Dağlar arxasında üç dost . Ильяс Эфендиев

təravətli idi.

      – Sən buralara dübarə xoş gəlmisən! – deyə Çıraq dayı yerli adətə uyğun olaraq, öz evində qızı təkrar salamladı.– Buralar hamısı sənə peşkəşdir.

      Sonra arvadına tərəf dönərək: – Zinyət xalası, – dedi, – bax, həmin donan qız budur.

      Zinyət:

      – Şükür, sağ-salamat qurtarmısınız, – dedi və oğlana baxıb əlavə etdi. – Nə yaxşı ki, bu qəhrəman gəlib çıxıb.

      Çıraq dayı zərləri fil sümüyündən qayrılmış nərdtaxtanı gətirib stolun üstünə qoyaraq açdı və zərin birini özü götürüb, o birini Şahların qabağına tulladı:

      – At görüm.

      İkisi də zərləri tulladılar. Çıraq dayı başlamalı oldu. O, zərlərin ikisini də əlində tutaraq oğlana baxdı:

      – De görək nədən?

      – Özün de.

      – Sən boz ürgədən, mən də nədən deyirsən ondan.

      – Boz ürgə elə-belə sənə qurbandır, əşi, ancaq ondan oynamaram.

      Zinyət bacı:

      – Şahlar, – dedi, – boz ürgəni heç bütün bir mahala dəyişməz.

      – Bilirəm, – deyə kişi zərləri atdı. – Anası Gülnisədən də çox istəyir. (Yerli zarafat qaydalarına görə gərək «atası Bəndalıdan da çox istəyir» deyəydi. Lakin elə demədi. Çünki bir zamanlar bu yerlərdə birinci igid sayılan ağır təbiətli Bəndalı onun nəzərində hər cür zarafatın fövqündəydi.)

      Zinyət bacı o biri otağa keçib büllur qablarda gilənar, zoğal mürəbbəsi, balaca armudu stəkanlarda çay gətirdi. Çaylardan qızılgül ətri qalxırdı. Sonra Zinyət bacı qırmızı atlas cildli bir albom gətirib qızın qabağına qoyaraq:

      – Darıxsanız baxın, – dedi.

      Özü isə yenə o biri otağa keçdi.

      Çıraq dayı ilə oğlan qızğın nərd oynamaqda idilər.

      Birinci oyunu Çıraq dayı apardığından kefi kök idi. Quş dili oxuyurdu. – Ay bala, – deyirdi, – Çıraq əmin bunu Təbrizdə öyrənəndə heç sənin anan Gülnisə də bu dünyada yox idi. İndi gəlib mənim qabağıma daş qoymaq istəyirsən?!

      Səlimə albomu açıb, birinci səhifədəki şəklə baxırdı.

      Bu, üç nəfərin birlikdə alınmış portreti idi,

      Ortada, gümüşü papaq altından top birçəyi çıxmış, əynində sərdarı, belində üç qatar patron, ayaqlarında şişburun uzunboğaz çəkmə olan ortayaşlı bir kişi oturmuşdu. Onun arxasında isə eyni cür geyinmiş və əllərində tüfəng olan iki cavan oğlan dayanmışdı.

      Səlimə oğlanlardan birinə işarə ilə Çıraq dayıdan soruşdu:

      – Bu sizsiniz?

      Çıraq dayı gözünü nərdtaxtadan çəkərək şəklə ani bir nəzər salıb: – Bəli, – dedi, – mənəm… Nə yaxşı tanıdın… O ortada oturan da Səttarxandır.

      – Məşhur inqilabçı Səttarxan?

      – Bəli. Təbrizdə çəkdirmişdik, – deyə kişi, tələsik cavab verib zərləri tulladı.

      – Siz cənubi azərbaycanlısınız?

      – Xeyr əşi, buralıyam.

      Çıraq dayı uduzmağa başladığı üçün dilxor olmuşdu. Səlimə daha bir söz soruşmayıb səhifəni çevirdi. Və o biri vərəqlərdən birində gənc bir qız portretinə rast gəldi. Saçlarını son dəblə düzəltmiş, əynində boynu və qolları açıq qısa don olan gözəl bir qız şəkildən ona baxaraq gülümsəyirdi. Onun baxışlarında, bir qədər ətli qəşəng dodaqlarının duruşunda yalnız gözəlliklə izah edilə bilməyən qəribə bir cazibədarlıq var idi. Sanki onun gözəl gülüşündə rəhmsiz, qəddar bir ehtiras gizlənmişdi. Sanki o öz əsiri olan kimə isə sitəm etməkdən zövq alaraq gülümsəyirdi.

      Səlimə gözlərini qaldırdığı zaman Şahların da gözucu bu şəklə baxdığını gördü.

      Bu zaman əlində podnos içəri girən Zinyət bacı şəklə işarə ilə Səlimədən soruşdu:

      – Necə qızdır?

      – Çox gözəl qızdır, – deyə Səlimə yavaş səslə cavab verdi, – yoxsa sizinkidir?

      – Özüdür ki, var. Tibb institutunun dördüncü kursunda oxuyur.

      – Gözəl qızdır, – deyə Səlimə təkrar edərək, Şahlara baxdı. (O, oğlanın bir qulağının onlarda olduğunu hiss etmişdi.) Sonra, daha alboma baxmaq istəməyib örtdü. Zinyət bacı boşalmış stəkanları götürüb getdi.

      Çıraq dayı istədiyini ata bilmədiyi üçün hey dodaqaltı deyinib zəri danlayırdı.

      – Ay zəhrimara qalasan. Bunun ki, tərsliyi tutdu, üzünü görmə.

      Sonra birdən qoşa şeş atmış Şahlara hirslənərək: – Zəri cütləmə, – dedi, – adam oğlusan.

      – Əşi, canın üçün mən zər cütləmək-zad bilmərəm.

      – Cütləyirsən.

      Axıra Çıraq dayının iki, Şahların isə dörd daşı qalmışdı.

      – Əgər mənə cüt verməsə, bu oyun sənindir, – deyə Şahlar zəri atmaq istərkən kişi onun əlini qamarladı:

      – Qarışdır zərləri!

      Oğlan gülüb zərləri əlində xeyli silkələdikdən sonra:

      – Çıraq dayı, bu da bir cüt! – deyib atdı və doğrudan da qoşa çahar düşdü. Oğlan yekxanada olan daşların dördünü də çıxaraq: – Tas tamam! – dedi.

      Bu cüt o qədər gözlənilməz oldu ki, Çıraq dayı bir neçə saniyə heç bir söz deməyib, gah Səliməyə, gah da oğlana baxdı. Sonra nərdi örtərək acıqlı halda o biri otağa sarı qışqırdı: