“Kom,” sê hy sag en vat haar om haar skouers. “Kom lê. Jy gaan die kinders wakker maak as jy so aangaan.”
Waar die trane vandaan kom, weet sy nie. Willem het die kinders skool toe gevat, die matrone gebel en gesê sy kom nie vandag in nie. Hy het haar gedwing om van sy pille te drink, dokter Beukes gebel, en toe nog twee ingegee. “Slaap bietjie,” het hy sag gesê ná sy dit afgesluk het. Hy’t haar hare uit haar gesig gevee en opgestaan. Sy vingers was warm. Toe moes sy ingesluimer het, en nou vee sy daar waar hy geraak het en die trane loop en maak die kussing nat sonder dat sy ’n spier in haar gesig roer.
Van waar sy lê, sien sy dis stil oorkant die straat. Alles lyk dig toe. Sy lig haar kop, spits haar ore. Verbeel sy haar of hoor sy ’n kind huil? Sy laat val haar kop terug teen die kussing, lig dit dadelik weer, draai die nat, koue kussing om, lê weer terug en maak haar oë toe.
* * *
“Sy’t heeltemal uitgehaak, Poppie,” sê Willem sag en loer oor sy skouer kamer toe. Die deur is op ’n skrefie getrek.
“Sy weet … nee, dis nie oor ek haar gesê het nie, sy’t self … ” Hy gaan sit op sy hurke, rug teen die muur.
“Ek moet seker maak sy’s orraait voor ek enige moves maak, sy’s kapabel en sê ek moet die kinders vat.”
Hy dink hy hoor iets en staan op. “Ons praat later.”
Hy loop op sy tone kamer toe, luister by die skrefie. Klink stil. In die kombuis haal hy die laaste bier uit die leë yskas en soek sy sigarette in sy hempsak. Hy gaan sit op die trappie by die kombuisdeur en steek ’n sigaret op. Dis halfvier. Hy moet onthou om die kinders netnou te gaan haal. En kos te koop; dit is nou ook sy probleem.
Hy kyk hoe die wit, dynserige sigaretrook voor hom in die lug op trek. Hy voel beter. Daar’s nou nie meer omdraai nie. Hy het geskrik toe Vera hom sê sy weet van die kind, maar nou is hy amper verlig. Dit maak dinge makliker, hy is nie lus vir ’n uitgerekte bakleiery nie. Sy wil ook skei.
Hy bekyk die droë agtertuin. Sy oë volg die lyn van die buitekamerdak, op na die donserige wolkie wat reg bokant in die lug hang. Hy dink skielik aan Poppie, en gisteraand. Dit het baie vir haar beteken. Sy’t nou wel nie so gesê nie, maar hy weet – sy’t hom alles gegee. Hy glimlag voor hy ’n sluk bier vat en weer aan sy sigaret trek. Hy kon haar nie net so alleen in die hotelkamer los nie, veral nie nadat hy so ampertjies alles opgeneuk het nie. Dit was so hittete of dinge het sleg uitgedraai.
Eers kon hy nie wag om die spul krulle op haar kop los te torring nie, kon dit sien wanneer hy sy oë toemaak: swart lokke wat sag oor haar spierwit skouers bons, oor haar kaal borsies, haar pienk tepels.
Sy het in haar deurskynende kamerjas uit die badkamer geloop, voor die spieëlkas gaan staan, haar rug na hom toe terwyl hy vir haar op die bed gelê en kyk het. Sy het met geoefende vingers knippies uit die korf getrek en die pruik afgehaal, en op die kas neergesit. Sy’t haar kop vooroor gegooi, haar vingers ’n paar keer deur haar yl skouerlengte hare getrek, regop gestaan en omgedraai na hom toe. Al haar make-up was af en vir die eerste keer vandat hy kan onthou, het hy gerek om die bedlampie langs hom af te sit en was dit ’n gesukkel om sy ereksie weer aan die gang te kry.
“Hoe voel jy, Willem?” wou sy later weet.
In die donker kon hy sien haar bruin oë was stip op hom, haar lippe dun en wit sonder haar rooi lipstiffie, en hy moes homself herinner dat hy langs die vrou lê op wie hy verlief is, met wie hy gaan trou.
“Goed, Poppie, ek voel goed,” het hy gesê en sy oë toegemaak. ’n Rukkie later het hy haar lang bene weer onder die laken oopgetrek. Dié keer was daar nie probleme nie.
