“ ‘Gaan sit ons neer in hierdie land,’ het die mense vir hom gesê.
“ ’nee,’ het die towervoël geantwoord, ‘julle moet eers vir my ’n groot kalbas dikmelk gee om te drink.’
“En die mense in sy maag moes hom eers baie kos gee voordat hy na hulle geluister het. Hy het ’n ent verder op die gelykte gaan sit en die mense het gekom en gekom en gekom uit sy maag uit. Hulle het dadelik begin om ’n baie groot stat te bou. Die stat was so groot dat dit oor ’n hele paar van die heuwels gestaan het. Die hutte wat hulle gebou het, het hoog, hoog, hoër as drie bome opmekaar, in die lug gestaan, sodat die mense met lere moes opklim om in hulle hutte te kom as dit nag word. En in die oggende moes hulle weer met die lere afklim om op die grond te kom.”
“Hawu, Gogo!” giggel die kinders. Hulle probeer dink hoe jy so in die lug kan slaap.
“Maar die snaaksste van hierdie mense was dat hulle nie eens hulle eie beeste gehad het nie. Hulle het ook nie dat die vroue lande maak en mielies plant nie. Hulle het net heeldag in ’n groot hut gesit en gepraat-praat totdat hulle in die aand na hulle slaaphutte toe gaan. En die kos is elke dag vir die mense aangedra sonder dat hulle gewerk het.”
“Hawu, Bakithi!” lag die kinders ongelowig.
“Hoe kan dit gebeur?”
“Waar het die mense dan die kos vandaan gekry, Gogo?”
“Het die towervoël die kos gebring?”
“Thul’ umsindo!” raas die ugogo. Haar oë blits oor die kinders.
Die kinders bly dadelik stil, hulle sit met die koppe afgebuig. As die ugogo nou in die vuur spoeg, hoor hulle nie die einde van die storie nie.
“Die hoofman van die oNgoyeheuwels het sy kop geskud en gekyk en met sy kierie gewys na die bulte en die mense wat gekom het om in daardie groot stat te bly. Hulle het nooit na die hoofman se stat gekom met beeste of bier of mandjies nie, of om by sy mense suurmelk en groente te ruil nie. Hy het gewonder oor die stat en oor die mense. Maar omdat die towervoël hulle gebring het, was hy bang en het hy nie nader gegaan nie. Hy was nie seker of die mense daar dieselfde soort mense as hulle was nie.
“Maar die meeste het hy gewonder oor sy eie mense, want elke dag het hulle op die hoogste klipknop buite die stat gaan sit en probeer kyk wat in die vreemde stat aangaan. Party het selfs so naby die vreemde stat gekom dat hulle die mense se gesigte kon sien. Hulle was so nuuskierig oor die vreemde stat en die snaakse dinge wat daar gebeur het, dat hulle skoon vergeet het om hulle eie werk te doen. Hulle kon nie verstaan wat die mense daar doen nie. Hulle het net gesien dat die mense nooit werk nie. Daar was nie vroue wat mielies gestamp het nie, en die mans het nooit uitgegaan vir die jag nie. Hulle het ook nie gedans of gesing nie. En die mense wat afgekyk het op die vreemde stat het nooit ’n kind gesien nie. Daar was nie eers een kind wat gehuil of gespeel het nie. En die meeste van die mense in die groot stat was jong mense. Daar was maar net ’n paar ou mense wat in lang, swart klere rondgeloop het.
“En toe het die hoofman gedink en gewonder en besluit om die Isangoma te laat kom om te praat oor die vreemde stat en wat die mense daar doen. Die Isangoma het vir sewe dae in die hut gebly wat die hoofman reggesit het, vuur en kruie gebrand en in die nag ingepraat. En toe die Isangoma klaar die dolosse gegooi het, en die bees klaar vir haar geslag het, het sy uit die hut gekom om aan die hoofman te sê wat die voorvaders gepraat het.
“ ‘Wat doen die vreemde mense in die vreemde stad daar onder?’ het die Isangoma aan die hoofman gevra.
“Nee hy weet nie, het die hoofman sy kop geskud.
“ ‘Het hulle die land vir die nuwe stat by die hoofman kom vra?’ het die Isangoma gevra.
“Nee, het die hoofman sy kop geskud.”
