“Dis embarrassing om die oudste pajamas van almal by die partytjie te hê. Dis embarrassing dat ek van die hoek af moet stap omdat ek te skaam is om voor ons verkrampte klein huisie afgelaai te word.”
Nes Sophia. Altyd bang wat ander mense van haar sal dink.
Mariana stap stil dog ferm om die tafel met sy formica-blad en raap die bord roereiers voor Izel weg. Sy pyl op die asbliklaai in ’n staalkas af, pluk die laai oop en skraap die bord in die asblik leeg.
“Ma!” roep haar dogter uit, heeltemal onverhoeds betrap deur haar ma se bui.
Mariana is terug by die wasbak. Sy sit die bord by die ander vuil skottelgoed, staar na die louwarm seperige water voor haar. Hierdie kombuis! Wit teëls teen die mure, hier en daar ene met ’n blommetjie op. Kaste van dennehout, met ’n witgeverfde blad bo-op almal. Die staalkabinet wat Andries eens as ’n winskoop gekoop het, en wat haar sedertdien grief omdat dit té swaar is om te skuif en glad nie by enigiets in haar kombuis pas nie. En die yskas! Fuchsware uit die sewentigs nog, uit die dae toe yskaste nog handvatsels en slotte gehad het. Kyk na haarself, sy wat Mariana is – wanneer laas het sy vir haar klere kon gaan koop? En nou moet sy nog met ’n ondankbare tiener huishou ook!
Mariana lig haar kop sodat Izel elke woord kan hoor. “Die eiers is mos blou. Dis seker ook embarrassing. En as die lewe wat ons vir jou gee embarrassing is, moet jy maar ’n beter een iewers anders gaan vind.”
Izel se mond hang oop.
“En oppas vir vlieë in jou mond.”
Izel maak haar mond toe. “Ma kan so onredelik wees.”
“Jy’t my goed geleer.”
“Ek’s ’n tiener. Ek’s veronderstel om onredelik te wees.” Izel spring op, gryp haar oornagsak en storm by die kombuis uit.
Mariana hoor hoe Izel haar kamerdeur met ’n gil toeklap, en dan gaan sy met haar dagtaak aan. Die dinge wat ’n ma doen om haar kinders se lewe seepglad te laat verloop en dié van haar man moeiteloos. Sy was hul wasgoed en dra dan die bondel gewaste klere na die wasgoedlyn in die agterplaas.
Dis waar Andries haar aantref wanneer hy by die huis kom – tussen die lyne met nat klere, besig om die hemde netjies reg te trek, ander stukke beter te hang.
Mariana kan haar verbasing nie wegsteek nie.
Hy kom staan langs haar tussen die wasgoedlyne.
“Andries?” Is vanoggend nie veronderstel om ’n groot oggend te wees nie? ’n Promosie-oggend? “Jy’s vroeg.”
“Ek het in sestien jaar nog nie ’n dag afgevat nie en toe besluit ek vandag is my dag.” Hy probeer lighartig klink, maar sy sien sommer hy is broos.
“Haai, Andries,” antwoord sy, skielik onseker en agterdogtig tegelyk. “Dis nie jy nie.” Sy verduideliking laat haar terugdink aan hul eerste huweliksjare, hoe skaam hy altyd gekry het wanneer hy ’n wit leuentjie vertel en sy hom uitgevang het. Die uitdrukking op sy gesig is nou dieselfde, behalwe dat sy nie kan agterkom wat hy wegsteek nie.
“Ek weet, maar baie van die ander ouens doen dit. Toe reken ek dis my beurt vandag.”
Dan verander sy maar die onderwerp. Die waarheid sal aanstons uitkom. “Ek moet later vanmiddag die kar vat – ek wil vir Izel pajamas gaan koop en ’n paar rekeninge betaal.”
Andries kyk verskrik op, wil sê dat hulle nie geld daarvoor het nie, maar kyk dan weg. Hy haal sy sleutels uit sy sak, gee dit vir haar. “Goed.” Hy glimlag minsaam. Die skaam seuntjie is terug, sy oë sag en weerloos.
“Hoe was jou vergadering met Hannes Bekker toe?”
“Goed.”
Mariana wag dat hy verder vertel; sy wil nie die goeie nuus bederf nie. “En …? Die bevordering …?”
“Nee.”
Dit is ’n lewe se seerkry wat sy op sy gesig lees, maar hy sê verder niks nie.