Toe hy nog ’n keer oor die grasperk voor hom kyk, sien hy iets kleins langs die garage lê, helder geel. Dalk ’n stukkie speelgoed? Hy skiet sy stompie links oor die gras, tel sy bier op en stap soontoe. Die babaskoentjie is voos. Hy bekyk die ding van alle kante af. Dis te klein om een van sy kinders s’n te wees. Hy kyk rond. Snaaks, daar is nie ander kinders in die buurt nie, nie sover hy weet nie. Hy sal by Vera hoor.
Vera. Hy kyk op sy horlosie, sluk die laaste van sy bier af en volg die kronkelende sementpaadjie met ’n drafstap die agterdeur in. Hy gooi die skoentjie in die asblik.
“Mamma slaap nog,” sê hy en kyk in die truspieëltjie na sy drie kinders, styf ingeryg op die Volkswagen se agterste sitplek. Lien sit soos gewoonlik langs die venster, Ben aan die ander kant met klein Dawid in die middel, sy ronde gesiggie wat uitdrukkingloos vorentoe kyk.
Oor ’n paar dinge stem hy en Vera saam en is hy haar dankbaar, hoewel hy dit nie vir haar sal sê nie. Dié dat sy nooit gedink het dis nodig om die kinders Sondae kerk toe te stuur nie – sy sê sy het ’n oordosis daarvan gekry toe sy ’n kind was en die NG Kerk soek in elk geval net mens se geld. En dat sy nie erg was oor familiename vir die kinders nie, behalwe natuurlik vir Dawid. Maar dan is sy naam ook kort, nes die ander twee s’n.
“Dis ’n onnodige las wat mens saamdra, ander mense se name,” het sy gesê toe Lien gebore is. En hy het saamgestem. Hy wat self swaar dra aan die naam van sy oupa, ’n beesboer wie se skoene hy volgens sy pa nooit sal kan volstaan nie. En hy kon Vera die skuld gee sonder om sleg te voel, haar heidense maniere blameer, toe sy ouers kla oor die kinders se volksvreemde name.
“Waar het jy gehoor mens noem jou kind Lien? Waarvoor staan dit, Willem? Lien klink soos ’n bynaam, nie soos ’n volwaardige noemnaam nie,” het sy ma eers gesê.
En toe Vera aandring op Ben, nadat hy gebore is, net omdat dit vir haar sterk klink, was sy pa die ontstigte een. Dit was sy eerste kleinseun. “Ek ken niemand met die naam Benjamin nie. Dis ’n Kakie-naam, sover ek weet.”
Met Dawid se geboorte, kort ná Vera se pa dood is, het sy ouers niks gesê toe sy hom na haar pa wou noem nie. Hy dink hulle was maar te bly sy het iets tradisioneels gedoen, iets wat vir hulle sin gemaak het. Hy self het gedink dis vreemd dat sy hom Dawid wou noem. Sy wat nooit met haar pa oor die weg gekom nie – inteendeel, hy het altyd gedink sy kon hom nie verdra nie. Hy sal seker nooit verstaan hoe haar kop werk nie.
“Oupa kom julle netnou vir die naweek haal,” sê hy en kyk vir hulle in die spieëltjie.
“Gaan ons nie visvang nie, Pappa?” vra Ben.
“Die dam is toegemaak vir die naweek, seun.” Hy wil nie vir die kind lieg nie, maar eerder dít as om hom te sê sy ouers staan op skei. Hy is so sensitief, die outjie.
“Hoekom is die dam toe?” vra Lien.
Hy is bly sy kan nie sy gesig sien nie. “Hulle maak die dam skoon, Lien.” Hy probeer om nie kortaf te klink nie, dit maak haar gewoonlik net meer knaend oor ’n ding. Sy bly stil en hy is verlig, kry dit selfs reg om vir haar in die spieëltjie te knipoog, maar sy kyk nie vir hom nie.
“Jannie sê hy en sy pa gaan die naweek visvang,” sê sy.
“Seker by die Ebenaeser-dam,” sê hy.
“Nee. Hy’t gesê by die dorp se dam.”
“Lien. Asseblief. Los dit. Hulle maak die dam die naweek skoon, ek het netnou daar verbygery.”
Sy kyk nou vir hom, hy sien haar donker oë vlugtig in die spieëltjie voor hy vorentoe kyk. Hoekom kon sy nie mooi gewees het nie? Of net ten minste stil? Dis oor Vera haar nie genoeg aandag gee nie, die kind het nie ’n voorbeeld van hoe om te wees nie, sy ken nie haar plek nie. Hy sien swarigheid vir haar. Sy en Poppie sal nie oor die weg kom nie.
Die seuns is stil. Hy steek sy arm agtertoe en kielie Dawid se been. Hy voel die vet beentjie onder sy vingers wegswaai. Nog so klein en al klaar so vol kak.
Hy