Ek onthou ’n wonderlike ondervinding toe ek gesien het hoe ’n ouer ’n voorbeeld van hierdie soort ervaring vir sy jong tienerseun stel. Ek het ’n vriend wat ’n beroemde voetbalspeler was, ’n regte man onder die manne. Ons sou een Saterdag saam gholf speel en hy het gebel om te hoor of ek sou omgee as sy jong seun, wat ek nog nooit ontmoet het nie, saamkom. Ek het gesê: “Natuurlik nie, bring hom saam.” In my gedagtes het ek die outjie voorgestel as ’n jonger weergawe van hierdie Goliatfiguur en gewonder in watter posisie hy voetbal speel en hoe duiselingwekkend ver hy ’n gholfbal kan slaan.
Toe ek op die baan kom, was ek verbaas. My vriend se seun het glad nie na hom gelyk of geaard nie. Hy was nie sterk en gespierd nie en het nie besonders manlik gelyk nie. Inteendeel, hy was nader aan die ander uiterste; hy het ietwat kunssinnig en baie sagter gelyk. Ek onthou hoe die kontras my opgeval het toe ek hom ontmoet.
Terwyl ons na die oefenbof loop, het ek hom gevra of hy dikwels gholf speel en watter ander sportsoorte hy van hou. Voor hy kon antwoord, het sy pa se gesig gegloei van trots. “Mark, vertel hom van jou musiek! Henry, dis ongelooflik!”
Mark het my begin vertel van sy musiekbedrywighede, die orkes waarvan hy lid was, die geleenthede wat hy kry, en in dieselfde asem het hy, terwyl albei lekker lag, gesê:“Ek is nie juis ’n sportman nie, dis Pa se afdeling.” Sy pa het verder gespog oor alles wat sy seun doen en jy kon sy entoesiasme en vreugde oor sy seun aanvoel. Ek moes letterlik my emosies oor die wonderlike oomblik in toom hou. Ek het gesien hoe ’n pa met ’n seun wie se belangstellings soveel van sy gevierde sportloopbaan verskil, hom verlustig in sy seun se individualiteit, afsonderlikheid en verskille van hom. Hy het sy seun liefgehad en ondersteun presies nes hy is. Dit was een van die pragtigste vader-seun-oomblikke wat ek nog ooit gesien het. Sy seun was ten volle gedifferensieerd, sy eie mens, met vaste identiteitsgrense, ’n goed gestruktureerde beskouing van wie hy is en waarvan hy hou en die algehele vryheid om keuses te maak wat uiting gee aan daardie identiteit.
Met differensiasie kan jy sien hoe die konsepte wat ons in Hoofstuk 2 bespreek het – eienaarskap, vryheid, keuse en verantwoordelikheid – op die sakewêreld betrekking het. As Mark later in sy lewe ’n leier of bestuurder word, sal hierdie differensiasie hom goed te staan kom. Hy sal dalk eienaarskap moet aanvaar vir die deurvoer van sy visie wanneer baie stemme hom aanraai om ’n ander weg te volg. Sy duidelike wete dat dit aanvaarbaar is om ’n afsonderlike pad te volg wat van ander s’n verskil, sal hom egter bemagtig om die druk te weerstaan. Dink maar aan die vroeë rekenaar-entrepreneurs wat moes luister na hoe niemand ’n persoonlike rekenaar sal wil hê. Gelukkig was hulle gedifferensieerd genoeg om hul eie kop te volg en hulle nie te steur aan die druk om soos almal anders te dink nie.
As Mark hom in die posisie van Hoofstuk 1 se Maria bevind het, sou hy afsonderlik en gedifferensieerd kon bly van Stan se besware en ongelukkigheid oor die verlies van sy werk. Op grond van sy gedifferensieerde instelling sou hy voet by stuk kon hou, maak nie saak hoe Stan reageer het nie. As hy David was, sou hy hom ook kon afsonder van sy baas met boelieagtige gedrag se opinie van hom deur dit nie te aanvaar en deel van hom te maak nie. Dit sou buite sy heining gebly het.
As hy later ’n spanleier word wat die atmosfeer en kultuur van ’n organisasie bepaal, sal hy differensiasie as ’n goeie ding vir die span beskou en die soort spanatmosfeer bevorder waarin mense verskillende idees kan hê, dit kan opper en die vryheid het om hulself te wees. Hulle sou nie soos hy – of al die ander – hoef te dink nie. Die span sou dus die vryheid hê om groot dinge te vermag.
Dink aan nabetragtings in die Wall Street Journal of ander sakepublikasies oor hoof- uitvoerende beamptes of leiers wat afgedank is, organisasies vernietig het of dinge op die een of ander manier oor die afgrond gestuur het. Jy sal dikwels afkom op uitdrukkings soos “het afwykende opinies ontmoedig”, of “het meningsverskille as verraad beskou” of “het bedreig gevoel deur en vyandig opgetree teenoor dié wat nie saamgestem het nie”. Uiteindelik verloor ’n leier wat nie sterk en gedifferensieerde spanlede kan waardeer nie, die voordeel van hul teenwoordigheid en ontwikkel eerder ’n span wat bloot ’n verlenging van homself is en wat onderworpe is aan al die kwale en tekortkomings in sy eie kop.
