Die struikelblokke wat keer dat iemand ’n gestruktureerde en gedefinieerde karakter ontwikkel, ontstaan gewoontlik wanneer die normale ontwikkelingsproses op die een of ander manier onderbreek, belemmer of afgesny word, of een of ander hulpmiddel ontbreek. Party mense vaar beter met die ontwikkeling van grense as ander, maar die meeste van ons sal situasies teëkom wat wys dat ons nog kan groei en dat ons prestasie en welstand sal verbeter as ons dit doen. As jy nie goeie grense ontwikkel het nie, is dit nie omdat jy nie kan nie. Dit is omdat die nodige bestanddele om op daardie gebied te ontwikkel ontbreek het of dat daar beserings, struikelblokke en vrese was wat dit belemmer het. Hierdie boek sal jou daarmee help deur die redes te verstrek waarom jy nie op hierdie gebied kon ontwikkel nie en jou te vertel hoe jy dit kan hanteer.
Die uitdaging van integrasie in ’n “struktuurlose” kultuur
Die titel van hierdie boek, Die een oplossing vir die lewe, het meer as een betekenis wat moeilik is om op ’n boekomslag oor te dra. Maar dit gee ’n aanduiding van ’n behoefte waarmee baie van ons ons kan vereenselwig, maak nie saak waar ons in ons loopbaan is nie.
Dit spruit uit die werklikheid dat die lewe deesdae so versplinter geraak het dat mense sukkel om “alles bymekaar te hou”. Die manier waarop mense deesdae werk, plaas al hoe meer druk op bestaande krake wat dalk in ons eie samestelling voorkom. Die tradisionele werkstrukture wat jou voorheen gehelp het om samehang en struktuur aan jou lewe te gee, het byvoorbeeld byna heeltemal verdwyn.
Kyk na die eenvoudige vraag: “Wanneer werk ek en wanneer werk ek nie?” Voorheen het mense die struktuur van “werkure” gehad wat hulle gehelp het om te weet wanneer werk begin en wanneer dit ophou. Hulle het op ’n aangewese tyd werk toe gegaan en op ’n bepaalde tyd huis toe gegaan. Die huislewe was dus tot ’n mate beskerm teen werk. Hierdie tyd weg van die werk was ’n natuurlike grens wat jou psige, gesinslewe, verhoudings, ontspanning, geestelike welstand, gesondheid en alle ander dinge waarvoor jy benewens werk tyd en fokus benodig, beskerm het.
In die afgelope twintig jaar het die streep tussen beskikbaar en onbeskikbaar egter vervaag. Dit het begin met roepradio’s. Vir die eerste keer kon jou baas jou enige tyd opspoor. Skielik kon stemboodskappe ná kantoorure gestuur en nagegaan word. Daarna het goedkoop selfoonverbinding gekom en kon base, kollegas, vennote, klante en ander jou onmiddellik in die hande kry omdat die beskermende grens van werkure verdwyn het. Die feit dat jy weg was van die werk, het nie meer beteken dat die werk weg van jou was nie. Skielik was almal die dokter op roep. Maar die verskil was dat selfs die dokter net ’n bepaalde getal nagte of naweke op roep was en ’n vennoot dan oorgeneem het.
Toe het dit nog erger geword. Selfoonverbindings het al beter en goedkoper geword tot jy geen wegkomkans gehad het nie. Daarna het die bobaasvernietiger van kantoorure gekom: die internet. E-pos het twee reuseprobleme meegebring. Eerstens kon enigeen op enige tyd en na enige plek vir jou werk stuur. Die hoeveelheid wat hulle vir jou kon stuur, was nie meer beperk tot die hoeveelheid wat hulle tydens kantoorure kon produseer nie. Hulle kon nou meer skep en dit net wanneer hulle wou, na jou stuur. Die hoeveelheid wat hulle kon produseer en stuur, het die hoogte ingeskiet. Hulle hoef nou nie meer tydens kantoorure na jou kantoor te loop of jou bylyn te skakel nie. Hulle moes net Send druk.
’n Verdere probleem was dat mense nie net meer kon skep en na jou stuur nie, maar dat jy by die huis daarna kon kyk, daaraan werk, ver buite die veiligheidsone van kantoorure. Jy was nou ook vatbaar vir die gevaar wat ontstaan het wees die verbrokkeling van die kantooruregrens. Daardie beskerming was nie net tot niet nie, maar as jy nie die persoonlike grense gehad het om jou te beveilig nie, het jy sowaar ná werk na daardie goed begin kyk – en daaraan gewerk. Saans. Soms laat in die nag! Daarom het die hoeveelheid werk toegeneem, en so ook jou toeganklikheid. (’n Visepresident van ’n groot maatskappy het vir my gesê hy kan aan die tydaanduidings op die e-posse wat hy kry, agterkom wanneer dit sleg gaan met ’n afdeling of een van die bestuurshoofde onder hom. Hy het dit begin gebruik as aanduiding dat die persoon beheer verloor het. Sy woorde was: “As hy laat in die nag so baie e-posse moet stuur, het hy beheer verloor. En ek wil nie hê iemand in so ’n verantwoordelike posisie moet so buite beheer wees nie. Buitendien wil ek nie daardie soort kultuur skep nie. Ek wil ook nie hê mense moet daardie tyd van die nag e-posse lees nie. Dis ongesond.”)
