In ’n land waar prinse vermoor, weduwees verbrand en ongewenste dogtertjies uit die weg geruim word, sal die onverklaarde dood van ’n Britse offisier geen wenkbrou laat lig nie. Die besering van ’n krieketheld op Lord’s veroorsaak inderdaad groter beroering as die sluipmoordaanval op ’n garnisoendorp in Brits-Oos-Indië waarin Britse vroue en kinders omkom.
“Pray give me some time, darling.”
Dit was letterlik die nodigste: tyd. Hy kon die kortpad En
geland toe kies; Bombaai tot Suez, oorland via Alexandrië, dan per seilskip deur Gibraltar. Maar die Kaap as moontlike nuwe tuiste was toe reeds in sy kop. Dus het hy die lang pad om die suidpunt van Afrika gekies, met Kaapstad as die gebruiklike Port of Call.
Dat sy aankoms saamval met ’n wonderskone herfsdag, moet hom nie voortydig laat besluit nie. Hy moet hom dwing om te onthou dat die Kaap ook ’n beroerde plek kan wees. Somers te min water, winters te veel. Soms selfs ’n donderstorm wat die duiwe verskrik rondom die hoogste toppe van boom en gebou laat fladder.
En die winde. Behalwe die dor, warm winde uit die binneland, is daar die berugte suidooster. Wanneer hierdie Scavenger-General dae lank woed, dakke afruk, vensters breek en stukkies dennebas deur die lug laat vlieg, berei die menasie geil, siltige spek en eiers om die verlore sout in swetende soldateliggame aan te vul.
Eers wanneer die lewegewende koue fronte vanaf die oseaan begin insypel en die Groenpuntse mishoring spookagtig loei in ’n misbank van driehonderd voet hoog, kan jy jou laat verlei om te glo dat jy in Londen is.
Maar dan is dit ook tyd vir die winterse noordwester met sy rampspoedige krag. Teen die Kaap van Storms se ruwe kuste met hul ongekaarte rotse het menige skip hom al te pletter geloop. Daarvan getuig tallose uitgespoelde wrakstukke en geroeste ankers. Soms vergaan ’n vaartuig binne sig van Tafelbaai, sonder breekwater die mees onbeskutte hawe ter wêreld.
Tydens werklik stormagtige nagte is die vuurtorings van Groenpunt, Mouillepunt en Robbeneiland blote ligwaaiers in die omringende duister.
Hierdie keer was hy uiters ongerus op die oseaan. Hoewel die eintlike gevaartyd tussen Mei en Augustus lê, is ’n vroeë winterstorm nie uitgesluit nie. Vir die eerste keer dink hy aan die dood, intenser as in die bloedige slag van Sobraon. Om Rosemary nog te hê, moet hy die lewe behou.
Die seereis het nietemin kalm verloop. Dwarsdeur die nagte het die suierstoomenjin geswoeg. Daar was nie eers genoeg wind om die seile te hys vir groter spoed en minder brandstof nie. En jammer nogal. ’n Skip onder volle seil is ’n koningin van die see, die mens se kreatiewe meesterstuk.
“Shall I get you a boat, Sir?” Die nasale Engels van Amod, mooi jong lyfkneg, sierlik getulband, sy vel glad en olyfkleurig, wat gekies het om sy vaderland vir goed te verlaat. Vir hom is die Britse Gentleman nog ’n ideaal om na te volg. Ander gee voor dat hulle ontnugter is, dat hulle liewer deur geboorte in hul ras veranker wil wees as na-apers van die veroweraar. Sal Amod die prys kan bekostig?
Henry huiwer, kyk na die bootjies wat heen en weer beweeg om passasiers en bagasie vanuit die groot ankerplek na die kaai te neem, knik dan. Amod verdwyn met sy aangebore vermoë om in damp te verander.
Die bekende ambivalensie. Op bloot menslike vlak wil hy ongesiens deel van die skare word. Maar hy is per slot van sake The Honourable Henry, aangewese elfde Graaf Banthorp. Daarbenewens ’n offisier, gewoond om uitgesonder te word, saluut te ontvang.
Hy het geveg in die afgelope Sikh-oorlog in die Punjab, waar hy by Sobraon gewond is. ’n Blighty was nog altyd ’n medalje waardig. Selfs en veral as daar meer as tweeduisend dooies en gewondes is, en as tienduisend Sikhs aan die ander kant geval het. Die Sutlejrivier was rooi van die bloed. As dit nie groot nuus is nie, wat ís dan?
Waar is Cockburn?
Dalk wag hy onder die menigte op die kaai. ’n Berede koerier kon nuus aangaande die passasierslyste vanaf Algoabaai gebring het, nuus wat deur ’n gesoute koerantman opgeraap sou word. Hy sou sy kantoor in die Keizersgracht verlaat en hawe toe kom.