Nee, skud die kinders hulle koppe.
“En het hulle die respek met beeste en mandjies en bier kom gee vir die hoofman?”
“ ‘Nee,’ het die hoofman gesê.”
Nee, skud die kinders verontwaardig die koppe.
“ ‘En het ’n vreemde voël hulle hiernatoe aangedra en hier gelos?’ het die Isangoma gevra.
“Ja, het die hoofman geknik.”
Ja, knik die kinders se koppe.
“ ‘En is dit so dat die vrouens van jou eie stat vergeet om bier te maak en die mielies te skoffel omdat hulle oë bly uitkyk na die vreemde stat?’ het die Isangoma gevra.”
Ja, knik die hoofman en die kinders.
“ ‘En weet jy wat om nou te doen?’ het die Isangoma aan die hoofman gevra.”
Ja, knik die kinders nog voordat die hoofman in die storie kan antwoord.
“Die hoofman het sy impies bymekaar geroep. Die krygers het om hom gestaan en hulle knopkieries teen die skildvelle geslaan. Die tierkatvelle en aapsterte het om hul bene geswaai en hulle kwaai gemaak, en hulle het met hulle voete op die grond getrap en gesing en die dans van bloed en oorlog gedans.”
Die kinders se oë blink. Uiteindelik kom daar ’n bietjie aksie in hierdie storie.
“Die manne wat die skilde en die assegaaie gedra het, het die dans van die bloed en die oorwinning gedans. En toe het hulle deur die beeskraal en by die hek van die doringtak-heining uitgedraf, ritmies in gelid, singend, uit, na buite. Die vroue het in die kraal gestaan, hulle hande geklap en in hulle kele gesing totdat hulle nie meer die stof van die krygers se voete kon sien nie.”
“Yebo!” sê die kinders met gretige gesigte na die ugogo opgehef. Hierdie storie word al hoe beter. Hulle verskuif hulle boude en sit nader aan die vuur.
“En toe die krygers by die vreemde stat aankom, en die beeshoring om die kraalhek maak, het hulle gesien dat daar niemand was om die hek op te pas nie. Die hekke van die stat was met getoorde hout toegepak. Die hout was so sterk dat die dapperste kryger dit nie kon oopkry nie. Maar die towerkrag van die hek was nie sterk genoeg vir die impies van oNgoye nie: hulle het net bo-oor die hek geklim, en weer ’n beeshoring van krygers om die grootste hutte, die hutte wat drie bome hoog in die lug ingestaan het, gemaak. Daar het niemand uit die hutte gekom nie, en die dapper impies het ingestorm in die vreemde, betowerde hutte.”
Die kinders sit oopmond en luister. Die vuurlig brand op hulle stralende gesigte. Hulle sien die geveg, hulle skree die krete van die krygers, hulle hardloop saam in die horingformasie, hulle steek saam met die impies die assegaaie in die liggame van die bose vyand in. ’n Klein umfana met ’n loopneus het ’n dringende behoefte om buite te gaan piepie, maar hy wil nie die storie mis nie. Onder sy klein velskort klou hy krampagtig aan sy opgehewe penissie, sy bene skuif onrustig onder hom rond.
“Die krygers het die vreemde mense uit hulle hutte gaan haal, en hulle doodgesteek. Almal wat hulle kon kry!”
“Yebo!” Die kinders lag van trots en genoegdoening.
“Party van die vreemde mense was so bang vir die dapper impies dat hulle bo-op hulle hutte se dak probeer klim het om weg te kom! Maar toe hulle sien dat die krygers hulle daar ook sal afhaal, het hulle sommer afgespring en mors-morsdood ondertoe geval.”
Die kinders skree van die lag. Hulle slaan met hulle handpalms op die knieë van lekkerkry. Die abafana lag so dat hulle agteroor op hulle rugge op die misvloer gaan lê en met hulle bene reguit skop. Die umfana met die piepie kan dit nie meer hou nie; hy kruip by die hut se lae deuropening uit. Met ’n blink straal teken hy die suiderkruis se buitelyne in die hemel terwyl hy probeer om te hoor wat binne met die storie gebeur.
“Wat het toe gebeur, Gogo?”
“Het die impies ál die mense doodgemaak?”
“Staan die groot hut nog daar in die stat?”
“Wat het