Państwo japońskie na samym początku Meiji wezwało Japończyków do „wyplenienia diabelskich obyczajów przeszłości”. W imię tego hasła państwo ingerowało w życie swoich obywateli i ograniczało ich swobodę, intelektualiści popierali akcje policji przeciwko tak zwanym „nowym religiom”, kobiety klasy średniej kooperowały z władzami, aby nauczyć kobiety wiejskie i te należące do klas niższych „właściwych”, „naukowych” metod opieki nad dzieckiem, a wykształceni na Zachodzie japońscy protestanci kooperowali z biurokracją państwową ukształtowaną przez wartości konfucjańskie, aby zaszczepić biedocie nawyki ciężkiej pracy, oszczędzania i samopomocy.
Nie jest więc wbrew pozorom dziwna ani nie wygląda na ironię losu sytuacja, w której lata demokracji Taishō są świadkiem jednoczesnego powstania miejskiej kultury klasy średniej i coraz większego wykorzystania metod „perswazji moralnej” przez aparat państwowy.
Rozpoczęte wtedy kampanie „na rzecz poprawy jakości życia codziennego” nadal miały się świetnie nawet po II wojnie światowej, pod nową nazwą „Kampanie na rzecz nowego życia”. Modernizacyjny charakter tych kampanii jednoczył bowiem państwowych biurokratów, konserwatywnych polityków, socjaldemokratów i działaczki ruchów kobiecych.
Sukces kolejnych japońskich rządów w zarządzaniu społeczeństwem od początku Meiji do połowy lat 1930. polegał między innymi na umiejętnym połączeniu budowy tożsamości narodowej z misją modernizacyjną i misją westernizacji codziennego życia Japończyków oraz z takimi celami, jak wykorzystanie oszczędności poddanych na potrzeby państwa, poprawa jakości siły roboczej i utrzymanie społecznej harmonii.
Opisana tutaj transformacja Japonii, wykorzystywanie przez władze takich narzędzi, jak zarządzanie społeczne oraz rosnący autorytaryzm państwa niewątpliwie generowały traumę kulturową, której jednym ze skutków była labilność postaw społecznych i emocjonalne reakcje Japończyków na wydarzenia niemające bezpośredniego wpływu na ich życie – na przykład gwałtowne protesty i demonstracje towarzyszące podpisaniu traktatu pokojowego z Rosją w 1905 roku z powodu nieotrzymania przez Japonię odszkodowań wojennych. Objawem traumy kulturowej była też duża zmienność nastrojów społecznych w całym opisywanym tutaj okresie – nastroje te zmieniały się jak w wahadle – od entuzjazmu dla modernizacji i Zachodu, do odrzucania zachodnich wpływów i znów do entuzjazmu. Była to znakomita pożywka dla politycznej demagogii i manipulacji.
Bary, Theodore de, Carol Gluck i Arthur E. Tiedemann (red.) 2005. Sources of Japanese Tradition: Second Edition, Volume Two: 1600 to 2000. New York: Columbia University Press.
Beasley, W.G. 1984. „The Edo Experience and Japanese Nationalism”. Modern Asian Studies 18, 4: 555–566.
Botsman, Daniel V. 2005. Punishment and Power in the Making of Modern Japan. Princeton N.J.: Princeton University Press.
Bourdieu, Pierre i Jean-Claude Passeron 1979. The Inheritors: French Students and Their Relation to Culture. Chicago: University of Chicago Press.
Bourdieu, Pierre 1985. „The Forms of Capital”. W: John G. Richardson (red.). Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education. New York: Greenwood.
Brown, Philip C. 1993. Central Authority and Local Autonomy in the Formation of Early Modern Japan. Stanford, California: Stanford University Press.
Buruma, Ian 2003. Inventing Japan 1853–1964. New York: Modern Library Random House, Inc.
Davis, Norman 2003. Wyspy. Tłum. Elżbieta Tabakowska. Kraków: Znak.
