Andries gaan sit eenkant en staar na die tjek. Nóg hy, nóg Mariana het woorde.
“Wat Sophia probeer sê,” gaan Frik voort, “is dat ons graag vir Henk saam met FG wil sien varsity toe gaan. Die seuns verdien dit en dit sal ’n skande wees as ons nie almal ons harte oopmaak en dit vir hulle moontlik maak nie.”
Daar is geen manier, dink Mariana terwyl sy na haar man kyk, dat Frik en Sophia kan weet watse hel Andries se gemoed op hierdie oomblik is nie.
Hy is soos sy pa, dink Mariana wanneer sy ingestap kom met ’n toebroodjie vir haar oudste kind – sielsgelukkig as hy net kan vroetel en peuter met stukkende dinge. Henk is in die motorhuis doenig met ’n radiowekker en pas besig om ’n laaste draadjie vas te soldeer wanneer sy ma die toebroodjie langs hom neersit.
“Dankie, Ma. Ek’s amper klaar.” Hy draai die radiowekker regop en skakel dit aan. “Daar’s hy.”
“Ek het geweet jy sal,” sê Mariana. “Jy’t nog altyd ’n aanvoeling daarvoor gehad.”
Henk glimlag verleë, wil iets sê, maar dan kom Izel ingestap. “Wat’s dit met Pa?” vra sy gemaak verontwaardig. “Hy sit nou al ure lank in sy stoel met Henk se hele toekoms in sy hande … wat’s so moeilik?”
“Los hom uit,” sê Henk.
“Ons behoort sjampanje te drink, jy gaan varsity toe!”
“Izel, ek en Ma was besig om te praat.”
Sy wip haar dadelik. “Verskoon my!” Sy stap uit en vir ’n rukkie is daar tussen Henk en Mariana ’n stilte wat albei moeilik vind.
Henk begin eerste praat, sonder om direk na haar te kyk. “Ek weet hoekom dit so moeilik vir Pa is, Ma.” Hy wag ’n oomblik, kies sy woorde versigtig. “ ’n Beurs van ’n maatskappy is een ding, maar geld van oom Frik …”
“Dis vir my ook moeilik,” sê sy ma, kyk af na haar hande.
“Ek weet.”
“Geld by familie kry, is altyd moeilik.”
“Ja, maar dis nie wat dit moeilik maak nie.”
Mariana kyk skerp na Henk. Weet hy dalk van haar voorgeskiedenis? Wat insinueer hy?
“Ek weet Ma dink ek weet nie … maar Ma en oom Frik was mos gekys … voor Ma en Pa ontmoet het.”
Hy weet! Mariana kyk vlugtig om haar heen – Andries se werksplek, sy rommel, sy stukkies draad en lewe. Sy voel skuldig dat hierdie gesprek hiér moet geskied.
“Waar hoor jy dit?”
“Ek weet dit al lankal, Ma. Kinders hoor meer as wat die grootmense dink.”
“Dit was lank gelede …” Mariana bly dan stil.
“Hoekom het Ma met Pa getrou?”
Hoe antwoord ’n mens só ’n vraag nadat soveel jare verby is, water onder die brug van die lewe deurgespoel het? “Omdat ek hom liefgehad het,” sê sy.
“En as Ma weer moes kies?”
“Dan sou ek dieselfde kies. Jou pa is ’n goeie man met ’n goeie hart. Dinge het net nie altyd uitgewerk soos hy gehoop het dit sou nie.”
Henk kyk ’n ruk na sy ma sonder om ’n woord te sê. Wanneer hy weer praat, is dit sonder bitterheid. “En nou het dinge nie uitgewerk soos ek gehoop het dit sou nie. Maar ek weet nou wat ek moet doen.” Hy staan op en stap uit – op soek na sy pa. Haar seun wat so regop loop.
Henk kry sy pa in die sitkamer, die tjek steeds in sy hand.
Andries sit op sy gebruiklike stoel. Vanoggend se koerant lê op een van die ander stoele. Henk tel dit op, kyk vir ’n oomblik na die berigte op die voorblad, sit dit op die koffietafeltjie tussen hulle.
Andries begin praat en Henk weet dadelik wat sy pa se onmiddellike ontsteltenis veroorsaak. “Daar’s omtrent nie een werkgeleentheid sonder dat hulle dit duidelik maak dat regstellende aksie in ag geneem gaan word nie.”
“Daar sal iets wees wat vir Pa reg is.” Hy probeer glimlag, maar sukkel. “Pa,” sê hy dan, “ek het besluit om nie oom Frik-hulle se aanbod te aanvaar nie.”
Andries kyk hom stroef aan. “Jy het nie ’n keuse nie.”
“Mens het altyd ’n keuse, Pa … Dis net dat die regte een nie altyd duidelik is nie.”
“Ek het my bes gedoen om te sorg dat niemand nog ooit kon sê dat ek jou ma se familie as ’n ticket boontoe gebruik het nie. Maar jy … daardie tjek, Henk, sal seker maak dat jy nie eendag sit waar ek nou sit nie.”
Dis vir albei ’n moeilike oomblik. Henk wil nie sy pa laat verstaan presies hoeveel hy van sy ouers se geskiedenis weet nie. Hy weet net hy moet versigtig wees hoe hy dinge sê. En hoe verduidelik hy boonop aan iemand wat werk soek, wat nie omgee om afhanklik van ’n werkgewer te wees nie, dat hy so onafhanklik as moontlik wil bly? Dat hy niemand eendag in die oë sal wil kyk en skatpligtig aan daardie persoon voel nie?
Andries se worsteling is na binne gekeer. Hy weet hy kan niks doen aan die feit dat hy Henk finansieel in die steek gelaat het nie, maar is dit nou ook nodig dat die kind weet presies hoe liggeraak hy is oor enigiets waarby Frik betrokke is? Sophia se streke het hom nog nooit gekwel nie, hy weet daarvan en hanteer dit só, maar Frik is iemand wat hom roem op sy eerlikheid. Om nee te sê vir sy gulhartigheid is om sy eie liggeraaktheid ten toon te stel. Hierdie dinge wil Andries liewer wegsteek, dit vermy dat dit ooit bekend word.
“Ek het al baie kere gewonder,” sê Andries uiteindelik, “oor die jare heen, hoe dit vir jou moes gewees het … elke keer as jy by FG gekuier het … die groot huis … die geleenthede wat geld hom gebied het …”
“Toe ek klein was, het ek partykeer gewens dat tannie Sophia en oom Frik my ouers was … maar soos ek dit sien, Pa, koop geld nie alles nie … en veral nie wat belangrik is nie.”
“In hierdie geval is dit belangrik.” Andries wil nie hê Henk moet ’n alternatiewe roete volg nie. “ ’n Goeie kwalifikasie gaan jou enigste redding wees. Daarsonder gaan jy swaar dra. Vat die geld, en gaan loop die pad wat jy moet loop.”
Henk neem die tjek by Andries. Hy kyk ’n paar sekondes daarna en skeur dit dan op. “Ek gáán my pad loop, Pa, my eie pad – en wat myne is om te dra, sal ek self dra.”
Toe Henk egter opstaan om te loop, praat Andries: “Hy kón jou pa gewees het, weet jy?”
Henk het al só baie hieroor nagedink dat sy antwoord vinnig kom – vinnig genoeg om sy pa se hart te laat swel van trots. “Ja, maar hy is nie.”
Andries kyk Henk agterna. Dan tel hy die koerant op en begin verder soek na werk.
Sophia hoor hoe Frik in die voorportaal die sleutels van ’n motor by ’n verkoopsman neem. Sy is dadelik agterdogtig wanneer die man sê: “Meneer Van den Berg, sy staan hier voor en sy’s op Meneer se naam en als is honkiedorie. Sign net hier.”
Honkiedorie?
“Dankie vir jou moeite,” hoor sy Frik sê. “Ek waardeer dit.”
Toe Sophia langs Frik verskyn, knik die verkoopsman liggies na haar. “Nee, maar dis reg, Meneer,” sê hy. “Ek hoop die laaitie geniet sy kar! Hy mag oud wees, maar hy’t nog baie myle in sy lyf. Nagsê. Baai, Mevrou.”
Toe hy wegstap, draai Frik na Sophia, maar sy praat voordat hy iets kan sê: “Watse kar het jy gekoop?”
Sy druk verby Frik na