Księżniczka Sophia Alekseevna (1657—1704)
Pierwsza, umowa Nerchinsk z Chinami zostaje zawarta. Ogólnie panowanie Zofii nie było naznaczone specjalnymi wydarzeniami. Rosja gromadzi siły, by przetrwać epokę Piotra Wielkiego. W maju 1689 roku Piotr kończy 17 lat i za namową matki poślubia Evdokię Lopukhinę. Miłość trwa rok. Car znajduje ukojenie w ramionach córki złotnika z niemieckiego przedmieścia Anny Mons. Pomimo początku dorosłości prawie nikt wokół Piotra nie traktuje poważnie jego rozkazów. Plotki o zbliżającej się próbie zamachu docierają do króla. Piotr wraz ze swoimi najbliższymi krewnymi i powiernikami znajduje schronienie w klasztorze Trinity-Sergius. Stąd wysyła polecenie dowódcom pułku, aby stawili się osobiście z kilkunastoma osobami. Przybywający łucznicy czekają na łaskę władcy, wódkę i uczty, ale sam Piotr prowadzi wzorowe życie moskiewskiego cara. Sophia traci swoich zwolenników. Musi przejść na emeryturę do klasztoru Nowodziewiczy, choć prawdziwą zakonnicą zostaje zakonnicą dopiero po stłumieniu powstania Streltsy. Iwan Piąty spotyka się z Piotrem w katedrze Wniebowzięcia i faktycznie oddaje wszelką władzę.
Peter lubi walczyć. W 1695 r. Przeprowadził pierwszą kampanię azowską. Ponad 30 tysięcy armii przedostaje się przez Don do Azowskiego (szczyt Morza Azowskiego), na statkach transportowych i drogą lądową. Tutaj okazuje się, że nie można zdobyć miasta bez okrętów wojennych. Zdobyto tylko dwie fortece nachodzące na rzekę.
W wiosce Preobrazhenskoye, nad brzegiem Yauza, niedaleko Moskwy, w pośpiechu budowane są nowe statki transportowe i wojskowe. Są demontowane i transportowane do Woroneża, do Dona, gdzie są ponownie montowane. Liczba żołnierzy sięga 70 tys. W maju 1696 r. Azow ponownie popadł w oblężenie. W lipcu, po masowym ostrzale, garnizon poddaje się. Zgodnie z umową Turcy opuszczają miasto wraz z rodzinami i ruchomościami. Wojewoda Szejn zostaje pierwszym rosyjskim generalissimusem. Na mocy traktatu pokojowego w Konstantynopolu z 1700 roku Rosja jest oficjalnie zwolniona z płacenia daniny chanowi krymskiemu. Otrzymuje Azow i kilka sąsiednich terytoriów. Ale główny cel – dostęp do Morza Czarnego, mimo że przez Cieśninę Kerczeńską, wciąż nie jest osiągnięty.
Piotr Wielki (1672—1725)
W 1697 r. Piotr Wielki, który rok temu został autokratycznym carem, przedstawiony jako «sierżant pułku Preobrażeńskiego», wyruszył w podróż po Europie. Celem «Wielkiej Ambasady» (60 osób) jest pozyskanie sojuszników w walce z Turcją, zakup broni i zatrudnienie rzemieślników. W tym okresie rządów jest wiele niekonsekwencji. Spotkania z angielskim królem Wilhelmem III w Utrechcie, władcą Austrii Leopoldem Pierwszym, z Newtonem, Leibnizem, Levengukiem, Halleyem (tym samym astronomem) są nadal klasyfikowane jako «tajne». Niektórzy historycy uważają, że Piotr Wielki w ogóle nie uczestniczy w ambasadzie.
.. Niemożliwe jest porozumienie z Austrią i Holandią w sprawie sojuszu przeciwko Turkom. Wiedeń odmawia nawet uznania transferu Kerczu i odpowiadającej mu cieśniny do Rosji, jeśli zostali przez nią schwytani. Młody car przyjaźni się tylko z królem Rzeczypospolitej Augustem II. W celu wyboru swojej kandydatury na Sejm RP Piotr Wielki w swoim czasie poczynił pewne wysiłki i środki. Między innymi rówieśnikom udaje się dojść do porozumienia w sprawie wspólnej wojny przeciwko Szwecji.
Kupowane są zielniki, narzędzia i 15 000 sztuk broni strzeleckiej.
