So modern en vernuwend as wat Wright was, het hy landskap en ligging eerbiedig, want Fallingwater bied uitsigte in alle rigtings sodat die omliggende woud bewonder kan word. Dit onderbreek nie die vloei van die stroom nie, dit staan wydsbeen bo-oor. Dit bestaan in verhouding tot die onmiddellike omgewing en nie ten spyte daarvan nie. En daarin, glo Rocco, is ’n les te vinde. Hy wil nooit geboue ontwerp wat die landskap oorheers en nie in harmonie daarmee verkeer nie.
Sy viervlakkige huis toon ’n hele paar ooreenkomste met Fallingwater. En dis nie toevallig nie, want toe hy ’n paar jaar gelede hierdie erf gesien het, was die bou van so ’n huis een van sy drome. Die stroompie vloei weliswaar ’n ent onder die huis verby, maar die boomryke, skuins erf bied die perfekte agtergrond vir so ’n huis. Daarom het hy eers ’n kleiner weergawe van Fallingwater gebou voordat hy begin het met sy huis se ontwerp.
Al was daar heelwat verskille tussen Fallingwater en sy uiteindelike ontwerp, het dit Rocco behaag dat daar wel ’n hele paar ooreenkomste was. Ooreenkomste waarvan net hy bewus was. Met elke meet, sny, pas en plak van nóg ’n stuk van ’n Wright-huis, het dit gevoel asof hy sy gedagtes suiwer. Asof hy weer ’n ou meesterstuk lees.
Nou is hy besig met Robie House. Struktureel is dit nie so ingewikkeld soos Fallingwater nie. Wat dit egter vir Rocco besonders maak, is dat dié ikoniese Wright-ontwerp in 1909 voltooi is – skaars ses jaar nadat die Wright-broers die eerste beheerde enjinaangedrewe vlug in die geskiedenis van die mensdom uitgevoer het.
Die ander ding waarvoor Rocco waardering het, is dat die kliënt, Frederick C. Robie, ’n ingenieur was met baie spesifieke dog eenvoudige vereistes: hy wou ’n huis met oopplanruimtes hê wat brandbestand is. Verder kon Wright basies doen wat hy wou. Dit moet enige argitek se droom wees, het Rocco gedink toe hy as jong student die eerste keer daarvan gehoor het.
Die binnekant van Robie House is redelik maklik om as skaalmodel te bou. Selfs die meubels, wat ook deur Wright ontwerp is, is taamlik hoekig en maklik om in skaal te herskep. Daar is ’n sekere doelmatige suiwerheid aan die ontwerp omdat een persoon vir alles in die huis verantwoordelik was.
Dis ’n ontwerp met drie vlakke. Onder is ’n speelkamer, biljartkamer, die sentrale verhittingstelsel, waskamer en stoorplekke. Die ingang is ook op dié verdieping. Maar jy kon reguit met trappe opstap na die volgende ruimte, in wese een groot vertrek wat deur ’n kaggel in ’n sitkamer en eetkamer verdeel is. Die slaapkamers is bo, op die derde vlak.
Terwyl hy aan Robie House werk, het Rocco al gewonder of hy nie daardie benadering kan wysig en op Suid-Afrikaanse wonings van toepassing maak nie. ’n Half versonke, vensterlose grondverdieping, met die leefruimtes op hoër vlakke. Nie net sou hy só van die grond se natuurlik insulasie gebruik kon maak nie, dit sou ook makliker wees om te beveilig aangesien potensiële inbrekers op ’n laer vlak as die vensters sou wees.
Maar elke keer wat hy daaraan gedink het, het hy skuldig gevoel omdat hy die suiwerheid van Wright se ontwerpe so wou verdun. Dan weer, wat sou Wright gesê het as hy vandag ’n Suid-Afrikaanse argitek was?
Dis gedagtes wat kom en gaan terwyl hy hom by die werkstafel besig hou, kaalvoet en in ’n swart T-hemp en jeans, met John Hiatt se kreunende stem wat uit die luidsprekertjies in die vier hoeke van die ateljee vloei.
Hy tel ’n houtpaneel op. Dis om ’n buitemuur van Robie House mee te bou. Hy sien dat die een hoek, waar hy met sy klein elektriese Dremel-toestel gesaag het, ’n paar growwe splinters het wat hy sal moet afskuur. Hy trek een van die laaitjies teen die muur bokant die werkstafel oop om ’n stuk van die baie fyn skuurpapier uit te haal. Sien daar is niks oor nie. Hy raak vies vir homself omdat hy nou garage toe moet stap waar hy nog gereedskap en voorraad bêre. Sy konsentrasie is verbreek.
