Hulle is weg, almal behalwe Karl, wat sy roes lê en afslaap, dink Deborah. Sam het hom in ’n onkapabele toestand in haar studeerkamer gevind en hom toe in die bed gesit. Dis beter so, sy sou die man se teenwoordigheid skaars kon verduur nadat hy haar so voor Heinrich verneder het. Hoe het Karl daarvan te hore gekom? vra sy haarself vir die soveelste keer af. ’n Blos stoot koorsig in haar nek op. Haar behoud deur die jare was dat sy oortuig was dat niemand daarvan weet nie.
Twaalf jaar lank het sy die insident diep in haar geheue versteek, daarvan probeer vergeet, en soms wou sy glo sy het. Maar sy het geweet dat sy haarself flous, want jaarliks, altyd op die twaalfde Julie, het die aaklige herinnering teruggekeer asof dit gister was. Dan het sy weke lank nagmerries gehad oor daardie middag in ’n swartgebrande slagveld, toe kru barbare haar liggaam oor en oor onteer het. Ná daardie drome het sy altyd in ’n angssweet wakker geskrik, en huilend onthou van die pyn en vernedering. Ná so ’n droom kon sy nie weer slaap nie en het sy die nag deurgebring in ’n makabere nagwaak, en haar verwonder dat sy dit oorleef het. Teen dagbreek, wanneer kalmte en logika uiteindelik weer die nagmerries verdryf het, kon sy altyd vasklou aan die enkele sekerheid: Niemand weet daarvan nie.
Die enigstes wat destyds miskien iets vermoed het, was die vroue in die konsentrasiekamp wat hulle oor haar ontferm het. Maar so baie van hulle het omgekom in die kamp, sy het niemand van hulle ooit weer gesien nie. Dit is net Bess wat nog oor is … maar Bess was destyds te jonk om te weet wat met Deborah gebeur het. Die verkragters is ook almal dood. Dis asof ’n wraakgod onder hulle begin maai het. Afgesien van Breaker Morant en sy makker wat tereggestel is, het die res van hulle een ná die ander op ’n makabere manier gesterf. Destyds – dit was voor sy oortuig was van sy verraad – wou Deborah glo dat dit Kit Malloy was wat haar ontering gewreek het. Vanaand het Karl se uitlatings haar weer daaraan herinner. Die enigste ander mens wat daarvan geweet het, was Kit Malloy. Tog kan sy nie glo dat hy ooit so iets sou verklap nie, veral nie aan Karl nie. Maar sy was vantevore al verkeerd oor Kit Malloy …
Ver onder in die straat hoor sy die geluid van ’n naderende motor. Dis laat, ná twaalf al. Waarskynlik Kurt wat terugkom. Sou Heinrich alles wat Karl uitgelap het aan Kurt gaan staan en oorvertel het? Die jeug is wreed en onnadenkend, maar sy twyfel. Heinrich is te fyn ingestem op die gevoelens van ander om so iets te doen.
Die klank van die motor dreun nader vanuit die rylaan na die huis. Dit ís Kurt, dink sy. Skielik wens sy dat sy soos in die ou dae ondertoe sou kon gaan en hom inwag, om dan saam met hom en Heinrich ’n middernagfees te hou, te lag vir hulle jeugdige kwinkslae … Maar sy weet dat daardie dae iets van die verlede is. En beslis nie vanaand nie. Vanaand is sy in hierdie kamer ’n gevangene, ’n prisonier van haar eie skaamte en vernedering.
Bang dat hy sal kom nag sê as hy die lig in haar kamer sien brand, skakel sy dit haastig af en staan daarna roerloos in die donkerte en luister hoe die motor voor die stoep stilhou. Sy hoor sy voetstappe toe hy oor die keistene stap … dan by die kliptrap op. Vreemd hoe trek klank op so ’n stil nag.
Doelloos loop sy na die oop venster, al weet sy dat sy daar min verligting sal vind. Skielik voel sy oneindig verlore. ’n Groot hartseer sak oor haar toe, maar dié keer is sy dankbaar daaroor en vind sy uiteindelik ’n mate van verligting in die trane wat ongehinderd oor haar wange stroom in ’n oorweldigende ontlading van die verdriet wat sy so lank moes opkrop. Tog! Sy moet haar inhou, maan sy haarself. Kurt mag nie hoor nie! Sy sak op die sofa neer en druk haar traanbesmeerde gesig in die kussings.
