Soos Rocco een aand vir sy jonger broer gesê het nadat hulle heeltemal te veel Jack Daniel’s gedrink het: “Weet jy wat gee my – en enige ander argitek wat sy sout werd is – ’n groot kick? Om by my eie geboue verby te ry en te sien hoe mense daarna kyk. Nee, stáár. Dís wat. Enige argitek wat vir jou vertel dat hy ontwerp ‘om groen te wees’ of ‘ ’n nuwe ontwerptaal te skep’ of wat ook al, praat snert. Ons doen dit vir die ego. Ons almal, die laaste een. Want ons ontwerp nie geboue nie. Ons maak statements. Anders kon jy net sowel oom So-en-so se simpel nefie wat ’n tekenaar is, gekry het om geboue te ontwerp. Dan het alles gelyk soos die kak wat ons Afrikaners vir ons langs die see laat bou. Was jy al op Strandfontein? Of Klein-Brakrivier dalk? Vir my as argitek is daardie plekke die grootste puisies op die vuilste vark se gat. Hoeveel geel klinkerbakstene en nylongaasgordyne kan ’n mens jou indink?”
En hier staan Rocco in die konferensiesentrum. En ja, hy is nogal jaloers op wat hy sien. Oor ’n kwartier gaan Terence Conran praat. Die einste sir Terence wat ’n paar jaar gelede op besoek aan Suid-Afrika gesê het hoe oorskat hy Carrol Boyes se ontwerpe vind.
Dalk is hier iets vir die oog. Nie dat Rocco régtig belangstel nie. Dis meer ’n impuls uit sy amigdala, die primitiewe reptielbrein. Hy kyk onwillekeurig na mooi vrouens, maar sonder om te staar. Om te staar is om openlik verleë te wees.
Buitendien, het hy al vir sy pelle by die gym gesê, is die girls in die ontwerpwêreld meestal neurotiese, anoreksiese klone. Bleek, platborstige slaai-eters wat mans beoordeel volgens inkomste en vermoë om saad te verskaf in hulle ál meer desperate pogings om kinders te kry. Dis asof hulle biologiese horlosies in tydbomme verander het.
Eenkant sien hy Sophie by ’n groep luidrugtige vrouens en twee binneversierder-tipe mans staan. Sophie werk by ’n dekormaatskappy en versinnebeeld die soort girl wat hier uithang. Middel-dertigs tot vroeë vyftigs. Het beter dae geken. Baie van hulle is Jewish princesses, óf neuroties, waarskynlik weens swak verhoudings met hulle pa’s, óf damaged goods na ’n egskeiding. Sophie is getroud op negentien, geskei op ses-en-twintig en enkellopend vir die daaropvolgende vyftien jaar. Met die kenmerkende plooimond van ’n middeljarige vrou wat rook.
Hy vang per ongeluk haar oog en sy sweef nader. “Hi, Rocco! Mwha! Mwha!” soen sy hom op haar geaffekteerde manier.
In sy vroeë veertigs het Rocco finaal vrede gemaak met die feit dat vrouens nou eenmaal van hom hou. Hy’t ’n argeloos gemaklike verhouding met sy eie aantreklikheid. Die ouderdom het hom ook goed behandel. Hy het ’n lenige lyf van amper een-komma-nege meter en nog die meeste van sy donker hare, met enkele grys haartjies by sy slape. Sy hare is in ’n modieuse, lang styl wat hy agteroor kam om net-net oor sy kraag te hang. Hannah, sy gay boesemvriendin, het op ’n slag gesê dat hy die ergste van heteroseksuele ydelheid verteenwoordig.
“Oh, my Gawd, how are you doing? I can’t believe a nice boerseun like you is still single …”
“I’m fine, Sophie. And uh, I’m engaged, you know.”
“Engaged?! Oh, my Gawd! Congratulations! And who’s the lucky lass?”
“It’s Helga, the German girl I introduced you to at the J&B Met last year, remember?”
“Oh, my Gawd, you’re right! Ah, well then. Toodeloo, my beefy cupcake, we should do lunch some time!”
“Yes, we should …”
’n Uur of wat later stap Rocco uit. Hy’s nogal teleurgesteld in die voorlegging. Is dit net hy, of lyk alles deesdae dieselfde? Hy loop na Marimba, die restaurant op die sentrum se een hoek. Dis oop vir die breë publiek en nie slegs konferensiegangers nie, daarom wil hy dit opsoek. Hy’s keelvol vir die pretensie. Dis altyd dieselfde gesigte op dieselfde plekke met dieselfde praatjies oor the next big thing.
