Шигырьләр / Стихи (на татарском языке). Акмулла. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: Акмулла
Издательство: Татарское книжное издательство
Серия:
Жанр произведения: Поэзия
Год издания: 2021
isbn: 978-5-298-04253-6
Скачать книгу
җаным фида йөз-мең кабат.

* * *

      Бәгъдәссәлам мин мосафир Акмулладан4+,

      Тугъры әйтеп, халыкга җазган5+ хак мулладан,

      Сахрауи эчләренә[333] бездән сәлам,

      Дошманның җаласынан пакь мулладан.

      Бәгъдәссәлам[334] фәкыйрь хәлем сорасаңыз,

      Хат менән белдерәен каласаңыз[335],

      Аһ орып, аш эчбәй[336], кан йотамыз,

      Үлгәнгә, үлмәсәк тә, җанасамыз[337].

      Язайын[338] сезгә гыйбрәт – карасаңыз,

      Җайылган тәмам йортка тамашамыз.

      Симезләр җабыгады нәзар итбәй[339], —

      Бол[340] җирдә биекләрдән аласамыз[341] 6+.

      Саргаеп, төн ойкламай[342] 7+ таңасамыз[343],

      Гакылдан госса[344] мәнән адасамыз[345];

      Ау корып чебен тоткан үрмәкүчдәй,

      Кандала, бөргә[346] менән таласамыз.

      Мәкяным[347] минем яткан – аты зиндан,

      Һәртөрле адәми бар җәфа кылган;

      Эчендә төрле гыйбрәт – хисабы юк,

      Сәргыя[348] ничә төрле – бар җыелган.

      Тимермин[349] кадакланган тирәзәсе,

      Кара тас[350] кабатланган кирәгәсе[351];

      Урысның тулып ятыр кенәгәсе, —

      Ходадан дошманыңны теләмәче!..8+

      Килмәйде күңел җитәр күңел сорай[352],

      Мылтыкды[353] салдат җөрер урай-урай;

      Ходаем кылган эшкә чара бармы? —

      Җатырмыз, бичаралар, җылай-җылай.

      Тоткындың, сорасаңыз, җайы сулай,

      Адәмде усындайда адәм сынай[354];

      Күрәмез тирәзәдән мирзаларды[355],

      Үтәде касымыздан сабай-сабай[356].

      Кей адәм[357] ун җыл җатыр, озап калган[358],

      Эшләре Питербурга озап калган,

      Һиммәтле[359] кандай ирләр заигъ булып[360],

      Аякы кесән[361] менән тозакланган.

      Саргайтды ак йөземне кара тас өй,

      Ат менән ни күрмәйде адәм басы?

      Каңгырды басым9+ минем тауыс[362] менән —

      Яхшының ямандай юк аермасы!

      Адәмдең караңгы өйдә кайгырмасы

      Аурады җата-җата кабыргасы;

      Эчендә нахак да бар, хаклы да10+ бар,

      Җатады җилкәләрен касый-касый[363].

      Катыксыз кара күҗә[364] – эчкән асы[365],

      Эчкәндә тамчылайды күзнең ясы[366];

      Борадәр, эчбәймен дип булма гасый[367],

      Дөньяның вафасы юк, атаң басы!11+

      Миндагы[368] моны теләп алганым юк,

      Казакъка зурлап кияү булганым юк12+.

      Ходаның кылганына чара бармы? —

      Йөрәгем җанады утдай, дәрманым юк.

      Бездагы бер шаһбаздның[369] баласы идек,

      Хәлфәнең


<p>333</p>

Сахрауи эчләренә – сахра (халыклары) арасына.

<p>334</p>

Бәгъдәссәлам – сәламнән соң, сәлам белән бергә.

<p>335</p>

Каласаңыз – теләсәгез (калау – теләү).

<p>336</p>

Аш эчбәй – ашамыйча.

<p>337</p>

Җанасу – янәшә булу, тиң килү.

<p>338</p>

Язайын – языйм.

<p>339</p>

Нәзар итбәй – нәзар итмичә (карамыйча).

<p>340</p>

Бол – бу.

<p>341</p>

Аласа – тәбәнәк.

<p>342</p>

Ойкламай – йокламый.

<p>343</p>

Таңасу – таңга чыгу, таңны каршылау.

<p>344</p>

Госса – кайгы, борчу.

<p>345</p>

Адасу – адашу.

<p>346</p>

Бөргә – борча.

<p>347</p>

Мәкян – урын, торган җир.

<p>348</p>

Сәргыя – җинаятьче, хаин, сатлык.

<p>349</p>

Тимермин – тимер белән.

<p>350</p>

Тас – таш.

<p>351</p>

Кирәгә – тирмә өйнең стена каркасы.

<p>352</p>

Күңеле якын кеше хәл сорап килми.

<p>353</p>

Мылтыкды – мылтыклы.

<p>354</p>

Тоткынның, сорасагыз, җае шулай,

Адәмне шушындыйда (шундый хәлдә) адәм сыный.

<p>355</p>

Мирзаларды – мирзаларны.

<p>356</p>

Үтәләр яныбыздан (атларын) чыбыркылый-чыбыркылый.

<p>357</p>

Кей адәм – кайбер адәм.

<p>358</p>

Озап калган – озатылган, җибәрелгән.

<p>359</p>

Һиммәтле – олы җанлы.

<p>360</p>

Заигъ булу – әрәм булу.

<p>361</p>

Кесән – кешән, богау.

<p>362</p>

Тауыс – тавыш (гауга).

<p>363</p>

Касый-касый – кашый-кашый.

<p>364</p>

Кара күҗә – итсез шулпа ашы.

<p>365</p>

Ас – аш.

<p>366</p>

Күзнең ясы – күзнең яше.

<p>367</p>

Булма гасый – гөнаһлы булма.

<p>368</p>

Миндагы – миндәген (мин үзем дә).

<p>369</p>

Шаһбаз – лачын, шоңкарларның затлысы.