Тэадор Нарбут. Навуковая і літаратурная дзейнасць, сям’я і сядзіба, яго час. Леанід Лаўрэш. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: Леанід Лаўрэш
Издательство: Издательские решения
Серия:
Жанр произведения:
Год издания: 0
isbn: 9785006594289
Скачать книгу
грашовую запазычанасць.

      Менавіта згадка пра гэтыя грошы, атрыманыя за той час, калі Нарбут служыў Напалеону а потым хаваўся, дадае веры ва ўсю гэтую гісторыю, робіць больш яе сапраўднай і жыццёвай. Гэтага не прыдумаеш, а калі захочаш напісаць гісторыю пра «сапраўднага героя», дык не будзеш узгадваць, што ён узяў грошы за той час, калі служыў супраць таго, хто іх выплаціў. Тут усё па-нашаму – «б'юць – бяжы, даюць – бяры».

      Пасля амністыі Нарбут вярнуўся ў Шаўры.

      А калі падраслі дзеці, гісторык з-пад страхі часам выцягваў куфар са шкуры сваёй Сіўкі, у якім стары прыхільнік Напалеона хаваў памятныя рэчы тых часоў, паважна вымаў іх і ўзрушана раскладваў вакол сябе. Дзеці з вялікім хваляваннем пачціва маўчалі і слухалі бацьку, а потым нават падносілі да вуснаў яго скарбы. Найбольш хваляваў Тэадора стары мундзір, сукно на ім паблякла, але ўсё яшчэ бліскучыя эпалеты будзілі прывіды 1812 г. – часоў яго маладосці і надзеі. «Старога прыяцеля», як называў ён свой мундзір, гісторык нават ушанаваў вершам, які пачынаўся гэтак:

      Калі я ўсё страціў падчас краёвых бур,

      Ты адзін са мной застаўся, мой стары мундур!

      Ты блішчаў на мне ў часы,

      калі Край быў у патрэбе,

      Я ж рызыкоўна падстаўляў пад кулі сябе і цебе.

      Зніклі мае прыгожыя дні,

      як дым у начных ценях знікае,

      Але той усё ж шчаслівы, хто ўспаміны мае.

      Тэадор Нарбут жыў гэтымі ўспамінамі і мацаваўся імі да позняй старасці, пры гэтым часта паўтараў: «О, лёс! Хто меў цябе ў нашым краі…»28.

      Такога кшталту расказы Зоф'я Кавалеўская магла пачуць ад дзяцей Тэадора Нарбута, і дадатковую веру ў верагоднасць усіх гэтых прыгод у 1812 г. дадае аўтэнтычны верш Тэадора пра мундзір.

      Пікантнамі рысамі жыцця маладога Нарбута ёсць яго ўдзел у дзейнасці таварыстваў шубраўцаў29 і масонаў – у Літоўскім нацыянальным музеі захоўваецца аздобленая масонскай сімволікай шклянка з выгравіраваным надпісам «Тэадор Нарбут» і годам – 1817.

      Жыццё ў маёнтку Шаўры

      Маёнтак Шаўры ў 1844 г. меў 77 прыгонных сялян, браты Нарбуты (Тэадор, Адольф і Ксаверый – сыны Яўхіма) валодалі ім разам30. Маёнтку належалі 860 дзесяцін зямлі з трыма сялянскімі вёскамі.

      Усе мастацкія і навуковыя творы Тэадора Нарбута былі напісаны ў Шаўрах – у тым ліку і яго знакамітая праца «Dzieje starożytne narodu litewskiego» («Гісторыя літоўскага народа», т. 1—9, Вільня, 1835—1841). Сядзіба стала творчай лабараторыяй і месцам працы гісторыка, у ёй месцілася бібліятэка, калекцыі і збор старажытных рукапісаў. З акна свайго кабінета Тэадор бачыў Радуньскі замак, які штодзень натхняў яго на творчую працу31.

      З Шаўроў Нарбут праз ліставанне абмяркоўваў самыя розныя пытанні – ад эканамічных да пытанняў вырошчвання льну і канопляў, тут ён перакладаў Гарацыя, Мігеля дэ Сервантэса і Жан-Жака Русо. Тут пісалася самабытная паэзія


<p>28</p>

Kowalewska Zofia. Dzieje powstania lidzkiego. S. 4—7, 10.

<p>29</p>

Шубраўцы (Szubrawcow towarzystwo – «Таварыства прахвастоў» ад. пол. szubrawiec – шэльма, лайдак) – саманазва членаў літаратурнага ліберальнага асветніцкага грамадства, якое існавала 1817—1822 і 1899—1914 гг. Шубраўцы выдавалі сатырычную газету «Wiadomosci Brukowe» («Бруковыя ведамасці»), дзе высмейвалі тагачасны лад, патрабавалі прававой роўнасці людзей перад законам і г. д. Стыль публікацыя насіў вясёлы і задзірлівы характар. Рэдактарамі газеты былі І. Ляхніцкі і К. Контрым. У гэтай газеце у 1816 г. свае першыя гумарыстычныя нарысы публікаваў малады В. Сянкоўскі, гістарычныя апавяданні пра мінулае І. Ходзька, вершы А. Гарэцкі і Томаш Зан.

<p>30</p>

Malewski Czesslaw. Wykaz alfabetyczny z 1844 r. majątków pow. Lidzkiego // Ziemia lidzka. 2004. №2 (60).

<p>31</p>

Narbutt Teodor. Dzieje starożytne narodu litewskiego. T. II. Wilno, 1837. S. 383—384.