Na początku kampanii rosyjskiej armia Karola osiągnęła 120 tysięcy ludzi. Spośród nich 38 tysięcy to armia najeźdźców. Liczba regularnych sił Piotra – 200 tysięcy, plus 100 tysięcy w nieregularnych oddziałach Kozaków i ludów azjatyckich. Wydatki obronne sięgają 80% budżetu. Kraj jest militaryzowany. Zboże trafia do miast, które są uznawane za twierdze. Kreml znów staje się pełnoprawną cytadelą. Są do niego dołączone bastiony. Rowy przy murach, wyschnięte od XVII wieku, wypełnia się wodą z rzeki Neglinka.
Wędrówka króla Szwecji rozpoczyna się na przedmieściach Mińska. Obie armie szybko pochłaniają zapasy miejscowej ludności. Mienszykow rozkazuje palić miasta – Witebsk, Orsza, Mohylew…
Dziewięć miesięcy przed bitwą pod Połtawą, w październiku 1708 r., W pobliżu wsi Lesnaya (na wschód od współczesnej Białorusi) dojdzie do bitwy z 12,5 tys. Oddziałów szwedzko-fińskich w 7 tys. Konwojów z prowiantem, artylerią i amunicją. Tak zwany «corvolant» – «latający oddział» Piotra Wielkiego ma taką samą liczbę żołnierzy i oficerów. Ale to są strażnicy, szlachetna kawaleria spragniona zwycięstw, pułki Preobrażenskiego i Semenowskiego. Większość Szwedów to nie w pełni zmotywowani Finowie, Karelowie, mieszkańcy terenów współczesnego Bałtyku. Jednak bitwa jest zacięta. Oddział generała Levengaupta traci 4000 zabitych, 800 więźniów, 1500 dezerterów. Karol Dwunasty otrzymuje tylko 6000 nowych żołnierzy – bez artylerii, amunicji i żywności. Armia rosyjska traci 3000 ludzi. Z powodu braku pożywienia Szwedzi kierują się na południe, na terytorium Siwerskie (północno-wschodnia Ukraina). Hetman Mazepa, który pod stopami szwedzkiego króla złożył symbole władzy hetmańskiej; sztandar, buława i pieczęć wojskowa, teraz otwarcie obiecują wsparcie Karolowi Dwunastemu. W mieście Baturin zbiera zapasy żywności, amunicji i trzysta niezbędnych armat armii szwedzkiej. Bardzo zirytowany Piotr rozkazuje Mienszykowowi podpalić miasto. Alexander Danilovich wykonuje rozkaz. Giną obrońcy – 5—7 tys. Kozaków, 4—5 tys. Mieszkańców i 4 tys. Oblegających. W marcu 1709 r. Mogli się zatrzymać wcześnie rano, a dokładniej w nocy, gdy przewaga Rosjan w artylerii maleje. O godzinie 2 nad ranem, 8 lipca 1709 r., Nieco zwlekając podczas formowania, wojska szwedzkie ruszyły na pole bitwy.
Pomysł Szeremietiewa jest nowością w ówczesnych sprawach wojskowych. Głównym celem jest stworzenie łańcucha sześciu fortyfikacji znajdujących się w odległości strzału między lasami. Za tą linią budowane są kolejne dwie reduty. Atakujący musieliby albo zaatakować ich, albo udać się do głównej armii, wystawiając flanki na ostrzał. Pomysł nowatorski, choć wątpliwy, zastosowany z podrażnieniem zranionego króla, jest całkiem skuteczny.
Około godziny 3 w nocy kawaleria Karola XII prześliznęła się między redutami prawie bez strat. Bierze udział w bitwie z kawalerią rosyjską, która naraża wroga na ostrzał artyleryjski i uzbrojeniowy umocnień. Próbuje pomóc szwedzkiej piechocie ugrzęznąć w ataku redut i dostać się pod ostrzał z obozu. Piotr wydaje rozkaz wycofania kawalerii. Ona, odwracając się na oczach wroga, galopuje trzy kilometry, aby oderwać się od pościgu. Ten manewr sprawia wrażenie klęski Rosjan w obozie Szwedów.
