Dadda sal my onderhou, so was die belofte, maar na die tweede maand droog die geld op. Die anties kla baie daaroor, nie voor my nie, maar ek hoor hulle, die pondok is klein. Dadda is ook arm. Dis seker makliker om van ’n kind daar ver te vergeet as van dié in jou huis.
Vakansies gaan ek terug huis toe, maar ook nie altyd nie. My broer en susters word soos vreemdelinge en soms voel ek soos ’n besoeker in my eie huis. Erika van oorkant die straat het nou nuwe maatjies, ons speel nie meer soos vroeër nie.
Ek sien nie meer uit om huis toe te gaan nie. Die ergste is dat almal dink ek is so gelukkig. Die anties spoil my, en bly ek dan nie by die see nie? Hulle wens hulle was ek! Ek voel ek moet meer dankbaar wees.
Soos met my verjaarsdae. Elke verjaarsdag is dit dieselfde. Ek kry ’n duur geskenk en my anties sing “Happy Birthday”. Dan kyk hulle my vas in die gesig om te sien hoe bly ek oor die geskenk is.
“Djy wiet, Maggie het dit self uitgesoek en dit kos baie. Djy wiet sy koep nie cheap goete nie. Dis expensive. Laaik djy dit?”
“Ja, ek laaik dit.” Hoe kan ’n mens nou nie van so ’n duur geskenk hou nie?
Dan vra Maggie weer: “Laaik djy dit rêrig? Hy is very expensive. Djy moet mooi na djou present kyk.”
“Ek sal, ek belowe.”
“Hy lyk miskien nie expensive nie, maar as ek djou moet vertel hoeveel hy gekos het . . .” sê Kitty weer.
Ek is dankbaar! Ek is dankbaar! Ek kan dit net nie in woorde uitdruk nie. Soms voel ek hulle moet liewer iets goedkoops koop, soos my mamma en dadda altyd gemaak het.
“Daar’s iets in die papiersak vir jou, Pettie,” sê Mamma en daarmee is dit uit en gedaan. Jy speel met jou speelding en sy weet jy is bly. Finish en klaar. Watse dankbaar ook nog!
My anties werk en ek moet self sien en kom klaar. Hulle wil nie die voordeursleutel vir my gee nie. “Jy gaan dit verloor,” sê hulle, “Rachmat moet die sleutel hou en vir jou kom oopsluit.”
Rachmat Ralouin is ons landlady se niggie, jonk en Slams. Sy sluit elke dag oop en maak vir my ’n broodjie; dis nou wanneer die tweede sessie by die skool end gekry het. Ek is elke dag dieselfde tyd by die huis, maar Rachmat is nooit daar as ek tuis kom nie. Ek sit eers ’n ruk op my tas en wag, besluit dan om haar te gaan soek. Haar huis is ver van ons s’n. “Is dit al só laat?” vra sy laggend as sy haar deur vir my oopmaak.
Op sulke dae wil die trane rol. Ek sukkel om die veranderinge in my lewe te verwerk en met die verloop van tyd word dit erger, nie makliker nie. Honderd maal moet ek verduidelik hoekom ek by my anties bly. Hoekom bly jy dan nie by jou dadda-hulle nie? Gaan kuier jy? Stuur hy geld?
Die trane het gevloei, maar net saans, in die donker.
Die jaar is 1960 en Kitty lees voor uit die Argus wat sy van die werk af saamgebring het. “Verwoerd is in die gesig geskiet,” sê sy, “nogal by die showgrounds, can you imagine! Maar hulle sê hy is olraait.”
“In die gesig!” roep Maggie verbaas uit. “Nei, die man se aim was te hoog. ’n Bullet in die hart sou die job gedoen het.”
Hulle praat asof die dood niks is nie en ek voel skielik bang vir hulle skerp woorde. Ek sit op die harde kombuisstoel, my knieë teen my bors en my arms om my bene gevou. Van êrens diep in my snik ek saggies: “Ek wil my ma hê. Ek wens sy was nie dood nie.”
Die anties is stom geskok, die koerantberig nou vergete. Hulle staar my stil maar beskuldigend aan. Hulle oë sê: Is jy nou nog nie oor jou mamma se dood nie!
Ek dink baie aan die dood en ek wil ook dood wees, dan sal ek by my mamma wees. Maar ek weet nie hoe om dood te gaan nie.
Hoofstuk 3
Dis in standerd ses dat ek en Lorrain bevriend raak. Sy is alles wat ek wil wees maar nooit kan wees nie. Sy is beeldskoon. Lang reguit hare, mooi oë en pragtige, perfekte tande. Sy is slim, vriendelik en gewild. En sy lyk wit.
