Ons gaan sit op die bankie langs mekaar.
Bes wys in die rigting van die leë huis. “Dis die spookhuis. Niemand bly lank daar nie. Daar loop glo snags ’n ou dame in die huis rond wat koppies van die rak af gooi en krane oopdraai en behoorlik amok maak. Die laaste mense wat daar gebly het, bly nou reg agter jou. Hulle is die Du Toits. Malie en Herman. Het jy hulle al ontmoet?”
“Nog nie, maar ons sal mekaar seker binnekort raakloop. Ek hoor soms ’n hele paar kinderstemme uit daardie rigting kom.”
“Malie en Herman het twee stelle tweelinge, almal seuns, net minder as twee jaar uitmekaar en onmoontlik om mee huis te hou. Een van die oudste twee, hulle is nou seker omtrent vyf, kry bietjie swaar. Jy sal sien. Ek het daardie tyd toe hulle gebore is in die kraamsaal van ons dorpshospitaal gewerk, maar was nie aan diens tydens die bevalling nie. Dinge het dié nag skeefgeloop met die verlossing van die tweede baba, met tragiese gevolge.” Bes sug en vee oor haar oë. “Dit was niemand in besonder se skuld nie. Die naelstring was ’n paar keer om sy nekkie.” Sy kyk ’n oomblik ver oor die vlakte. “In elk geval, die eerste stel babas was net ’n bietjie meer as ’n jaar oud toe hulle op die hoek in die spookhuis ingetrek het. Toe Malie kort daarna uitvind sy is weer swanger, het die spook die skuld gekry.” Bes lag dat die bankie onder ons skud. “Sy sê toe Herman kon nooit weer snags sy lê kry as die spook haar trieks begin uithaal het nie. Dan lê hy ledig in die kooi langs haar.” Bes glimlag. “Die spookstorie wil dit hê dat die ou dame nie kan rus nie omdat haar skoonseun haar die ewigheid ingehelp het met haar kopkussing een nag nadat sy hom vroeër die aand met haar kierie bygekom het.”
“Rowwe manne dan, party van die myners hier rond, nè,” skerts ek.
“Dit kan jy weer sê. Hier is ’n hele paar van hulle op die myn. Jy sal hulle wel raakloop en nog baie van hulle hoor. Net laas jaar het twee van hulle, twee swaers nogal, stry gekry langs die kroegtoonbank by die klub. Hulle het laataand politiek gesels. Toe vererg een van die twee hom so dat hy by die deur uitstorm en huis toe loop. Net om ’n paar minute later weer by dieselfde deur in te kom, pistool in die hand. Hy het die swaer wat agtergebly het, net daar op sy kroegstoeltjie in die bors geskiet. Die slagoffer was gelukkig. Die skut was al aangeklam en het nie goed gemik nie. Gelukkig nie. Die koeël het skuins teen die man se borsbeen vasgeslaan, sy hart gemis maar een van sy longe getref. Hy het by die dood omgedraai, sê ek jou. Kan jy jou die familietwis voorstel? Een suster se man is geboard, want hy kan nie meer in die myn afgaan met sy flenterlonge nie, en die ander suster se man sit in die tjoekie.”
“Ek moet nog ’n paar dinge by die huis gaan doen,” sê ek en staan op.
“Jy sal algaande die mense hier om jou leer ken. Ou Sarel het ’n oog vir ’n rok.” Bes kom staan voor my, haar groot donker oë vrolik. Sy is ’n mooi vrou met ’n dik bos bruin hare wat los tot op haar skouers hang. “Maar sy groot troos bring hy aan die grasweduwees van manne wat opgeroep word vir militêre diens. Dis sy bydrae tot die veiligheid van die landsgrense, het hy vir dominee gesê toe Christa, sy vrou, by die leraar gaan kla het oor sy rondlopery saans. Nie lank daarna nie het sy haar goedjies gevat en ons het haar nog nie weer gesien nie. Jy sal sy bakkie rond en bont in die strate sien staan wanneer hy nie op skof is nie. En naweke as die rugbyspan weg is vir wedstryde gaan verneem hy kort-kort by van die rugbyweduwees waar hy van hulp kan wees. Ek dink dis eensaamheid wat hom so rusteloos maak. Sy vrou was nou nie eintlik wat ek geselskap sou noem vir hom nie. Seepglad is ons buurman vir die kuiers geskeer as hy op sy togte vertrek en ruikend van die aftershave, maar skadeloos.”
“Ek groet eers,” sê ek oor my skouer toe ek aanstap tuinhekkie toe. “Gideon het die weermagloting vrygespring, maar ek sal beslis by die rugbyweduwee-liga moet aansluit.”