Hy gaan sit by die kroeggedeelte en bestel ’n Peroni. Hy’s eintlik lus vir ’n Castle, maar bewus van die feit dat die mense hier rond daarop neersien. Dan raak hy geïrriteerd met homself omdat hy enigsins omgee wat hulle dink. Tog … as een van die ander firmas se mense hom sien Castle drink, weet hy, gaan hulle sy vermoëns as argitek in twyfel trek. Nie sy tegniese vermoëns nie, maar sy estetiese oordeel. Watter welaf persoon wil hê sy huis moet ontwerp word deur iemand wat Castle drink? Wat sê die feit dat jy dit drink van jou? Eerder nie die kans waag nie.
Deur die venster sien hy ’n bordjie wat ’n bespreking adverteer. Hy sit sy leë glas neer en stap soontoe. Die tema is “Transcending Eurocentrism: A New Architectural Narrative”. Dit amuseer Rocco. Hy is half nuuskierig, getemper deur ’n mate van sinisme. Dit sal alles afhang van wie die sprekers is. Dan gly sy oë ondertoe.
Dr Amanda Price, Dept of Social and Gender Studies, Grahamstown University
Professor Malusi Ngcobo, Dept of African Studies, Unisa
Prof Pippa McGuinness, Dept of Architecture and Planning, UCT
Vir ’n oomblik weet hy nie wat om te doen nie. Hy raak bewus van die son wat deur die konferensiesentrum se glaspanele skyn en wil omdraai en uitloop. Net toe gewaar hy Gian Stefani, een van die Kaap se voorste argitekte.
“Hey, rocksta!” groet Gian hom op sy gebruiklike manier.
“Hey, capo di tutti i capi!” groet Rocco terug.
“Are you going to attend this seminar?”
“But of course,” jok hy. “I’ve been waiting the entire morning.”
2
Die ateljee op die onderste verdieping van die veelvlakkige huis tussen die bome in Higgovale, teen die laer hange van Tafelberg, bied ’n kalm ontvlugting van sy alledaagse lewe. Die dik mat en ondervloerse verhitting maak dit knus in die winter, en die skaduwees van die talle bome koel in die somer. Die mure is vol geraamde planne van klassieke geboue regoor die wêreld.
Vir Rocco is dit ’n oase van stilte en fokus. Hier kan hy die alledaagse uit sy gedagtegang verban. Hier doen hy geen werk vir sy firma nie. Hier speel hy en droom hy en leef hy sy stokperdjie uit met die bou van skaalmodelle van ikoniese konstruksies. Die laaste paar jaar bou hy Frank Lloyd Wright-geboue. Veral Wright se huise. Dié metode met al sy detail is vir hom ’n bykans meditatiewe ervaring waartydens hy op een ding konsentreer en aan niks anders spesifieks dink nie.
Hy werk van planne af en begin deur volgens skaal die mure uit ligte hout en karton te sny met ’n messie met ’n skalpel-lem. Daarna bou hy oor ’n kwessie van ’n paar maande die huis laag vir laag, amper soos ’n skilpop. Wat sy huise besonders maak, is dat wanneer jy die dak afhaal, jy na die meubels binne-in kan kyk. Sommige daarvan bestel hy oor die internet uit Amerika, maar ander maak hy self met spesiale gereedskap vir miniatuurmeubels.
Soms gaan soek hy in Exclusive Books in die Kaapse Waterfront nog boeke oor Frank Lloyd Wright vir die rak teen die ateljee se agterste muur. Wanneer hy so ’n boek koop, sal hy dit dae lank bestudeer en met ’n swart inkpen sketse en aantekeninge in sy swart Moleskine-boek maak. Helga het al gevra hoekom hy soveel tyd en energie aan ou, bestaande geboue bestee. Dit het hom gegrief, maar hy het dit ter wille van die vrede onderdruk.
Vanaand sit Rocco weer by sy werkstafel en werskaf. Die skuifdeur laat vars lug in, en daardeur sien hy die tuin en stroompie ’n entjie verder ondertoe. Die deur is net op ’n skrefie oop, want dis delikate werk en ’n windvlaag kan sy notas en die ligter stukke hout en karton versteur.
Soms, as hy al ’n paar uur in sy ateljee besig is, voel hy skuldig. Omdat hy nie aan Helga aandag gee nie en omdat hy dié tyd kon benut het om met nuwe idees vir projekte vorendag te kom. Dan troos hy homself dat hy inspirasie put uit die bou van die modelle.
Een van Wright se bekendste ontwerpe was Fallingwater, ’n huis wat staangemaak is bo-oor ’n stroom wat oor klipplate vloei. Dis ’n veelvlakkige konstruksie van beton en klip en is voltooi in 1939 – die jaar waarin sy pa gebore is. Dit het Rocco nog altyd gefassineer dat op min of meer dieselfde tyd as wat die Simboliese Groot Trek plaasgevind