Hoekom Lorrain juis vir my kies om maats mee te wees, weet ek nie. In vergelyking met haar is ek lelik en inkennig. Kitty en Maggie sê die rede dat sy so lief is om by my te boer en oor te slaap is omdat haar ma die een man na die ander aanhou. Hulle trek gedurig van plek tot plek. Daar is geen standvastigheid in haar lewe nie, ook min liefde. Die aandag en stabiliteit waarna sy smag, kry sy by ons, in ons pondok.
Lorrain het net een fout, miskien twee: sy het lang vingers en ag, is sy tog lief vir die kêrels! En die kêrels vir haar. Sy maak my baie dinge wys, dinge wat die anties my nie sal vertel nie.
Op ’n dag word ek “grootmeisie”, soos die anties dit noem.
Kitty sê ek moet nou oppas, ek kan nou bybies kry, ek moenie my voete onder ’n klong se kombers insteek nie.
Lorrain kraai van die lag met die aanhoor van dié storie.
“Jy is somma stupid om dit te glo! Jy moet mos eers iets doen. Ek meen, dis nie só easy nie.”
Ons is albei dertien en nuuskierig. Lorrain oorreed my om Vrydagaand by haar oor te slaap. Eers is ek huiwerig, maar aan Lorrain is daar geen keer as sy eers op ’n ding besluit het nie. Tuis vra ek baie mooi of ek by Lorrain kan oorslaap. Die anties dink lank en stem toe ’n bietjie teësinnig in.
Die middag is ek daar weg met my tassie, my pyjamas en tandeborsel ingepak. Dis eers na die middagbroodjie dat Lorrain my die ding mooi vertel.
“Pettie, ek het gesien hoe die mense elke aand daar anderkant die jetty op die strand games speel. Dis vroteier, aan-aan en nog ander goed. Daar is baie hoërskoolkinners. Wil jy saamgaan?”
“Van wanneer af speel onse kinders daar?” wil ek weet. “Die wit mense swem dan daar.”
Ek weet goed waar die bruin mense mag en nie mag swem nie. My anties het my mooi geleer, hulle weet van dié dinge.
Lorrain lag weer. Sy praat nie van die bruin kinders nie, dis wit kinders.
Ek is geskok. Ons speel mos nie saam met wit mense nie. Wat wil sy onder die wittes gaan soek, dis moeilikheid.
Aag, sê sy, sy was al daar. And what is more, sy het ’n oulike wit outjie losgeslaan. Hy smaak haar sommer baie. Hy sê sy moet iemand saambring vir sy pel. Nou vat sy my saam.
“Jy is mal,” wil ek nog teëstribbel, maar Lorrain wil nie hoor nie.
Ek is nie verbaas dat die mense dink Lorrain is wit nie, maar wat van my? Ek lyk nie so wit soos sy nie.
“Ons kan my ma se hair straightener gebruik, dan sal niemand iets wiet nie,” sê sy.
Lorrain is vuur en vlam. Ek was my hare, sy smeer die stink goed aan. Haar ma-hulle weet van die gedoente in die badkamer, maar hulle lag net.
Ek is bang. Ek weet nie hoe dit is om wit te wees nie. Wat praat ’n wit kind? Miskien sal hulle hoor ek is bruin, miskien kan hulle ruik ek is bruin.
“Nommer een,” sê Lorrain, “jy sê niks, en nommer twee, ons spuit my ma se perfume aan. Problem solved.”
Lorrain blaas my hare droog, haal dan die rollers versigtig uit en borsel my hare. Ek verkyk my aan die gesig in die spieël. My hare is reguit, soos toutjies. Binne ’n halfuur het ek wit geword.
Lorrain is so opgewonde, dit lyk of sy kan bars. Met ’n “Bye-bye, ons gaan ’n bietjie by die see loop,” is ons vort. Binne-in bewe ek. Sê nou een van my skoolmaats sien my met die toutjieshare, wat sal hulle sê? Ek is seker ek gaan iets oorkom voordat ons by die ander kant van die jetty uitkom.
Lorrain is so selfversekerd soos altyd. “Hou op worrie, maak net asof jy wit is.”
Maak asof ek wit is? Hoe maak ’n mens so?
Ons kan die mense van ver af hoor lag en skree. Ons gaan stadig nader. Daar is baie mense. Hulle lyk almal na groot kinders. Stadig staan ons nog ’n bietjie nader. Ek en Lorrain is nie klein