“Weet jy, dit maak my kwaad!” Sy weet sy moet nou ondersteunend wees. “Dis lankal jou beurt. Hannes Bekker moet oppas. As hy so aanhou, gaan hy jou eendag verloor.”
“Presies wat ek vir hom gesê het.” Andries haal sy beursie uit sy gatsak, kyk na die note daarin en stop dit in haar hand. “Koop vir haar mooi pajamas.” Hy stap weg.
Mariana kyk na die geld in haar hand. Sy druk dit in haar voorskoot se sak weg en begin, sonder dat sy weet hoekom, om klere van die draad te haal.
Nat klere.
Wanneer sy die briewebesteller voor by die hek sien verbykom, stap Mariana uit om die pos te gaan haal. Sy kom ingedagte terug. Feitlik al die briewe is rekeninge. Sy gaan sit by die kombuistafel en blaai daardeur. Met een oor luister sy na die radio. Iets vang haar oor – seker omdat dit haar dadelik aan haar eie kinders laat dink – en sy luister na die nuusleser:
“Die minister van opvoeding het gister in ’n onderhoud gesê dat opvoeding sentraal staan in die proses om die ongeregtighede van die verlede reg te stel. Hy sê dat transformasie in Suid-Afrika as opvoeding se belangrikste doel geag moet word.
“En op die internasionale front begin die O.J. Simpson-hofsaak oor twee weke. Simpson het skuld ontken vir die dubbele moord op Nicole Brown Simpson en haar minnaar Ronald Goldman …”
Mariana sit die radio af. Hoekom ’n mens se lewe versuur met slegte nuus? Dit is reeds moeilik genoeg. Sy kan nie help om te dink aan die hoop wat so uit Henk gestraal het toe hy vanoggend hier uit is na sy beursonderhoud. Heeltemal spiekeries – jy kon hom deur ’n ring trek, en met ’n baadjie aan boonop. Gewoonlik is sy hare effens windverwaaid, maar vanoggend kon sy sien dat hy jel gebruik het om dit effens modieus met so ’n riffie na voor te laat opstaan. Sy das was perfek geknoop en sy klere skoon en netjies. Hy was vroeg op pad, wou eerder vroeg as laat vir die gesprek wees. En sy het hom vertel dat dit so ’n groot dag vir Andries ook is, dat hy ’n bevordering verwag. “So baie van sy kollegas het oor die laaste paar maande die departement verlaat, daar’s nou orals poste oop,” het sy verduidelik.
En nou …
Mariana se keel trek toe. Gelukkig kan niks skeefloop nie. Henk se papiere is alles reeds by die beursmaatskappy. “Ek gaan net in om die finale kontrak vir die beurs te teken,” het Henk verduidelik, “en dan betaal hulle sommer direk aan die universiteit elke jaar.”
Sy voel ’n bietjie meer gerus. En glimlag skielik vir haarself, vir die skaam manier waarop sy Henk vanoggend vroeg gegroet het en hoe hy die onderwerp verander het: “Henk, ek’s jammer dat ons nie genoeg het om vir jou studies te betaal nie.”
“Julle’t my tot hier gebring, Ma, en nou sal ek myself verder vat. Ná ek die papiere geteken het, gaan ek registreer en dan gaan ek ’n bietjie by Wilmien kuier.”
“Dit gaan lekker wees – almal van julle saam op universiteit – net soos op skool.”
“Behalwe, dit is nie skool nie. FG dink dis ’n kans om meer rugby te speel. Hy’t reeds vir die rugbykamp ingeteken.”
“Hy sal nog leer. Glo my.”
Henk is op ’n veilige baan, dink sy. Sy en Andries het tóg iets reg gedoen met sy grootmaak. ’n Mens weet net nie wat en wanneer jy dit gedoen het nie.
By ontvangs sit ’n sekretaresse agter die toonbank en tik op haar rekenaar wanneer Henk instap. ’n Redelik moderne gebou, delicious monster in een hoek en ’n enkele afdruk van ’n skildery teen die muur.
Henk meld hom opgewek by haar aan, gee sy naam. “Ek het ’n afspraak met meneer Jansen … oor my beurs.”
“O …” Sy glimlag, tel die foon op, lig Jansen in. “Sit asseblief buite,” versoek sy.
Die sekretaresse loer nou en dan na waar Henk in ’n soort sitkamertjie wag, maar wanneer hy na haar opkyk, lyk sy baie besig.
Ná ’n ruk begin hy die gevoel kry