Dink aan nog ’n aanleg wat Mark sal hê. Hy sal optree volgens die navorsingsbevindings wat betref sterk punte, talente, gawes en suksesvolle prestasie. Hy sal werk kies wat pas by sy aanleg en passie en sal dan sy tyd gebruik om te fokus op daardie take eerder as om hom te laat betrek by rigtings wat nie by hom pas nie. Sy identiteit sal altyd ’n interne GPS wees wat hom lei na die “ek” wat hy bedoel is om te wees en nie na die vervulling van iemand anders se missie op aarde nie. Hy sal na daardie ander areas kyk en in sy verstand die ekwivalent van “Ek is nie ’n voetbalspeler nie. Ek is ___” sê. Hy sal afsonderlik genoeg wees om sy aanlegte en gawes uit te leef. Differensiasie en afsonderlikheid is allerbelangrik.
Vraag: Waar is dit vir jou moeilik om apart en gedifferensieerd te bly van ander se druk om te wees wat hulle wil hê jy moet wees?
2. Inperking
’n Verdere belangrik funksie wat ’n grensstruktuur verskaf, is inperking. Dit beteken om letterlik iets wat vernietigend of skadelik is binne perke of onder beheer te hou. Wesenlik verhoed dit dat iets wat sleg is, uitbrei. Dit het enorme implikasies vir die sakewêreld en jou lewe.
Wanneer ’n kind verkeerd optree of oorweldig word deur negatiewe emosies of selfs impulse en gedrag, stel ’n liefdevolle persoon ’n perk vir hom of haar. Hulle gryp in en “beperk” die gedrag sagkens maar ferm, en sonder om self aanvallend te wees, sodat dit nie vererger nie. “Ek laat nie so ’n geskree toe nie. Jy moet na jou kamer gaan en daar bly tot jy bedaar het en saggies met my kan kom praat.” Die emosie en onvanpaste uiting daarvan word beperk. Dieselfde gebeur met die kind se impulsiewe gedrag. Hy word nie toegelaat om vrylik daaraan uiting te gee nie. Dit word beheer en beperk.
Onlangs was my vyfjarige dogtertjie baie omgekrap omdat sy iets nie kon doen nie en het aanhou kerm en al meer ontsteld geraak. Toe ek vir haar sê die antwoord bly “nee”, het sy nog meer ontsteld geraak. Ek het na haar gegaan, afgebuk sodat ek op haar vlak was en gesê: “Ek wil hê jy moet in die ander kamer gaan sit tot jy bedaar het en wanneer ek hoor dat jy twee minute lank stil is, sal ek met jou kom praat, maar nie voor jy kan stilbly nie.” Sy was eers omgekrap, maar na ’n paar minute het sy bedaar en na ’n rukkie geroep: “Pappa, ek kan nou praat.” Die struktuur en perke het haar gehelp om haar emosies te beperk en te kalmeer. Deur baie sulke ervarings leer kinders om hulself te beheer en binne perke te bly sodat hulle nie heeltemal oorstuur raak wanneer hulle radeloos voel nie. Later in hul lewe kan hulle self in hoogs plofbare situasies hul emosies in toom hou.
Net so belangrik is dat hulle deur inperking ook die vermoë internaliseer om perke vir ander te stel. My dogtertjie was by toe ’n maat se kat bietjie wild tekere gegaan het. Sy het gesê: “Snowball, jy lawaai te veel. Jy moet kamer toe gaan!” Sy het toe die kat in sy bed gesit en bygestaan om seker te maak die kat bly daar tot hy bedaar het. Sy was besig om die vermoë te internaliseer om nie net vir haarself nie, maar ook vir ander perke te stel.
Hierdie vermoë is later baie belangrik, veral vir leiers. Wanneer daar chaos in die span of die organisasie is, of venynige gesindhede, of die een of ander soort krisis, moet die leier ingryp en dit beperk. Sy moet seker maak dat dit nie versprei nie en eerder die orde herstel. Wanneer sy dan die skip weer op koers het, kom die mense tot bedaring. Wanneer ’n klant fout vind met alles en die verhouding wil verbreek, reageer die persoon wat perke kan stel nie op die krisis nie, maar tree eerder proaktief op om die klant se chaos te beperk en die verhouding te verbeter.
Terwyl ek aan hierdie boek gewerk het, het ’n reeks brande Suid-Kalifornië getref. In nuusberigte oor die ramp is gereeld genoem hoe kalm die mense in San Diego – die middelpunt van die krisis – gebly het. Nuuslesers het hierdie verskynsel toegeskryf aan plaaslike leiers wat orde geskep het en sodoende almal