Kənd, şimaldan və şərqdən uca dağlarla əhatə olunmuş vadidə yerləşmişdi. Cənub tərəfdə Qurdbasan gədiyin aşırımı görünürdü. Hər tərəfi qar basmışdı. Şahlarla qız onlardan əvvəl gedib-gələn adamların saldığı cığırla idarəyə tərəf gedirdilər. (Bəndalı kişinin evi kəndin lap yuxarısında idi.)
– Srağagün siz mənim ucumdan yamanca əziyyət çəkmisiniz…
– Nə bildiniz? – deyə oğlan xəfif təbəssümlə soruşdu.
– Necə nə bildim… – deyə qız onun birdən-birə belə üzügülər olmasına sevinərək, özündə bir yüngüllük hiss etdi.
– Nə əziyyət çəkmişəm, – deyə oğlan cavab verdi. Və bu zaman qənşərindən keçdikləri birmərtəbə evin eyvanında, əlləri gödəkcəsinin ciblərində dayanmış, qısaboylu kişini görüb: – Sabahın xeyir, əmi, – dedi. – Nə əcəb heyvanın yanına getməmisən.
– Getməyin nə faydası var, – deyə kişi gözünü onlardan çəkib başqa səmtə baxaraq, qaşqabaqlı cavab verdi. – Heyvan silosa dilini də vurmur.
– Heyvan neyləsin, – deyə oğlan hirsləndi. – Silosu elə kökə salmamısınız ki, dilinə vura bilsin.
– Sən bu il düzəldərsən, – deyə kişi üzü o yana cavab verdi. Oğlan qıpqırmızı oldusa da bir söz demədi.
– Kişi doğrudan sizin əminizdir? – deyə bir qədər aralanandan sonra qız soruşdu:
– Bəli, əmimdir, – deyə oğlan könülsüz cavab verdi.
– Rayon mərkəzində Çıraq dayı mənə dedi ki, yem barəsində işiniz bir az çətindir.
– Bir az yox, çox çətindir. Otumuz lap az qalıb. Keçən yay bərk quraqlıq keçdiyindən lazım olan qədər ot yığa bilməmişik. Silos da ki…
– Görünür silosu vaxtında yaxşı hazırlamamısınız.
– Elədir. Bizim bu camaatın silosla, qarğıdalı ilə işi yoxdur.
– Nə üçün?
– Deyirlər, qarğıdalı heyvanın ətini-südünü xarab eləyir.
– Axı nəyə əsasən belə deyirlər?
– Əsasa-zada baxan kimdir. Bir dəfə başlarına girdi, qurtardı.
– Sədriniz kursa çoxdan gedib?
– Xeyr, iyirmi beş gündür.
Oğlan, bir qədər susduqdan sonra əlavə etdi: – Sədr neyləsin.
– Siz keçən il burada deyildiniz?
– Xeyr. Mən əsgərlikdən üç-dörd aydır gəlmişəm. Siz işlədiyiniz kənddə vəziyyət necədir?
– Pis deyildi. Bizdə də ot az olmuşdu. Ancaq silosu yaxşı hazırlamışdıq. Heyvanlar yaza çıxarlar.
– Silosu qarğıdalıdan qoymuşdunuz?
– Bəli.
– Bizim işimiz uzundur, – deyə oğlan kimlərin qarasına isə acıqlanaraq cavab verdi. – Nə əcəb siz heylə yaxşı camaatı qoyub bura gəldiniz?
– Bəyəm sizin camaat pisdir? – deyə qız gülümsədi.
– Camaat pis deyil. Ancaq içində tərs adamlar çoxdur.
Onlar birmərtəbəli kolxoz idarəsinə çatıb eyvanda ayaqlarının qarını çırparaq içəri girdilər. İdarə xidmətçisi Pərnisə xala, ortada gurhagur yanan dəmir sobanın böyründə kətil üstündə əyləşib corab toxuyurdu. Yaşının altmışdan keçməsinə baxmayaraq, gözləri yaxşı görürdü.