Deur haar oorstelpte gemoed galm daar plotseling ’n ander hinderlike refrein, dié van vader John: Soos ’n vlieg sit jy vasgevang in die web van jou eie belangrikheid, jou besittings. Die Huis van Mannheim het jou god geword en dit het jou afgedwing tot die vlak van ’n goedkoop gierigaard …
Wat weet die ellendige ou priester? Hoe durf hy sy mening lig oor iets waarvan hy niks weet nie? Wat kan hy weet van die sieldodende jare waarin sy alleen besluite moes neem, wat weet hy van die vrees wat soos ’n rot aan jou knaag wanneer daar ondergronds ’n oorstroming is wat jou mynwerkers se lewens bedreig? Van haar onsekerheid wat sy beswaarlik kon versteek toe die laaste oproer onder die swart en wit myners uitgebreek het? Hoe kan hy, ’n selibate man, weet hoe sy as ma moes wroeg wanneer sy ’n siek kind noodgedwonge in ’n ander se sorg moes laat, omdat sy moet omsien na ’n mynskag wat toegeval het? Die ou man weet ook nie van haar knaende eensaamheid nie, haar frustrasies, hoe haar onvervulde liggaam deur die jare verraderlik bly smag het na die een man wat vir haar buite perke is. Hoe sou hy ooit kon weet van die man wat sy met alle mag probeer haat het, die man wat tydig en ontydig hom tuisgemaak het in haar gedagtes, wat haar in haar drome besoek, net om haar daarna skroeiend bewus te maak van haar leë bestaan sonder warmte of liefde. Sulke jammerlike, bar jare van eensaamheid … Sy moes tog teen dié tyd al daaraan gewoond geraak het. Maar nooit vantevore het sy so van God en mens verlate gevoel soos juis vanaand nie.
“Mamma?” ’n Onseker fluistering.
Haar seun moet die deur so saggies oopgemaak het dat sy dit nie gehoor het nie. Sy bly doodstil sit, wetende dat die hoë syleuning van die groot sofa haar verskuil. Kurt mag haar nie só sien nie, dink sy met opgehoue asem. Maar ná ’n rukkie hoor sy hom saggies nader kom. Roerloos wag sy hom in.
“Mamma?” vra hy besorg.
Sy wil hom antwoord maar sy kan nie, want die hartseer sit verstikkend opgebondel in haar keel. Sy voel die warmte van die sterk jong liggaam wat langs haar gaan sit.
“Mamma …” Sy hand reik uit, soek hare, streel daaroor, dis vreemd kalmerend.
Uiteindelik waag sy dit om haar kop te lig, maar sy vermy dit om na hom te kyk. “Dis niks, gaan slaap, dis laat,” fluister sy, haar stembande steeds opgeswel van die huil.
Kurt gee nie gehoor nie, maar bly net troostend oor haar hand streel.
Uiteindelik waag sy dit om na hom te kyk. Sy sien haar seun se gesig in die lig van die gang wat by die donker kamer inskyn. Hy kyk haar gekwel aan. Soos alle ander lede van sy geslag weet hy waarskynlik nie hoe om so ’n situasie te hanteer nie, dink sy. Dis seker erg vir hom, ’n huilende vrou, en veral omdat daardie vrou sy ma is. Die gedagte amuseer haar. Sy trek haarself orent en dwing ’n glimlag om haar mond.
“Alles is in orde, Kurt, dis sommer nostalgie. Miskien die ouderdom. Hulle sê my ’n mens raak so as jy ouer word.” Sy gee ’n skor laggie.
“Mamma is nie oud nie. Jy sal nooit oud word nie!”
Sy woorde is so opreg dat hulle haar diep raak. Sy glimlag dankbaar vir hom, die kind op wie die lewe nog geen letsel gelaat het nie. “Gaan slaap nou,” gebied sy hom weer saggies.
Kurt skud sy kop. Voor Deborah besef wat hy doen, omvou sy arms haar. Sonder om na haar protes te luister, staan hy op en druk hy haar styf en troostend teen sy bors aan. Hy wieg haar beskermend, asof sý nou die kind geword het.
Hoe goed is dit om so getroos te word, dink sy. Om veilig te voel in arms wat jou liefdevol vashou, die arms van iemand wat omgee, bloed van jou bloed. Haar seun, al wat sy in die lewe oorhet.
’n Lang ruk staan Kurt so met sy ma in sy arms. Hy probeer verward uitwerk wat die regte ding is om te sê of te doen. Nog nooit het hy sy ma so weerloos gesien nie. Dit wat hier gebeur het, was nie vir sy oë bedoel nie, besef hy. Sy is so onafhanklik en so trots, hy weet dat sy haar môre hieroor sal skaam. Daarom moet hy sy woorde nou baie versigtig kies, anders skulp sy toe. Soos sy nou is, is sy meer toegeneë, moontlik meer vatbaar vir dit wat hy wil bepleit – dat die vrede tussen haar en Heinrich herstel moet word voordat Heinrich vertrek.
Daarom wag Kurt geduldig op die regte oomblik, wag hy totdat die siddering wat so meedoënloos deur sy ma se liggaam stu, uiteindelik bedaar. Toe los hy haar, laat sy arms haar uiteindelik vry. Hy grinnik seunsagtig en soen haar op die voorkop, soos sy hulle altyd gegroet het.
“Is Ma lief vir my? Want ek is lief vir Ma,” speel hy die speletjie van sy kleintyd.
Dit is soos balsem vir haar gekneusde gemoed. Sy knik aangedaan. “Ek is lief vir jou,” prewel sy saggies. “Ek is baie lief vir jou. Jy is al wat ek het.”
Hy