Hy maak die garage se deur oop en voel-voel na die ligskakelaar. Toe die neonligte nog flikker voordat hulle behoorlik aangaan, stap hy al met die gegalvaniseerde staaltrappe af tot in die garage, wat vanweë die skuinste van die erf ’n halwe vlak laer as die res van die huis is. Aan die agterkant is ’n reeks staalkabinette waar hy al die goed bêre. Die skuurpapier behoort aan die regterkant te wees. Hy sien ’n swart plastiekkrat bo-op daardie kas wat taamlik skeef staan en die simmetrie versteur. Hy gaan staan op sy tone om dit reg te skuif, dan raak hy nuuskierig oor wat nou weer in die krat is en haal dit af om gou te kyk.
Toe Rocco die deksel afknip, is hy verras om sy ou nutria-bruin militêre uniforms aan te tref. Hy het vergeet waar hy dit gebêre het. Dis netjies opgevou, so al asof dit weer gedra gaan word. Bo-op lê ’n maroen beret met ’n lapkenteken: twee vuilwit vlerke aan weerskante van ’n valskerm met ’n bokkop in die middel. Hy tel die beret op en sit dit op sy kop. Dit voel vreemd bo-op sy welige, kraaglengte hare. Hy haal dit af en sit dit eenkant neer.
Op die boonste hemp lê twee epoulette. Elkeen het die enkele ster van ’n tweede luitenant. Daar is ook ’n maroen krawat, ’n groen seilgordel, ’n maroen seremoniële gordel en skouerflitse. Hy wonder waar sy brons-valskermvleuels is. Daar is net die swart geborduurde vleuels op elke hemp en baadjie se bors. Hy moes dié van metaal iewers anders gebêre het.
Vir ’n oomblik besin hy oor die feit dat iets waarvoor hy jare gelede so hard moes werk so onbelangrik geraak het dat hy kon vergeet waar hy dit gebêre het. Dan pak hy alles terug in die krat en sit dit weer op die staalkabinet, perfek gelyk met die voorste rand.
Hy kry amper dadelik die skuurpapier wat hy kom soek het en neem vier velle voordat hy die staaldeur toemaak. Dan stap hy op met die trappies, skakel die ligte af en trek die deur agter hom toe.
Later sien hy dat hy reeds drie uur lank aan Robie House werk. Daar is nog soveel om te doen, maar hy staan op, maak die skuifdeur toe en skakel die lig af.
“Are you still awake, Schatzi?” roep hy saggies op na die vlak waar die slaapkamer is. Dis doodstil. Sy moet al slaap. Hy voel weer skuldig.
Dis halfdonker in die sitkamer van die nederige huis in 5de Straat, Boksburg-Noord. Die enigste opvallende geluid, afgesien van ’n motor met ’n raserige uitlaatpyp wat elke nou en dan verbyjaag, is dié van die ou yskas in ’n hoek van die kombuis met sy dennehoutkaste en bruin linoleumvloere.
Die vrou in die sitkamer hekel sonder om ’n woord te sê. Af en toe staan sy op om vir haar ’n beker koffie te gaan maak. Sy gaan telkens eers tot by die deur van die hoofslaapkamer, waar haar man amper bewegingloos lê en swaar asemhaal. Die gordyne is toegetrek. Langs die bed is ’n klein radio wat saggies RSG uitsaai. Só sag dat jy nie maklik kan hoor wat die omroepers sê nie. Hulle word periodiek deur ’n paar advertensies en dan ’n liedjie onderbreek, voordat die stemme weer oorneem. Praat hulle op die oomblik oor tuinmaak?
Toe die vrou nogmaals seker gemaak het dat haar man geen asemnood het of kwaai ongerief verduur nie, stap sy kombuis toe. Daar gekom, skrik sy vir die skril geluid wat die stilte verbreek en lig die ivoorkleurige telefoon se gehoorbuis.
“Hallo, dis Susanna Malan …”
“Hallo, Ma, dis Gert,” kom die stem.
“Ag, hallo, my kind. Hoe gaan dit met jou?”
“Nee, goed, Ma. Hoor hier, ek kan nie lank praat nie. Ek wil net weet of Ma-hulle al die geld gekry het? Ek’s jammer ek het dit nie vroeër inbetaal nie, maar dinge gaan bietjie rof hier rond.”
“Ag, dankie, my ou kind. Ek sal netnou bank toe stap en gaan kyk. Pa was net vanoggend bietjie onrustig, anders het ek vroeër gaan kyk. Hy sukkel weer om asem te kry.”
“Ma moet my maar laat weet hoe dit gaan.”
“Ek sal, my kind. Jy moet jouself asseblief oppas, hoor jy?”
“Ja, Ma, moenie worry nie. Ek’s nou klaar met daai ander werk daar bo. Van nou af gaan ek baie veiliger goed doen.”
“Lief vir jou, my kind. Mooi bly.”
“Dankie, Ma. Kyk asseblief mooi na Pa, hoor?”
“Baai.”
Die raserige