Karol Dwunasty (1682—1718), przeciwnik Piotra Wielkiego
Obie strony poświęcają czas na przegrupowanie się i kontynuowanie bitwy. O dziewiątej Szwedzi ponownie atakują. Tym razem zdobyte lub zablokowane reduty nie dzielą armii. Siły przeciwników są. Rosjanie – 25 400 piechoty, 9—12 000 kawalerii szlacheckiej z 72 działami, Szwedzi – 8300 piechoty, 9 000 kawalerii, 4 armaty sygnalizacyjne. Potem następuje frontalna trzygodzinna bitwa. Karierowa piechota Karola Dwunastego widzi w bitwie wyższy cel. Przyzwyczajeni do przeciwności, purytanie maszerują do bitwy, śpiewając religijne hymny. Swego czasu protestanccy Szwedzi byli najlepszymi wojownikami w kontynentalnej Europie. Ważną rolę w bitwie odgrywa rosyjski rdzeń, łamiąc nosze króla szwedzkiego. Plotka o śmierci dowódcy zniechęca armię. Szwedzi wycofują się do wagonu, w którym znajduje się 7000 kawalerzystów i kilka tysięcy Kozaków, a następnie na przeprawę przez Dniepr. Przed wycofującym się Karlem z zaledwie kilkudziesięcioma świtami. Udaje mu się uciec do sojuszników osmańskich, obecnie ukraińskiego Bendery’ego. Tutaj król, nie wstając z łóżka, zaapeluje do szwedzkiego rządu o wysłanie nowych wojsk na rok. Pozostała armia, w tym 12575 żołnierzy i 3000 niewalczących, poddaje się.
Straty stron w bitwie. Szwedzi – 9300 zabitych, 15 000 więźniów. Armia rosyjska – 1400 zabitych. Schwytani Szwedzi maszerują pokonani ulicami Moskwy. Wrócą do domu, z uwagi na trwającą wojnę, dopiero po wielu latach.
W 1710 roku, nie czekając na zakończenie rozejmu, chcąc jak najszybciej wrócić Azow, aw odpowiedzi na zbyt gorliwe żądania Piotra, by wypędzić Karola z Bendery, Turcja wypowiada wojnę Rosji.
Piotrowi przychodzi do głowy, że ludy Wołoszczyzny i Mołdawii będą szczęśliwe, pozbywając się Osmanów, przyjmując jego protektorat, a nawet całkowite wchłonięcie. W marcu 1711 r., Oprócz 80-tysięcznej armii, zaprzyjaźnioną z jego sercem Jekaterinę Aleksiejewną, głęboko na pozycji, wyruszył na kampanię Pruta. Już w połowie lipca, od najazdów Tatarów, chorób, braku żywności i wody armia zostaje zredukowana do 56 tys. Jeszcze przed rozpoczęciem głównych bitew staje się jasne, że czas się wycofać. Prawie 170-tysięczna armia turecka i 20-tysięczny oddział Tatarów krymskich naciskają armię rosyjską na rzekę Prut. Obóz wojskowy jest pod ciągłym ostrzałem ze 160 dział. Wielki wezyr jest całkiem zadowolony. Za łapówkę zgadza się na warunki pokoju zaproponowane przez Piotra. Udaje mu się targować o więcej, niż spodziewa się król, już dość skłonny do utraty wszystkich północnych podbojów. To powrót Azowa do Turków, zniszczenie Taganrogu i innych rosyjskich osad nad Morzem Azowskim. Najlepsze statki floty południowej są sprzedawane do Sublime Port. Resztę trzeba podpalić.
…W 1712 roku Piotr poślubi swoją kochankę Marthę Skavronskaya, wdowę po szwedzkim smoku, obecnie Katarzynie.
W 1718 roku syn Piotra Wielkiego, Aleksiej, schronił się w jednym z zamków w Neapolu. Cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego pozwala wysłannikowi rosyjskiego monarchy rozmawiać z carewiczem. Dyplomata przedstawia fałszywe dowody, że ekstradycja Aleksieja przez rząd austriacki została już podjęta. Książę zgadza się, nie wiedząc, że jego prośba o pomoc dla Karola XII spotkała się z aprobatą króla. Cała armia szwedzka mogła zostać przekazana prawowitemu spadkobiercy. W domu Aleksiej zostaje natychmiast aresztowany.