“Dis nie my skuld nie,” meen oompie. “Die kleinbaas moes die distance gehou het. Wie gaan nou betaal?”
“In sy donner in,” sê Pearl van haar lamp. “In sy donner in, en dit was ’n present van my ma. Nou in sy donner in.”
“Ma,” fluister Lorrain saggies, “moenie so hard praat nie.”
Die jong man staan nog asof hy versteen is. Hy kyk van oompie, wat kners op sy enigste twee ondertande, na die vloekende vrou met die rollers in die hare. Na Keffie wat aan sy ma klou en nou eers mooi op dreef is met die geskree. Na Dakkie met die T-hemp wat op sy knieë hang en ’n mus wat tot oor sy ore getrek is, sigaretstompie onder die mus ingesteek, en na my met die piepot in die een hand en die kombers in die ander en dan . . . na Lorrain.
Lorrain met die vuil kaalvoete, die ou rokkie, die hare wat in ’n poniestert langs haar kop vasgemaak is met ou broek-elastic en die oë vol trane. Lorrain draai haar kop weg. Die vernedering is te groot. Sy klim in die kar en druk haar gesig op haar knieë.
“Ek is jammer. Baie jammer. Soos jy sê, ek het nie my distance gehou nie. My pa sal betaal,” kom die jong man tot verhaal.
Oompie kyk hom geskok aan.
“Maar wanneer, meneer? Ek mien, wanneer? Meneer kan sien Mrs Pearl is baie upset orie lamp. Ek kan nie so ry met stukkende lights nie. Hulle moet gefix word. Meneer verstaan wat ek wil sê . . .”
Meneer verstaan. Peet steek sy hand diep in sy sak. Hy haal ’n paar rand uit sy beursie. Dis ’n goeie paar rand. Hy tel die note.
“Ek hoop dis genoeg; die skade is tog nie so groot nie. My pa is weg op besigheid en hy kom eers oor twee dae terug. As jy dink dis te min om die skade te dek dan moet jy liewer wag tot my pa . . .”
Ek sien oompie tel die note so met die oog. Hy maak kamma keel skoon.
“Soos meneer sê, die damage is nie te groot nie. ’n Bietjie virrie lamp, ’n bietjie virrie lights. Ek wiet nou nie . . .” Oompie aarsel soos iemand wat op die punt staan om ’n groot besigheidstransaksie te beklink. Dan word die skroewe aangedraai: “Wat sal meneer se pa sê as hy wiet die meneer bestuur so . . . Miskien is dit nie genoeg nie. Ek wiet nou nie . . .”
Peet lyk effens ergerlik, maar hy is die ene selfbeheersing en bly stil. Hy haal nog note uit sy beursie en sit dit in oompie se hand. Oompie voel-voel die note, amper asof hy wil seker maak dis regte geld.
Alles is nou opgetel en weer vasgemaak. Pearl Cupido staan nader vir haar deel van die geld.
“Gee djy net die geld hierso! Die lamp is expensive!” skree sy en gryp die geld uit oompie se hand.
“Wag nou, Pearlie, djy moenie my geld kom staan en gryp nie,” maak oompie ’n bietjie verleë beswaar.
“Djou geld?” vra antie Pearl verontwaardig. “Djou dronk vark!”
Skielik flits ’n blou lig. “Speedcop!” skree iemand en almal spat uitmekaar.
Oompie spring soos blits in die kar en daar trek ons; antie Pearl klap die deur so in die ry toe. Die verkeerskonstabel skree iets en wys met die vinger, maar oompie sit voet in die hoek.
Lorrain het lank gevat om oor die ding te kom en het haar “vieslike ma” en die “vieslike oom Spykers” geblameer, maar ons het geweet die einde moes kom. Dit is die wet. Dit kon nie anders nie.
Maar ná die ding met Peet het Lorrain gevoel dat as sy goed genoeg is vir een wit man, is sy goed genoeg vir ’n ander.
Kitty en Maggie het Lorrain se ma geblameer vir Lorrain se foute. Soos haar hande wat nie mense se goed kon uitlos nie. Soos met die 25c.
Rachmat het groente gekoop vir die anties en die 25c is die kleingeld. Sy sit dit op die dresser in die kombuis. Dieselfde dag kom Lorrain en ’n maat na my toe. Ons speel Monopoly. Rachmat kom inloer om te groet en te sê van die kleingeld op die dresser. Ons loop kombuis toe en sy voel oor die dresser se blad.
“En nou?” vra sy. “Waar is die change nou?”