Met hierdie soort toeganklikheid het die tydgrense van werk so te sê verdwyn. En die realistiese grense van werk wat uitgedeel kan word, het verdwyn, sonder dat bykomende infrastruktuur voorsien is om dit te hanteer. Jy is dieselfde mens met dieselfde betrekking, maar nou is daar geen perk aan die hoeveelheid werk wat iemand op jou kan aflaai as hulle laf genoeg is om so laat wakker te bly nie. Daar is ook geen perk aan die hoeveelheid werk wat jy kan aanvaar sonder om eers te besef dat jou eie infrastruktuur oorlaai word nie. ’n Ongelukkige gevolg is dat doeltreffendheid, wat altyd deur grense bevorder is, nie meer belangrik is nie. Werk neem toe om die toegekende tyd te vul, en nou is daar nie afgebakende tyd nie. Dit is eindeloos.
Dit raak nog erger. Dalk het jy opgelet dat nie net die tydgrens in die slag gebly het nie, maar ook die “ruimtegrens”. Jou werk het jou tot in jou huis agtervolg. Boonop sal dit jou vind al gaan jy weg van jou huis. Jy het nou ’n Blackberry of ander soort “digitale persoonlike assistent” (PDA) en dit sal jou opspoor by jou kind se sportwedstryd, ’n sosiale byeenkoms, die kerk, waar jy koffie drink, stap of fietsry; omtrent net waar jy kan gaan. Werk word nie beperk deur tyd of ruimte nie. Jy kan enige tyd op enige plek werk – as jy nie jou eie grense en struktuur het nie.
Afgesien van die ruimteskending wat die internet met digitale toerusting moontlik gemaak het, het maatskappye dit ook vir ons moontlik gemaak om op enige plek te werk. Dit word nou beskou as ’n goeie ding om “vandag by die huis te werk”, weg van “al die onderbrekings by die werk”. Wonderlike logika! Ek het nou nie meer die nodige grense by die werk om my werk te kan doen nie, daarom moet ek by die huis gaan werk. Hoe meer mobiel ons samelewing en sakeondernemings word, hoe erger raak hierdie probleem.
Dit kom alles daarop neer dat beperkings van tyd en ruimte – lank betroubare grense vir werk – nie meer bestaan nie. Werk maak nou inbreuk op die res van ons lewe, tyd, ruimte, energie en ander aspekte. Gesinsinteraksie neem af en ook die gehalte van die interaksie. Ander sosiale betrekkings ly ook daaronder. Mense bestee nou die tyd wat hulle aan gesamentlike verkeer bestee het voor die een of ander digitale skerm – aan werk.
En al werk ons nie, kyk ons in elk geval na ’n skerm. Die tegnologie het gesorg vir al meer maniere om na ’n skerm te kyk en gevolglik nie beskikbaar te wees vir die ander noodsaaklike aspekte van die lewe nie. Die Economist se webwerf beweer byvoorbeeld dat Amerika die wêreld se stoelpatatkampioen is met huishoudings wat gemiddeld ag uur en elf minute per dag televisie kyk (sien Economist, 20 Oktober 2007). Die lede van hierdie huishoudings kyk elke dag vier tot vyf uur lank televisie, en daar is nou meer televisiestelle in huise as wat daar inwoners is. Tel daarby die ure wat voor ’n rekenaar deurgebring word met internetbesoeke of videospeletjies, en klaarblyklik bestee ons al minder tyd aan belangrike dinge in die lewe soos persoonlike kontak, oefening, ouersorg, verhoudings, lees, ons geestelike lewe en talle ander ervarings wat ons maak wie ons is. Die digitale wêreld het die grense van tyd en ruimte oorskry op maniere wat ons nie agterkom nie – as ons nie oplet nie. En onthou, jy het nie net so baie tyd nodig om TV te kyk nie, jy het ook tyd nodig vir daardie e-posse waarvan ons reeds gepraat het. Geen wonder ander belangrike aktiwiteite bly in die slag nie.
Die gevolg hiervan, en van die verdwyning van talle ander grense in ons samelewing – byvoorbeeld sedes en waardes wat baie van die vernietiging beperk en gehelp het om ons karakter geïntegreerd te hou – is dat al hoe meer van ons “struktuurloos” leef. Of ten minste verbrokkel die struktuur in ons lewe voortdurend sodat ons al hoe meer disintegreer. Ons raak versplinter, buite beheer en verloor onsself mettertyd. Ons verloor ons kern, die gevoel dat ons heel en geïntegreerd is, namate al meer kragte – en al meer mense – aan verskillende dele van ons trek. Binnekort voel ons ons is nie meer in beheer van ons lewe nie en ons weet ook nie hoe om ons lewe te herwin of dit vir die eerste keer proaktief in te deel nie.
Dit