“Kurt Mannheim,” sê hy byna ingedagte, “dink hy is koning op hierdie mishoop genaamd Johannesburg. Hy probeer om die hele dorp vir homself in te palm. Ek is moeg vir sy hovaardige houding. So, waarom sal ek verkoop? Waarom sal ek aan hóm van alle mense my grond afstaan? Die ses akkers daar teen die rif is goed geleë en die lug daar is vry van stof en die rook en stank van konkavure.”
Hy glimlag en tik die as van sy sigaar af. “Maar gee die duiwel sy eer … die ou bliksem het my ’n idee gegee! Wie weet, miskien bou ek self nog eendag vir my ’n huis daar op die hoogste koppie – nee, ’n paleis, goed genoeg vir ’n koningin!”
Mac glimlag halfhartig. “Sal wragtig ’n soort Delila moet wees … iemand wat jou kan vasweef sodat jy nie kan wegkom nie. Ek twyfel of so ’n koningin in dié kontrei rondloop!”
Kit slaan nie ag op Mac se laaste aanmerking nie. Hy sit ingedagte en trommel ’n ritme uit met sy vingers. Dan lig hy sy bene van die lessenaar af en sit orent. Sy gesig is skielik waaksaam. “Los dit. Laat ou Mannheim in sy eiewaan versuip! Dis nie waaroor ek met jou wou praat nie.”
Mac teug aan sy sigaar en kyk hom vraend aan.
Kit rook ook ’n kort rukkie in stilte, dan sê hy: “Jy weet so goed soos ek dat die dorp gaan uitbrei. Die goudriwwe hier is diep en dit mag vorentoe probleme veroorsaak. Maar Johannesburg gaan nie dieselfde pad loop as die Oos-Transvaalse delwerye nie. Daar kom daagliks al hoe meer fortuinsoekers op die markplein aan en die tentdorpe wat nou om die myne begin paddastoel, begin ’n kopseer word vir Von Brandis. Daardie tente gaan plek maak vir huise en nog meer huise, vir kroeë, winkels, kantore … Die Onderkopjes-grond is ’n belegging, maar ek wil dit laat lê. Dis vir later. Grond gaan ons goud word, MacIntyre! Ons moet nou rondom die dorp begin opkoop soveel as wat ons kan.”
Mac vryf die stoppels aan sy ken ingedagte. Hy is skrikkerig vir oorbesteding. Sy Skotse aard laat hom glo aan bates wat sonder skuld bestuur kan word. Maar wat Malloy sê maak goeie sin. Hy gooi nogtans halfhartig wal. “En die salonne? Wat van hulle, Kit? Ons het al klaar ons hande vol; ek sou liewer dat ons uitbrei op ’n gebied wat ons ken.”
“Toegegee. Daar is drie ander lokale wat ek glo binnekort op die mark gaan kom … Ons gaan hulle koop, Mac.”
Mac kyk hom onseker aan. Wat sou hy bedoel? Hy het geen gerugte gehoor dat hul kompetisie wil verkoop nie. Dit sou onsinnig wees, veral in so ’n bloeitydperk. Iets broei in die Ier se kop, dink hy terwyl hy die lenige man dophou.
Kit staan op om vir hulle whisky te skink uit ’n kristalkraffie wat een van die salonmeisies reeds vroeër die middag op die geleentheidstafeltjie gesit het. Hy gee vir Mac sy glas en hulle klink oudergewoonte voor die eerste teug.
Die skemer buite wyk nou finaal voor die donkerte wat ongemerk soos swart steenkoolstof teen die ruit begin kleef. Kit is buitengewoon stil. Mac merk die frons tussen sy welige wenkbroue toe hy skielik sy sigaar dooddruk.
“Daar is iets anders waaroor ek ook met jou wil praat.” Die kilheid in Kit se stem ontgaan Mac nie. “Is jy nie eens ’n bietjie nuuskierig om te weet onder watter van ons kompetisie ek gaan inklim nie, Mac?”
Mac sit sy glas neer. “So dis nie opkoop nie, dis oorneem …”
“Nie heeltemal nie, hoewel hulle verdien om uitgeroei te word. Ek praat van die gespuis in Markstraat.”
“Die Petite Parisienne?” Mac skud sy kop onthuts. “Nou speel jy wragtig met vuur! Hulle is deel van ’n sindikaat. Die Bowry-broers is ’n gevaarlike spul.”
“Ja, dis wat hulle almal wil laat glo. Maar ek onderskat hulle geensins nie. Hulle is uitvaagsels, Mac, opdrifsels uit die Ou Wêreld wat hier met hul onheilige bedryf kom nesskop het!”
Die lamplig teken die onverbiddelikheid op Kit se sterk gelaat nog sterker af teen die vensterruit, wat nou inkswart is. Hy sit ’n rukkie stil, versonke in sy eie gedagtes. Dan sê hy sag: “Hulle misbruik jong meisies – nee, kinders, Mac. Dít is wat hulle in daardie hool van hulle aan die delwers uitveil!”