Ons soek ’n bietjie, maar die geld is weg. Lorrain besluit dis tyd om huis toe te gaan. Sy groet so in die loop. Ek en Elaine, die ander maat, kyk na mekaar. Ons weet van haar stelery; Elaine het ook al deurgeloop.
“Ek loop nou,” sê Rachmat. “Sê die anties van die change. Dis nie my skuld nie, sê vir hulle daardie meid se ma moet haar ’n slag goed slaan. Koebaai.”
Met dié dat Rachmat net na Lorrain loop, kry sy haar verder aan in die straat. Sy loop agter Lorrain en sien hoe Lorrain geld in haar hand vashou. Dit hoor ons lank daarna.
Die aand is Kitty en Maggie baie ergerlik oor die verlore geld. Dis ons volgende dag se broodgeld.
Later kom Rachmat vir mevrou Abrahams in die groot huis kuier. Kitty en Maggie loop die paar tree na mevrou Abrahams se agterdeur. Hulle wil die storie weer hoor en vra vir die soveelste keer of Rachmat seker is sy het die geld op die dresser gesit.
Dis toe dat mevrou Abrahams haar vererg. “Wie de hel dink djulle is djulle miskien? Sê djy onse Rachie het die geld gasteel? Sy doen djulle vuilwerk en kyk na die kind. Dink djulle miskien djulle is wit?”
“Nee, wag nou,” keer die anties, “ons sê nie Rachmat het die geld gesteel nie. Ons vra net.”
“Maar vir wat vra djy! Oor en oor en oor!” Mevrou is nou goed kwaad. “Ek is nou siek en sat virrie storie! Vat djulle goeters en loep, ek is nou gatvol vir djulle. Die rent wat djulle betaal, is boggerol. Voertsek nou uit my hys!”
Mevrou vat haar handsak en haal haar beursie uit. Kitty en Maggie wil nog mooipraat, maar dis neusie verby. Mevrou haal 25c uit haar beursie en gooi dit op die tafel.
“Vat die geld,” skree sy, “kyk of dit djulle ryk maak. Djulle sal djulle gat sien voorlat djulle weer so ’n cheap plek kry.” Daar is geen keer aan haar nie.
“Mevrou,” praat Maggie mooi en sag, sy probeer verskoning maak vir mevrou se vloekery, “ek dink miskien is dit die bottel wat nou praat . . .”
Maar toe is mevrou eers kwaad. Sy was lief om dop te steek as sy die kleinhuisie besoek, maar niemand is veronderstel om daarvan te weet nie.
Rachmat probeer ook mooipraat en keer, maar in ’n ommesientjie het mevrou al ons losgoed oor die muur gegooi. Die bure kom kyk wat aangaan. Mevrou druk ’n paar mans geld in die hand en binne ’n japtrap is al ons meubels uitgedra. Nog meer mense kom aangeloop om te kyk wat aangaan. Party help optel en ander skree beledigings vir mevrou.
“Dis ’n blerrie skande. Hulle is ou mense en het ’n jong kind om voor te sorre . . .”
“Blerrie bloodsuckers!” skree mevrou Abrahams terug terwyl sy Maggie se skoene oor die straat slinger.
Dis agtuur die aand en daar sit ons. Op die sypaadjie, op koffers en stoele. Uitgesmyt. Die buurmense is simpatiek, maar hulle het nie plek vir nog drie mense nie. Die meeste van hulle slaap vier of meer in ’n kamertjie.
Maar hulp het gekom. Van oompie Spykers. Ons sien hoe oompie om die draai kom in sy karretjie; hy is net betyds om te sien hoe die skoene oor die pad geslinger word. Oompie val amper uit die kar, hy is so kwaad. Maar vir eens in sy lewe is hy nugter. Hy vloek nie en raas nie, laai net op.
“Ek weet waar djulle kan bly,” sê hy. “Ek neem djulle na Vetkoek toe. Sy sal plek maak vir djulle. Dié mense kan in hulle hel gaan.”
Vetkoek is ’n ou kennis van oompie. “Nou nie vrinne nie, verstaan,” sê oompie, “ma ons ken mekaar goed.”
Vetkoek is nie oorstelp van vreugde om ons te sien nie, maar sy maak darem plek vir ons. Haar pakkamer word leeggemaak en ons trek in. Die aand laat gesels die anties en Vetkoek om die kombuistafel. Haar kombuistafel, ons sit in haar huis.
“Lat ek vir djulle ’n ding vertel,” begin sy. “Pearl Cupido was hier net voor djulle hier aangekom