Latem 1698 r. Na wieść o powstaniu łuczników car wrócił do Moskwy. Do tego czasu bunt został już stłumiony. Podżegacze zostali ukarani. Oddziały generalissimusa Szejna praktycznie jedną artylerią pokonały trzytysięczny oddział łuczników. Księżniczka Sophia, główna przyczyna buntu, zostaje pełnoprawną zakonnicą i udaje się do klasztoru Nowodziewiczy. Odpowiada za odwet, zgodnie z definicją księcia B. Kurakina, «… z powodu swojego wyglądu potwora, swojego temperamentu, złego tyrana, wielkiej niechętnej osoby do czynienia nikomu dobra, jest pijany przez wszystkie dni», władca Rosji pod nieobecność Piotra, książę Cezar Fiodor Romodanowski. Cesarz potrzebuje jednak więcej ofiar. Po raz pierwszy Moskale widzą rosyjskiego cara w przebraniu zaciekłego kata. Nie tylko osobiście odcina głowy łucznikom, ale także zmusza wybitnych bojarów do tego samego. Niektórzy rebelianci tracą życie w postępowy sposób «za granicą» – na kołach. Na rusztowaniach giną dwa tysiące ludzi. Kilkuset nieletnich «synów pułku» otrzymuje haniebne piętno i zostaje zesłanych na wieczną osadę na Syberii. Zlikwidowano 16 pułków strzeleckich, które nie brały udziału w powstaniu.
…Wtedy znaczna liczba rosyjskich dobrych ludzi decyduje, że Piotr Pierwszy (lub ten, który stał się nim) jest «bestią, która wyszła z otchłani» Antychrystem i Miroedem. Potwierdzeniem tego wyroku są «Rady Wszechmogące» regularnie zwoływane na wyspie pośrodku Yauza, gdzie sparodiowane są ortodoksyjne rytuały. Nazewnictwo stopni kościelnych i rytuały są zmieniane za pomocą wulgaryzmów. Wybrany przez katedrę «papież» pływa w chochli pośrodku kadzi z alkoholem, podczas gdy nadzy mężczyźni i kobiety z najwyższych rodów bojarskich piją wino i śpiewają nieprzyzwoite piosenki.
Rosja jest członkiem Związku Północnego, powstałego z inicjatywy władców Saksonii i Polski. Ogólnym kierunkiem jest wojna ze Szwecją, której król Karol XII wydaje się innym monarchom niewystarczająco doświadczony w sprawach wojskowych. Aspiracje Petera to Karelia i Ingria (inaczej Ingermanlandia, przyszły region Leningradu). Ponadto kieruje nim osobista uraza – chłodne powitanie w ówczesnej szwedzkiej Rydze podczas Wielkiej Ambasady.
W 1700 roku Narwę oblegały wojska rosyjskie, 35 tysięcy bojowników, w większości rekrutów, z lekką i zróżnicowaną artylerią, z niewystarczającym zaopatrzeniem. Kiedyś miasto to zamierzało objąć swoim majątkiem księcia (lub cara) Iwana III. Aby zmniejszyć straty w ludziach, naprzeciw siebie zbudował fortecę Iwangorod. Wtedy rosyjski monarcha odniósł sukces. Jednak 80 lat później Szwedzi odbili Narwę i łącząc obronę obu miast ufortyfikowanym mostem, stworzyli potężną cytadelę.
Karol XII, zmuszając sojuszników Rosji do wycofania się z wojny, rusza na pomoc oblężonym. Oddział Szeremietiewa wchodzi w starcia z jednostkami zaawansowanymi. Więźniowie, zgodnie z umową zawartą w tej sprawie z królem, podają liczebność armii szwedzkiej na 50 tys. Bojowników. Wierząc w te informacje, Peter opuszcza armię. Może chce szybko wezwać inne pułki na miejsce bitwy, spotkać się z sojusznikiem, królem Polski, albo w końcu po prostu boi się śmierci. Dowódcą armii pozostaje pewien książę holenderski. Faktyczna liczba żołnierzy Karla to 8—9 tysięcy bojowników. Król buduje żołnierzy w kolumny iw ten sposób atakuje armię rosyjską. Ta ostatnia to sześciokilometrowa linia, od pięciu do sześciu rzędów żołnierzy w ich obozie. Kolumny Szwedów przebijają się przez nią jak łom. W szeregach pułków wołają: «Niemcy to zdrajcy!». W obawie przed pobiciem przez żołnierzy zagraniczni oficerowie poddają się. Pułki Preobrażenskiego, Semenowskiego i Lefortowa, odgrodzone wozami, stawiają opór. Później będą mogli odejść. Niektóre jednostki opuszczają pole bitwy ze sztandarami i bronią, ale bez konwoju i artylerii, inne bez tego wszystkiego. Straty Szwedów to 700 żołnierzy, Rosjan – 9 tys., A także wszystkich, oprócz 5 dział ze 184, artylerii. Karol Dwunasty to dobry generał, ale słaby strateg. Zamiast natychmiastowego ataku na Moskwę, kieruje wzrok na Polskę i Saksonię. Tymczasem wojska Borysa Szeremietiewa, który nie był wówczas