Ter wille van óú vriendskap kan hy ’n berig skryf wat die held van Sobraon besing en die liefdeskandaal verswyg. Dinge het sleg skeefgeloop. Dit was nie die bedoeling dat hy verlief raak nie. Die affaire moes net dien om die dodelike verveling tussen polo en parades te verbreek. Wat anders was daar te doen in die afgeleë garnisoendorpies?
Sekunderabad, Ootakamund, Lahore, Darjeeling in die Himalaja. Name wat herinner aan ’n uitmergelende klimaat, dor vlaktes met die kleur van ou leeuvel. Die irritasie met armoede, ellende en wanorde. Die hordes onaanraakbares, die fakirs met hulle bedelbakkies. Straatkinders, malende osse, kamele, buffels, asende honde, koeie, blougeverfde bokke.
Toe kom Rosemary. Hul oë vind mekaar by die swierige menasie-aand, waar sy verveeld stralend aan haar man se sy staan en rondblik. Die tafelplan – hoe het dit gekom dat hy langs haar sit? Dat hulle enkels teen mekaar druk asof daar geen kledy – haar roksoom, sy broekspyp, tussenin is nie?
Saam met Rosemary, haar onblusbare geesdrif, die avontuur van verbode vrugte, het hy die ander sy van Indië leer raaksien. Die gesofistikeerde. Die adel. Tempels en gesluierde prinsesse. Lotusvywers en pronkende wit poue in paleistuine; die woude, berge, gletsers. Eksotiese skoenlappers wat die blomme soen. Die klaende dissonante musiek. Die versierde olifante, die massiewe indigo bulle wat roerloos soos idole teen die karmosyn aandlug staan. Rysvelde soos klam sy, Travancore se palms soos geelgroen rook. Die boothuise van Cochin, koel klappermelk op ’n warm reis.
Dan, die twee onvergeetlike hoogtepunte: Die Taj Mahal in maanlig, swewend in die mis wat opstyg uit die Jumna. En die Kumb Mela, grootse pelgrimstog waartydens die Ganges in ’n vuurpoel omskep word deur die duisende papierbootjies vol blomme, lampies en wierook.
Hy het onversigtig geword. Hy het net homself te blameer dat hy op die mat geroep is. Pleks van ’n medalje, kry hy die trekpas na sy tuisregiment. Sy wond was trouens ’n handige voorwendsel. Ná die onderwerping van die Punjab moes die leër gesnoei word.
Met sy voete op vaste grond, kyk Henry ongemerk rond. Hy kan met veiligheid talm tussen die stapels handelsware. Katoen, sy, indigo, salpeter, tee, suiker, koffie, speserye wat hul geur uit die sakke laat opstuif. Al die kleure, geure en klanke van handelsrykdom, die geroep van stuwadore, die eindelose panorama van skeepvaart.
Op die uitkyk vir Cockburn se donker hare en die uitgediende digterskraag wat hom soos ’n Shelley laat lyk, fynkam Henry se blik die skare op die kaai. Matrose en dokwerkers, agente, doeane-amptenare, smouse met bamboesjukke, getulbande imams, koetsiers, leeglêers. Verteenwoordigers van elke land en nasie op die aardbol.
Maar geen Cockburn nie.
Hy verlaat die hawegebied, vermy die huurkoetsiers. Om self te stap kan ’n soort laaste vryheid wees voordat hy vir goed omring word deur ’n horde lyfeienes wat gedienstig sy privaatheid skend. Of … ’n eerste stap om aan te pas by ’n burgerlike lewe in ’n vreemde land?
Hy het dit aan Amod opgedra om ’n valies te pak en land toe te bring. Het Cockburn se koerantadres gegee. Dalk nooi Cockburn hom selfs om by hom en sy Kate tuis te gaan. Dalk aanvaar en verduur hy dit, al is dit net om te sien hoe gewone mense aan die Kaap lewe.
Sweet prik onder sy halsdoek en in die oksel van sy trae linkerarm. “A gentleman never perspires”, onthou hy een van die vele ongeskrewe kodes. Het hy koloniaal vergrof? Mense kyk skrams. Die soort siviele klere wat hy aanhet, stempel hom stellig as ’n Anglo-Indiër.
Die Imhoff-battery kondig met dowwe slag die middaguur aan; vir die winkels die aanvang van die lang, loom siësta. Maar ’n koerantman rus mos nooit, spog Cockburn graag. Die mense wil elke week hulle nuus hê, vars soos hulle vis.
Hoe sou dit met die jong huwelik gaan? Laas jaar toe Cockburn in Indië gekuier het, was hy so verlief soos ’n patryshaan as die sneeu smelt. Het geswymel oor sy uitbundige Kate wat nooit in besadigde, ingetoë Engeland sal aanpas nie, al was haar ouers Britse Setlaars.
En oor hoe hy uitsien na sy eerste getroude winter; wilde Kaapse nagte met reën wat in die geute gorrel.