Vraende voornaamwoord: Lui ’n vraagsin in. Byvoorbeeld: Waar is die badkamer en seep? Wie gebruik die vuil handdoek? Hoe was ’n mens jou hande behoorlik?
Aanwysende voornaamwoord: Kinders leer gewoonlik hard, maar daardie een was lui.
Beantwoord die volgende vrae oor die voornaamwoord in jou werkboek.
1.Skryf voornaamwoorde vir die woorde tussen hakies neer.
a. Die indoena moes die fees reël; dit was (die indoena se) werk.
b. ’n Skare mense het die fees bygewoon; (die skare mense) was baie honger.
c. Die inboorlinge hou ’n fees vir (die inboorlinge se) koning.
2.Kies die korrekte woord .
a. Die kat is die koning (se/s’n) enigste kat, dit is (hom se/syne).
b. Almal hou van die kos; (dit/hulle) is lekker.
c. ’n Mens moet mooi dink wat (jy/jou) vir (jou/jy) vriende van (jou/jy) tradisies vertel.
d. Die katwyfie het (sy/haar) kleintjies in die bosse weggesteek.
3.Kies die korrekte woord .
a. Die storie (wat na/waarna) julle luister, gaan oor tradisies.
b. Die koning (van wie/waarvan) hulle praat, is van Afrika.
c. (Na wat/waarna) soek die indoena?
d. Die tafel (op wat/waarop) die kos is, is baie lank.
Beantwoord ook die volgende vrae.
4.In die luisterteks het jy intensiewe vorme soos pikswart en seepglad gehoor. Skryf intensiewe vorme vir die woorde tussen hakies.
a. Dit is ’n (baie nuwe) tafeldoek.
b. Die koning se mond is (baie vol) kos.
c. Dit is ’n (baie vet) hoender wat hulle eet.
5.Kies die regte spelling tussen hakies.
a. Dit is maklik om ’n fees te (reël/reel).
b. Die mense eet (vleis/flys).
c. Daar is nie baie (palle/pale) om die kat aan vas te maak nie.
d. Al twee die koning se (hanne/hande) is vol kos.
e. Die klein (koningkie/koninkie) is kwaad.
6.Skryf die teenoorgestelde vir die woorde tussen hakies.
a. Tradisies is (onbekende) gewoontes.
b. Die fees het baie (laat) begin.
In hierdie aktiwiteit gaan jy
’n kortverhaal lees
vrae oor die kortverhaal beantwoord
taalvrae beantwoord.
Elke kultuurgroep het sy eie tradisies. Lees die volgende storie wat oor ’n Ndebele-tradisie gaan. Jou onderwyser gaan vir jou meer inligting gee. Jy kan ook self inligting gaan opsoek.
Prelees: Voorspel waaroor die storie gaan.
Kyk na die prentjies by die storie hieronder. Gesels met jou maat oor die vrae.
Vertel wat in die eerste prentjie gebeur.
Kyk na die tweede prentjie: Dink jy hulle hou van mekaar? Waarom sê jy so?
Tydens lees
Soek- en vluglees die storie vir die volgende antwoorde:
Wie het eerste deur die rivier gestap in paragraaf 1?
Waarheen het hulle in paragraaf 2 gestap?
Wie is die skrywer van die storie?
Elemente in ’n kortverhaal
Ruimte is die plek waar die verhaal geplaas word of afspeel.
Karakters is die persone wat in die verhaal optree. Daar is hoofkarakters en bykarakters.
Konflik is die stryd of botsing wat tussen karakters of groepe en hul omstandighede plaasvind.
Intrige is die verloop van gebeure in die verhaal. Hoe die verhaal gebeur.
Lees eers die volgende uittreksel van ’n kortverhaal:
Qina en Awande
1Die een wat deur die stamvader aangestel is, bring die abakhetua met hul komberse en isonyana oor hul koppe tot by die rivier. “Kyk af, en volg my deur die ukuwela tot bo op die berg,” sê hy. Hy stap eerste deur die rivier.
2Nat, koud en uitasem (breathless) kom almal by die umphadu aan. Hul ouer broers en pa’s wag al. Hulle herken twee dinge: die reuk van gekookte pampoen, en die geheime taal van dié wat reeds deur die inisiasie is. Niemand het gedink hulle gaan vir twee maande in winterweer sonder ’n draad klere wees nie.
3Qina het uitgevind wie Zama is. “Ek is hier om te veg, en jóú te verslaan. Jy sien, Awande is mýne. Sy is lief vir my. Ek gaan met haar trou, nie jy nie.” Zama het later moed opgegee, want Qina wen elke keer die stokgevegte en jagtogte.
4Twee maande later word die seremonie gehou. Die ou komberse word verbrand. Die jong manne is nou mans. Hul ken ook die geheime taal.
5Die groep stap terug na hul huise. ’n Nuwe kombers en naam wag vir hulle . . .
6Awande, reeds in tradisionele Ndebele-klere, staan langs Zama se ma. “Awande, ontmoet my seun . . .” Zama val haar dadelik in die rede. “Nee, Moeder, ek kan nie met haar trou nie. Sy is nie vir my lief nie.” Hy draai na Awande: “Jy is vry om te gaan, Qina wag vir jou. Jy is vir hom lief, nie vir my nie.” Awande hardloop dadelik na Qina se huis.
7“Welkom terug, my seun. Jou nuwe naam is nou Akhumzi. Hier’s ’n nuwe kombers, sê sy ma.” Awande gaan staan agter hom. “Wel, soos jou nuwe naam het ons ’n huis om te bou,” fluister sy agter Akhumzi. Hy draai om en omhels (embrace) haar.
8“Ek sal altyd my verfkuns verf waar jy is,” verseker sy hom.
(Nelius du Preez. Ongepubliseer)
abakhetua – groepie jongmans, geïnisieerdes
isonyana – grashoofband, tipe kopbedekking van gras gemaak
stamvader – hoof van ’n stam
ukuwela – steek die rivier oor
umphadu – die inisiëringsplek in die berge wat ’n geheim is
Postlees
Beantwoord die volgende literêre vrae oor die kortverhaal.
1. Wie is die hoofkarakter in hierdie storie?
2. Skryf die name van die ander karakters neer.
3. Waar speel paragraaf 1 tot 4 af?
4. Die hoofkarakter is in konflik met iemand.
a. Met wie “baklei” hy letterlik en figuurlik?
b. Waaroor/oor wie baklei die hoofkarakter?
Beantwoord die volgende kontekstuele vrae oor die kortverhaal.
5. Watter twee dinge het die jongmanne oor hulle koppe gehad? Skryf Afrikaanse name neer. (1)
6.