Dis nog vroegmiddag en Gideon het gesê hy kom eers laat huis toe, want hy ry ná uitvaltyd saam met van die ander manne na die ystermyn naby Postmasburg. Daar is ’n belangrike rugbyvergadering beplan vir die aand. Die sonbesies skree hul woede uit in die peperboom toe ek die agterdeur agter my toetrek ’n rukkie nadat ek van Bes af gekom het.
Toe ek die motorhek toemaak, kyk ek waar ek trap. Ek sien geen slange en geen sleepsels nie, maar ek bly oorversigtig toe ek straataf koers kry, verby die Bosmans om die hoek stap en om die volgende hoek tot in die straat agter ons huis. Ek voel minder vreemd, kyk meer rond as die vorige keer toe ek daar was. Die straat lyk op die oog af verlate, maar ek hoor kinderstemme. Dit kom van die werf reg agter ons.
Voor dié huis gaan ek staan. Twee seuntjies speel in die rooigrond naby die heining. Ek skat hulle so vyf jaar oud. Amper groot genoeg om in die skool te wees, vermoed ek. Die oudste van die twee stelle tweelinge dus. Maar hulle is nie identies nie, ook nie ewe lank nie. Hulle is feitlik teen die ogiesdraad waar ’n paar houtstompies opmekaar gestapel is. Die korter een van die twee hou ’n klein katjie in sy hande vas. Sy mond hang oop en sy ken blink nat van die spoeg. Dit moet die enetjie wees wat bietjie swaarkry, volgens Bes. ’n Groot agterstand staan op sy gesiggie geskryf. In sy hande wriemel die katjie vergeefs om los te kom. Die langer een van die twee het ’n donker bottel in een hand en in die ander hand knyp hy iets vas. Voor hy dit agter sy rug kan wegsteek, sien ek die geel etiket op die dosie. Vuurhoutjies. Hy trap ongemaklik rond. Toe hy sien ek kyk na die bottel, sit hy dit op die grond neer en gaan sit plat op sy sitvlak sodat dit agter hom versteek is. Hy druk die vuurhoutjiedosie tussen sy bene in. Ek ruik onraad, iets is nie reg nie.
“Hallo, julle twee manne, wat maak julle?”
“Niks nie, tannie,” sê die een voor die bottel vinnig. Hy laat sy kop sak.
Die ander een kyk my oopmond en met ’n skewe koppie aan.
“Wat is in die bottel?” Ek kry nie antwoord nie. “Is julle mamma hier?”
“Ga briewe haal,” sê die een met die katjie. Hy praat effens sleeptong. Die dier se naels is vas in sy hempie en die katlyfie krul en spartel.
“Nou wie kyk nou na julle?”
“Regina. Sy is in die huis,” antwoord die een voor die bottel.
“Wat is julle name?”
“My naam is Kobus …” Hy kom nie verder nie, want die kat in sy boetie se hande maak skielik ’n onaardse geluid.
“Jy moet die katjie laat los,” sê ek, “jy maak hom seer.”
“Nee,” sê die kind. Skuim spat by sy mondhoek uit. “Hy sa wêhol.”
“Laat hom maar bietjie hardloop. Dis mos lekker vir katte om te hardloop.”
“Hy moetie wêhol nie.”
“Hoekom nie?”
“Oor ons hom ga orf … orf … orfder.”
“Hou jou bek, Johan!” skree Kobus. “Hy lieg, tannie.” Toe vlieg hy op en die vuurhoutjiedosie val op die grond. Die bottel val om en rol tot teen die stapel hout. Kobus klap sy broer ’n taai hou met die plathand teen sy kop. “Jou simpel vark!”
Die kat kom los en vlieg soos ’n pyl uit ’n boog om die hoek van die huis.
Johan begin huil. ’n Ongemaklike, dierlike geluid kom by sy mond uit. Sy gesig vertrek.
Kobus is net ’n oomblik van stryk. “Hy lieg, ons wou niks doen nie, tannie.”
“Wat gaan hier aan?” vra ’n harde vrouestem agter my.
Ek skrik, want ek het haar nie hoor nader kom nie. Die vrou knik in my rigting en maak die hekkie oop, stap in. “Ek vra weer. Wat gaan hier aan?” Sy stap tot voor Kobus. “Hoekom huil Johan?”
“Johan maak die katjie seer,” sê Kobus. “Toe raas daai tannie met hom.” Hy wys na my.
“Issie,” snik Johan. “Ons ga die katjie orfder.”
“Hy lieg, hy lieg, hy lieg!” skree Kobus. “Hy sal nog hel toe gaan.”
“Bly dadelik stil, al twee