Onder in die salon begin die pianola ’n meganiese deuntjie uittokkel. Julia sing saam en haar uitkenliedjie klink dofweg op: “I’ll be your golden gal, dear heart, and you’ll be my golden boy …” Die eerste klandisie van die aand moes dus aangekom het.
Mac kom orent. “Dis gerugte. Ek het dit ook gehoor, maar –”
“Is dit?” Kit kyk Mac strak aan. “Vra jou vrou of sy jou vanaand sal afstaan, dan gaan wys ek jou wat gerugte is en wat nie!”
Rook en die reuk van braaivleis hang verstikkend oor die markplein. Die honderde konkavure van togryers wat uitgespan het, gloei soos vurige oë in die vroeë aandskemering.
Die treurige geloei van die trekdiere meng met die perde se rustelose geproes en die mensestemme uit die watente en om die vure. Iewers op die donker gemeenskapsplein klink die klanke van ’n harmonium wat treur oor ’n land ver oor die see, waar deinende groen grasvlaktes en alpekrokusse gedy.
Elke dag neem die hoopvolle aankomelinge toe. Hulle kom van dwarsoor die wêreld, en die dorp word voller. Die barre aarde met sy bosryke koppies in die verte het die nuwe Eldorado geword waarom desperate drome van rykdom geweef word. Goud. Die towerwoord snoer entrepreneur en delwer saam in hul onversadigbare drang na daardie eenmalige groot fortuin.
Die skril gelag van ’n vrou en die dronkerige geroesemoes van manstemme styg uit bo die getonk van ’n blikkerige klavier toe Kit en Mac hulle perde aan die stutpaal vashaak buite die Petite Parisienne.
Mac kyk benoud na die swaaiende uithangbord waarop ’n halfnaakte vrou geskilder is. Dit is hier, in hierdie hool, waar Cockney Liz haar kom vestig het toe dinge vir haar begin skeefloop het in die Oos-Transvaal.
Mac dink ’n oomblik lank aan sy rysige blonde vrou, Meg. Sy sal veel te sê hê as sy moet uitvind waarheen Kit hom vanaand sleep! Hy sug en volg sy vennoot na die swaar, toegesperde houtdeur onder die uithangbord.
Mac se duidelike ongemak laat Malloy grinnik. Die sproeterige Skot kyk hom ergerlik aan, loop dan kordaat by hom verby en pluk hard aan die klokkoord.
Die loergat se skuiwer gaan oop. ’n Agterdogtige oog bespied die nuwe aankomelinge eers voordat die deur oopgemaak word. Kit onderdruk sy geamuseerdheid; hy het begrip vir Mac se fynheid van nerf wat dié dinge betref. Sy weersin in die onkuise hool is verstaanbaar, veral as mens sy respek en liefde vir die imposante en puriteinse Megan in gedagte hou. Maar Kit weet ook dat Mac se sin vir wat reg is swaarder by hom sal weeg as hy eers gesien het wat hier aangaan. Dis waarom hy hom gebring het.
Blou rookwalms hang soos misnewels in die drinkerslokaal en meng met die suur reuk van bier en goedkoop snaps. Delwers – swart en wit – nog in werksklere meng met sakemanne in hul eenvormige streepbroeke, donkergrys of swart manelbaadjies en modieuse hardebolkeiltjies wat oor die kliphard gestyfde vlerkboordjies van wit linnehemde troon.
Almal wat in hierdie kroeg saamgedrom staan het met dieselfde vleeslike versugting gekom: vroumense! Die Witwatersrandse rif het nog nie – soos Barberton destyds – genoeg bordeelmeisies aangelok nie, en die manne wat van heinde en verre maande lank op tog was, voel die sap brand in geswolle kliere.
Daar heers ’n gevoel van afwagting in die rokerige vertrek; van die donkergroen damasgordyne is toegetrek. Cockney Liz sal nou enige oomblik haar verskyning maak. Sy het gisteraand ’n verrassing beloof. Dis alombekend dat daar reeds twee weke gelede ’n nuwe besending vrygoedjies aangekom het. French-fontein, soos die Petite Parisienne gedoop is, hou dus die belofte in vir menige geil ure van plesier vorentoe.
Kit en Mac beur ’n pad oop en gaan sit ongemerk in ’n hoek onder die galery, weg van die massa manne wat voor die opslaanverhoog saamdrom. Daar is ’n rooi gordyn om die platform gespan om enige afloerpoging deur ’n voorbarige voyeur te kortwiek.
Kit beduie met sy kop na die bokant van die galerytrap waar ’n man in ’n teatrale rooi brokaatonderbaadjie en ’n weggesnyde swart manel sy verskyning gemaak het. Die vent bekyk