– Bəsdirin! – Şahlar, qız eşitməsin deyə, pıçıltı ilə onlara təpindi. Sonra kişiyə müraciətlə bərkdən əlavə elədi:
– Əşi, Sevdimalı əmi, bu qızı bizə təzə zootexnik göndəriblər. Özü də ali məktəb qurtarıb. Tahirə ağlın getməsin. (Tahir keçmiş zootexnik idi. Texnikum qurtarıb üç il burada işləyəndən sonra ali məktəbə getmişdi.)
– Nə olar. Çox xoş gəlib, gözümüz üstə yeri var.
– Ancaq, – deyə Səlimə yenə də kişiyə müraciət elədi, – tövlələr çox təmizdir. Bu barədə heyvanların kefi kökdür. Axı keçmiş bəylər təmizliyi də sevirmişlər.
Cavanlar pıqqıldadılar. Hətta Sevdimalı kişinin də bığının altı qaçdı. Və o bu dəfə roldan çıxaraq, öz adi, təbii ifadəsi ilə:
– Bacıqızı, – dedi, – heyvanların indi yemdən qıtlıq çəkməsinin təqsiri, bax bunlardadır, – deyə Şahları göstərdi. – O vaxt mən də, başqaları da dedik gəlin qarğıdalıya ayırdığımız yerə yonca səpək, razı olmadılar.
– Yox, – deyə qız cavab verdi, – qarğıdalı əkmək lazımdır. Özü də çox əkmək lazımdır.
– Nə olar, – deyə Sevdimalı kişi qaşqabağını yenə də salladı. – Məndən olsa lap sarıbuğdanın da yerinə qarğıdalı əkərik. Elə özümüz də qarğıdalı çörəyi yeyərik, qarnımız yeldən dönsün nağaraya.
Oğlanlar yenə də pıqqıldadılar.
Qız cavab verdi:
– Buğdanın yerinə qarğıdalı əkməyimizə ehtiyac yoxdur. Biz sarıbuğda da əkəcəyik, qarğıdalı da, yonca da… Hələ desəniz darı da… Elə deyil ki?
– Görünür elədir.
…Sonra Şahlarla qız bayıra çıxıb, o biri tövləyə yaxınlaşdıqda içəridən ürəyəyatan, həzin qadın səsi ilə oxunan bir mahnı eşitdilər:
Əzizim gül üşüdü,
Şeh düşdü gül üşüdü.
Güldün ağlım apardın,
O gülüş, nə gülüşdü…
Bayaqdan bəri acıqlı olan Şahlar, qızın ayaq saxlayıb maraqla qulaq asdığını görərək, bilaixtiyar gülümsədi.
– Oxuyan kimdir? – deyə Səlimə soruşdu.
– Bizim Bağdagül adlı bir qızımız var.
– Sağıcıdır?
– Bəli.
Onlar içəri girdikdə, yüz iyirmi kilo ağırlığında olan Bağdagül bacının, kənarda bağlanmış iri və boğaz bir inəyin yanında dayanaraq onun boynunu əli ilə oxşaya-oxşaya oxuduğunu gördülər. İnək asta-asta gövşəyərək sanki arvadın mahnısına qulaq asırdı. Tövlənin yeganə pəncərəsindən düşən işıqda Səlimə oğlanın, «bizim qız» adlandırdığı Bağdagül bacının qırx beş-əlli yaşlarında yaraşıqlı bir qadın olduğunu seçə bildi. O, yad qızı görərkən nə təəccüb etdi, nə də mahnısını kəsdi. Elə bil ki, çoxdanın tanışı imişlər. Bağdagül bacı əvvəl qıza, sonra Şahlara baxıb, yeni bir bənd də oxudu:
Əzizim gülə bəndəm,
Bülbüləm gülə bəndəm,
Qəribəm ölkənizdə
Bir şirin dilə bəndəm.
Sonra birdən oxumağa ara verib:
– Xoş gəlmisən, – deyə qıza müraciət elədi. – Buralar sənə peşkəş. Maşallah, nə qəşəng zootexnikimiz var. Özbəksən?
– Xeyr, anam özbəkdir.
– Deyirəm axı necə oxşayırsan.
Sonra boğaz inəyə işarə ilə Şahlara dedi:
– Yetirhayetirdir.
Səlimə onun nədən danışdığını başa düşərək soruşdu:
– Neçə gün qalıb?
– İki-üç gün… – deyə arvad əlini inəyin boynuna çəkdi. – İki-üç gündən sonra sizə qəşəng bir bala verəcəyəm, özüm kimi təpəl olacaq. Xoşxasiyyət olacaq.
– Amma yaxşı oxuyurdunuz, – deyə Səlimə gülümsədi.
Şahlar dedi:
– Bağdagül xalanın hərdənbir inəklərinə belə konsert verməyi var.
– O sizin canınız üçün insan kimi hər şeyi başa düşürlər. Mən şad olanda, deyib-güləndə, zarafat eləyəndə görürəm bunların da kefi açılır… Elə ki, qəmgin oldum… – Arvad bir an susub, sonra ah çəkərək əlavə etdi: – Heyvandırlar dayna…
Qız soruşdu:
– Doğum otağınız yoxdur?
– Necə yəni doğum otağı? – deyə arvad təəccüb etdi.
– Tövlələrdən birini doğum evi eləyirlər. İçinə soba qoyurlar. Bu cür vaxtı çatan inəkləri ayırıb orada bağlayırlar.
– Bilmirəm, nə görmüşəm, nə də eşitmişəm.
Şahlar:
– Belə otaqlar olur, – dedi. – Mən əsgərlikdə olanda Ukrayna tərəfdə görmüşəm.
Səlimə gülümsəyərək zarafatyana dedi:
– Görmürsünüz, amma Bağdagül bacıya deməmisiniz.
Oğlan qaşlarını çataraq:
– Bu saat elə şeylər barədə düşünən kimdir? – dedi. – Qış başımızı elə qatıb ki, bilmirik heyvanları yaza necə çıxaracağıq.
– Bax, budur deyirəm, – Bağdagül bacı şəhadət barmağını havada silkələdi. – Mən bir də bundan sonra öz inəklərimə o qarğıdalı şorabasıdı, nə zibildi verməyəcəyəm. Başınıza söz girib, qarğıdalı…
– Sən də Sevdimalı əmi kimi başla görək…
– Sevdimalı lap düz deyir. Dünyagörmüş kişidir. Xüsusi mülkiyyət vaxtı Qartallı Dərədə ən yaxşı heyvan onda olardı. Camaat onun inəyinin balasının üstündə dava salardı.
– Bəs indi nə olub? – oğlan acıqlı soruşdu.
– Qoymursunuz kişi öz bildiyi kimi eləsin. Biriniz qarğıdalının ucundan tutub ucuzluğa gedir, o biriniz qarğıdalı şorabasından yapışırsınız. Sevdimalı yazıq başına nə kül töksün.
– Sən ölməyəsən, qəribə adamlardı, – deyə oğlan özündən çıxdı. – Deməli, bu elm-zad hamısı yalandır, dayna.
Bağdagül bacı tələsmədən cavab verdi:
– Mənim elmim odur ki, inəklərim yaxşı yesin. Kefi kök olsun, Sevdimalının bu işdə dünyacan təcrübəsi var.
Qız dedi:
– Elm də lazımdır, Sevdimalı əminin təcrübəsi də.
Bağdagül bacı qıza diqqətli bir nəzər salaraq cavab verdi:
– Nə