Dore, R.P. 1962. „Talent and Social Order in Tokugawa Japan”, Past & Present 21, 1: 60–72.
Dore, R.P. (red.) 1973. Aspects of Social Change in Modern Japan. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Dore, R.P. 1992. Education in Tokugawa Japan. Ann Arbor: Center for Japanese Studies, University of Michigan.
Dunn, Charles J. 2001. Everyday Life in Traditional Japan. Rutland: Tuttle Publishing.
Duus, Peter 1997. The Japanese Discovery of America: A Brief History with Documents. Boston: Bedford/St. Martin’s.
Fuess, Harald 2004. Divorce in Japan: Family, Gender and the State 1600–2000. Stanford, California: Stanford University Press.
Fukuzawa, Yukichi 1981. The Autobiography of Fukuzawa Yukichi. Tokyo: The Hokuseido Press.
Garon, Sheldon 1997. Molding Japanese Minds. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Gordon, Andrew 1998. „The Invention of Japanese-Style Labor Management”. W: Stephen Vlastos (red.). Mirror of Modernity: Invented Traditions of Modern Japan. Berkeley: University of California Press.
Harootunian, Harry 2000. Overcome by Modernity: History, Culture, and Community in Interwar Japan. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Hobsbawm, Eric i Terence Ranger (red.) 2008. Tradycja wynaleziona. Tłum. Mieczysław Godyń, Filip Godyń. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Howell, David L. 2005. Geographies of Identity in Nineteenth-Century Japan. Berkeley: University of California Press.
Ihara, Saikaku 1966. „A Bonze’s Wife in a Wordly Temple”. W: Ivan Morris (tłum.), The Life of an Amorous Woman. New York: New Direction.
Ikegami, Eiko 1997. The Taming of the Samurai: Honorific Individualism and the Making of Modern Japan. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
Ikegami, Eiko 2005. Bonds of Civility. Cambridge: Cambridge University Press.
Irokawa, Daikichi 1985. The Culture of the Meiji Period. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Ishikawa, Akihiro 2002. „Modernization: Westernization vs. Nationalism – a Historical Overview of the Japanese Case”, Development and Society 31, 2 (December): 281–288.
Jansen, Marius B. (red.) 1965. Changing Japanese Attitudes Toward Modernization. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Jansen, Marius B. 1984. „Rangaku and Westernization”, Modern Asian Studies 18, 4: 541–553.
Jansen, Marius B. i Gilbert Rozman (red.) 1986. Japan in Transition: from Tokugawa to Meiji. Princeton, New Jersey: Princeton University Press.
Jansen, Marius B. 2002. The Making of Modern Japan. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
Kanazawa Tourist Information Guide. http://www.kanazawa-tourism.com/eng/info/info3.php [15.03.2011].
Keene, Donald 2002. Emperor of Japan: Meiji and His World, 1852–1912. New York: Columbia University Press.
Knöbl, Wolfgang 2006. „Teorie, które nie przeminą: nie kończąca się historia teorii modernizacji”. W: Aleksandra Jasińska-Kania, Lech M. Nijakowski, Jerzy Szacki, Marek Ziółkowski (wybór i opracowanie). Współczesne teorie socjologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kornai, Janos 2000. „The System Paradigm”. W: Waltraud Schelkle, W. Krauth, M. Kohli, G. Elwert (red.). Paradigms of Social Change: Modernization, Development, Transformation, Evolution. Frankfurt/New York: Campus Verlag.
Kostowska-Watanabe, Elżbieta 2006. „Budowanie tożsamości narodowej w Japonii okresu Meiji”, Społeczeństwo i Polityka 3, 8: 73–78.
Kostowska-Watanabe, Elżbieta 2010. „Lękam się Danajów, nawet gdy przynoszą dary – globalizacja w antropologicznej perspektywie: Casus Japonii”, LUD 94: 87–106.
Kubiak, Ho-Chi, Beata (red.) 2006. Japonia okresu Meiji: