Hy sug. “Angela Grobler. My dogter.”
Johan vries in die middel van nog ’n bytslag. Sy oë spring rond soos verskrikte konyne. Chris sien sy besluiteloosheid raak. Indien hy die byt voltooi en die kos afsluk, sal hy onsensitief en gevoelloos voorkom. Indien hy die halfgebyte stuk vetkoek uit sy mond laat val, sal hy oorsensitief en ietwat walglik voorkom. Hy bly dus vir ’n geruime tyd so staan, met die stuk vetkoek in sy mond, tot hy geleidelik tot by die deur skuifel en na buite verdwyn.
Chris skud sy kop. Hy draai weer sy oë na die televisieskerm. Sy hande is styf om die knoppe van die ongemaklike leunstoel gevou.
Kyk, die formulering van jou idees is interessant en oorspronklik, maar sonder enige verwysings dra dit geen akademiese waarde nie. Die punte wat jy maak, kan nie ernstig opgeneem word as jy nie aandui deur wie, waar en hoe die toepaslike gevolgtrekkings voorheen gemaak is nie. Ons het tog al baie hieroor gepraat? Ruk jouself reg – dit is ’n voorreg om hier te wees.
Simon Potgieter draai die punt van die spliff stywer. Die stukkie papier wat ingespan is, is uitgeskeur uit die jongste brief wat hy van die Rhodesbeurs-trust in Suid-Afrika ontvang het. Nie ’n formele waarskuwing nie, maar ’n paternalistiese soort skop onder die agterent van ’n hoëkop wat blykbaar met hy wat Simon is se toesighouer gepraat het. Kommer oor akademiese vordering. Belofte wat getoon is maar wat nie meer omskep word in prestasie en Suid-Afrikaanse trots soos in sy eerste twee studiejare nie. Is daar persoonlike probleme? Die trust sal reël dat ’n sielkundige in Oxford hom kan bystaan indien dit die geval is.
Hy kyk weg van die rekenaar af. In die klein spieël aan die binnekant van sy oop kasdeur sien hy homself. Hare lank en vormloos, onversorgde baard, blas vel (van nature, nie vanweë gereelde sonblootstelling nie), helderblou oë, vuil T-hemp. Hy draai terug na die rekenaar. Die spliff se punt breek af soos hy dit vir die soveelste maal stywer draai met die lees van sy toesighouer se jongste e-pos.
“Fokkit. Fok dit,” mompel hy. Hy skeur nog ’n stuk van die brief af – die briefhoof – en rol van voor af. ’n Stukkie gebuigde plastiek, gesny uit die deksel van ’n Flora-margarienbak, dien as filter. Die Flora is deur een van sy huismaats aangeskaf by die winkel wat Suid-Afrikaanse produkte in Londen verkoop.
Die Transkei-swazi is net om die draai daarvan aangeskaf. Kwalik die beste, maar die onverklaarbare hunkering na ’n tuiste van die een of ander aard is altyd aanloklik. Onverklaarbaar vir hom – sy ontvlugting kon nie vroeër kom nie. Maar slegs die wete dat dit Transkei-swazi is, wek by hom ’n gevoel van patriotisme, wat hy interessant vind. Dit was geheel en al afwesig in sy grootwordjare op die onbeskryflik vervelige Somerset-Wes, en veral op hoërskool, waar patriotisme as vak gedien het – nie akademies nie, maar wat sosiale aanpassing en waarde as mens betref.
Hy het dié vak gedop. Die agt akademiese vakke wat hy geneem het, was verspot maklik. Verder was skool onmerkwaardig en die Universiteit Stellenbosch was min of meer ’n voortsetting daarvan. Om die waarheid te sê, sy akademiese bestendigheid en getroue gehoorsaamheid aan die strukture van akademia was ’n kwalik bedekte poging om die mikpunt van ontsnapping uit die enklawe van die Boland te bewerkstellig. Top in die klas van eerstejaar tot honneursvlak in sielkunde, ook in sosiologie en al die ander gepaardgaande vakke. Die akademiese uitdaging verbonde aan hierdie kursusse het hy altyd as effe lagwekkend beskou, nes die nastreef van die soort damelike geselskap wat algemeen op die dorp was.
“So, wat swot jy?” sou die algemene gesprek met ’n dame by een van die dorp se vele oorvol watergate tipies begin, uit haar mond. Hy sou sug en teug aan die goedkoop boksie rooiwyn wat hy hier kon benut, soos hy daagliks het teen die einde van sy studieloopbaan op dié dorp. “Sielkunde,” sou hy antwoord.
“O, so jy gaan my nou, like, ontleed?” sou die antwoord kom in ’n kekkellag waaruit ’n asem sou ontsnap met die reuk van watter verbuiging van gekleurde sider en watter soort ligte sigaret in daardie stadium gewild was.
Hy sou instinktief ’n blik wou deel met sy enigste ware metgesel op dié dorp, van vroeër – Zolani Moya, ’n lewenslustige student in die joernalistiek. Haar intellektuele, humoristiese en seksuele energie het as teenpool vir sy eie sinisme en algemene lusteloosheid gedien. Wanneer dié elemente in ’n gekombineerde, glinsterende sfeer om hom gevou het, was die orgasmes onbeskryflik.
Hy het aan haar die bynaam “Lapper” gegee – deels vanweë die manier waarop haar relatiewe vryheid hom aan ’n skoenlapper herinner het, maar merendeels vanweë haar geheel en al idiosinkratiese modesin, wat basies bloot bestaan het uit die saamvoeg van helderkleurige lappe wat sy wie-weet-waar opgetel het.
Sy het geweier om haar lang hare vas te maak en het ’n besondere liefde vir vinielplate gekoester – enige winkel waar dié te koop was, se voorraad sou aansienlik minder wees ná sy besoek afgelê het. Sy sou noem dat die haas vergete klank van naald op groewe haar hoog maak soos geen dwelm ooit kon nie. Dan sou sy lag, hom in die oë kyk en hom lank soen, onttrek en dan sê: “Behalwe hierdie. Ons. Dit.”
Dit was die aard van hul verhouding. ’n Oorgawe in die wedersydse onvergenoegdheid met die alledaagse, die wakker strewe na ’n hoër holistiese adrenalienvlak. Saam het hulle verskeie instellings en konsepte deursoek vir leidrade wat as padkaart kan dien. Charismatiese kerke, zenboeddhistiese meditasie, geheelonthouding, geheel-en-al-nie-onthouding … dit het alles ter spele gekom in hul gesprekke en gewoontes en gebreke. Een aand het sy ’n gesamentlike meditasiesessie onderbreek, bo-op hom geklim en hom deur die gesig geklap. Werk dit? wou sy weet. Werk dit vir wat? het hy gevra. Maak dit jou wakkerder? het sy gevra. Nee, het hy geantwoord. Sy het gesug, van hom afgeklim en ’n ruk kruisbeen gesit. Sy het toe troostend, tog op ’n manier onnodig bevestigend, herhaal niks laat haar so hoog voel soos hul verhouding nie. In hierdie soort oomblikke sou hulle musiek aansit, stadig en lank en vierend seks pleeg en wanneer hulle ekstaties en uitgeput langs mekaar bly lê het, sou sy steeds ’n veraf kyk in haar oë hê, ’n verlange, en hy het geweet ’n proesel is nie genoeg vir haar nie.
Die projek vir haar meestersgraad het juis gehandel oor dwelmgebruik, wat die substansdeurdrenkte man op straat se definisie van “hoog” is en hoekom hulle dit juis wil bereik in die konteks van hul maatskaplike welstand of gebrek daaraan. Sy het obsessief geraak oor die idee van wat “hoog” behels, die groot euforiese ontsnappingsmeganisme. Telkemale sou sy noem dat sy op die punt van ’n deurbraak is en dat sy dit met hom sou deel wanneer sy dit uiteindelik uitpluis.
Sy het op ’n uitstappie naby haar tuisdorp, Mosselbaai, tydens ’n Aprilvakansie in ’n rivier geval en verdrink.
By die drinkplekke sou daar ná haar dood dus aan die ander kant van die tafel geen antwoord op sy blik wees nie. Hy sou dan tipies die opkletsende juffie antwoord met ’n “Ja” en as opvolg die kwalik subtiele gebreke in die dame se selfbeskouing – konsekwent onder die eenvormige wit studente van die dorp – uitwys. Die dame sou tipies met ’n woedende traan in die ooghoek verkas en, voorspelbaar, later terugkeer weens die drang om teensegging te bewys en/of die behoefte om gered te word uitdruk sonder om dit hardop te sê. Sy sou hom tipies nooi na haar woonstel of koshuiskamer. In ’n ander tyd sou die vrees vir die volgende oggend se spyt hom keer. Hulle sou tipies op pad na die dame se woonstel of koshuiskamer praat oor ditjies en datjies (“Waar kom jy vandaan?” was altyd die eerste vraag van die dame se kant) tot sy sou oorbuig en die inhoud van haar maag onwillekeurig sou leegmaak in ’n nabygeleë bos. Hy sou nie haar hare vir haar terughou nie, maar haar die res van die pad tuiswaarts bystaan. Sy sou hom tipies bedank met ’n “Jy’s ’n nice ou, Dewald,” of ’n ander lukrake naam waarmee sy “Simon” vervang het in haar cider-besmette geheue. Hy sou tipies knik en tipies die lang pad na sy tuinwoonstel in Uniepark te voet aandurf.
Nou, in hierdie klein huis in Oxford, tuur hy by die venster uit. Die immerteenwoordige grys wolk vind hy steeds imponerend, al is dit ’n daaglikse kennismaking.
Hy is voor die intrek meegedeel dat sy kamer wes front en hy dus ’n uitsig op die sonsondergang sou hê. Weens die wolk se teenwoordigheid kon dit netsowel noord of oos of suid of in ’n tot nou toe onontdekte