ’n paar woorde met my gepraat, en sy het my gesê hoe hulpvaardig u was. Dit is waarom ek gekom het, om u te bedank.”
Kit knik stroef. “Dit was onnodig. Bloot ’n gelukskoot dat ek tuis en byderhand was.”
Kurt verwonder hom aan die ouer man se bitterheid. Dis amper asof Kit berou het oor sy aandeel.
“Hoofsaak is dat sy dit oorleef het en hopelik aan die herstel is,” gaan Kit voort.
“Ek dink sy is goed op pad daarheen.” Kurt glimlag. “Sy het my vandag al klaar uitgevra na die myne, en dis vir my ’n goeie teken.”
“Inderdaad …” merk Kit droog op en lag vreugdeloos. “Dan sal sy spoedig weer almal aan die kortetjies beethê.” Die onthutsing op Kurt se gesig laat Kit sy woorde effens versigtiger kies. “Dit is goed dat sy weer belangstel in wat om haar aangaan.” Dan verander hy met opset die onderwerp. “En jou pa? Wanneer is die begrafnis?”
“So gou as wat ek die reëlings getref het. Dis nodig. Sam het hom gaan haal, hy is in Mannheims Ruhe.”
“Ja …” sê Kit begrypend.
Dit lyk asof nie een van die twee mans meer iets vir mekaar te sê het nie.
“Ja, wel …” sê Kurt en staan op.
“Nou ja … ek sal jou nie langer ophou nie,” sug Kit en kom ook orent. “Laat my weet wanneer die begrafnis plaasvind.” Hy begelei Kurt na buite. Op die stoeptrap skud hulle formeel hand. Kurt draai weg en draf by die trap af.
Kit kyk hom agterna, hoe hy sy perd losmaak en opklim. Die hings is uitgevreet en koppig, duidelik te lank op stal, maar jong Kurt hanteer die dier met gemak. Perdry is in die klong se gene … hoe dan anders, Deborah is sy ma. Hy sug en gaan sit in sy geliefde stoel op die stoep.
Weereens is sy gedagtes vol van haar. Hy was by toe sy haar bewussyn herwin het. Hy het haar verbinde hande in syne gehad. Sy was dankbaar en so rustig in haar afhanklikheid, tot dit tot haar deurgedring het wie dit was wat haar hande vashou. Sy het hare onttrek en die kilheid in haar blik het hom gewaarsku dat Deborah sy aanraking verafsku. Hy was al weer onwelkom.
“Wat maak dit saak,” mompel hy aan homself, maar sy skouers is ietwat geboë toe hy naderhand die huis binneloop. Skielik verlang hy na Vickey. Hy wens desperaat dat sy nie so ver van hom af was nie. Vanaand het hy behoefte om iemand naby aan hom te hê, iemand wat hy liefhet, iemand om te vertroetel, iemand om voor nag te sê. Wat het hom besiel om haar so ver van hom af te laat studeer? Swaarmoedigheid sak op hom toe soos die skemerte kwyn. Sy sal in November vir die Kersvakansie huis toe kom, maar dit voel op die oomblik oneindig ver.
* * *
Die geweldige toestroming van mense deur die hekke van die Braamfontein-kerkhof verstom Kurt. Sy pa was selde of ooit in die stad, en wanneer hy hier was, het hy hom afgesonder. Van waar dan hierdie belangstelling? Hy sien vandag mense, Johannesburgers, wat hy nog nooit vantevore gesien het nie, maar daar is ook bekende gesigte. Hy herken van die manne wat sy ma aan hom uitgewys het as die Goudkewers van destyds, hulle wat nou bekend staan as Johannesburg se Randlords, die stad se sogenaamde goudbaronne. Sou hulle werklik Karl Mannheim se begrafnis bywoon uit meegevoel?
In hul sober, donker pakke is hulle die toonbeeld van waardigheid, maar hul somber gesigte verbloem beswaarlik hul nuuskierigheid. Sy pa se ongeluk het dae lank die hoofberigte in die koerante gehaal. Hy weet ook dat daar bespiegelings was dat Karl homself en sy vrou met opset probeer verongeluk het. Sy ma, wat nog in die hospitaal aansterk, ontken dit. Sy hou vol dat dit ’n ongeluk was, maar sy was nog altyd ’n swak leuenaar, en hy weet ook dat sy nog altyd vir Karl probeer beskerm het. Selfs nou, ná sy dood, skyn dit nog so te wees. Het sy hom tog op ’n manier liefgehad?
Hy probeer sy aandag bepaal by die laaste grafrede, maar min dring tot hom deur. Wie was hierdie man wat hulle vandag hier moet begrawe werklik? Wie was sy pa? Dis vreemd, maar hy voel nogal skuldig dat hy so min vir Karl voel. Maar nou ja, van kleins af was dit so. Daar was nooit ’n band tussen hulle gewees nie, hy was bloot ’n vreemdeling wat soms huis toe gekom het. Hulle het nooit enige rapport ontwikkel nie. Karl en Heinrich het daarenteen goed oor die weg gekom, en toe Kurt klein was, het dit hom soos die uitgestotene laat voel. Waarom het sy pa nie van hom gehou nie? Hy raak bewus van ’n dowwe hartseer wat hy nie kan verstaan nie.
Kurt