Səlimə salam verib, paltosunu çıxartdı.
– Əleykəssalam, – deyə Pərnisə xala işinə ara verib ona baxdı. – Xoş gəlmisən.
Qız paltosunu qapı yanındakı asqıya keçirtdi və stul çəkib sobanın yanında oturdu. Şahlar sədr stolu arxasına keçdi.
Sonra o, dəftər-kitabı tökərək təsərrüfatın vəziyyəti ilə yeni zootexniki tanış etdi. Artel iki yüz səksən evdən ibarət idi. Keçən ildən dövlətə borcları yox idi. Lakin budur, qış qapını yaman kəsib. Beş yüz başdan artıq mal-qara aclıq qorxusu altındadır. Aşağı qışlaqda olan qoyunların da vəziyyəti yaxşı deyil. Orada da dişə dəyəsi bir şey yoxdur.
Silos pis qoyulduğundan xarab olub, Şahların əmisi Sevdimalı kişi deyən kimi heyvan dilini vurmur.
– Gedək tövlələrə bir baş çəkək, – deyə qız təklif etdi.
– Nə olar, gedək, – deyə oğlan ayağa qalxdı.
…Tövlələr kəndin qurtaracağında idi. Heyvanlar hələlik arıq düşməmişdilər. Xüsusən Rusiyadan gətirilmiş cins inəklər yaxşı idilər. Döllük Don kələsinin isə kefi lap kök idi. Görünür bunların yem payları hələ azaldılmamışdı. Başqa axurlara qoyulmuş silos olduğu kimi qalmışdı. Səlimə əyilib baxdı, pis çürüntü iyi verirdi.
– Heyvanlardan azarlayıb eləyəni yoxdur ki? – deyə Səlimə baxıcı qadından soruşdu:
– Hələ ki, yoxdur, – deyə qadın könülsüz cavab verdi.
Gödəkboylu Sevdimalı kişi irəli yeriyərək:
– Heyvanı azarlatsa budey bu zəhrimar azarladacaq, – deyə axurdakı silosa işarə elədi. – Axı, qarğıdalı nədir ki, onun şorabası da nə olsun.
Səlimə gülümsədi.
Şahlar isə:
– Əşi, Sevdimalı əmi, yenə başlama görək, – deyə hirsləndi. – Deməli, o boyda Amerikanın səncən ağlı yoxdur?
– Ayrı vaxt Amerikanın böyüklərinin qarasına hey deyinib durursan, – deyə Sevdimalı kişi özündən çıxdı. – İndi nə oldu, qarğıdalı məsələsi ortaya gələndə Amerika ağıllı çıxdı?
– Əşi, qarğıdalı məsələsinin ona dəxli yoxdur. Başa düş.
– Başa düşmürəm. Mənim dədəm-babam heyvanını qarğıdalı ilə bəsləmişdi?
– Bəs dədən-baban heyvanını bu cür ağ otaqlarda saxlamışdı?
Sevdimalı əmi:
– Heyvanı bəy kimi oturt ağ evdə, – deyə artist kimi əllərini havada oynatdı, – qabağına da tök çürümüş qarğıdalı şorabasını, sonra da başla ki, niyə bunun südü belə oldu, buzovu heylə.
– Silosu sənin kimiləri bu kökə salıb!
– Mənim kimləri necədir bəyəm? – deyə Sevdimalı əmi lümə xoruz kimi pırpızlandı.
– Necə olacaqsınız, eyzən geri çəkirsiniz.
– Təqsir bizdədir ki, sənin kimi güc… (Sevdimalı əmi qıza baxıb sözünü dəyişdi) Sənin kimi ağzından süd iyi gələn uşaqları çıxarmışıq başımıza.
Səlimə söhbətin davaya çevrildiyini hiss edərək:
– Sevdimalı əmi, – dedi, – heyvanları hər gün