Is jy daardie soort baas? Projekbestuurder? Leier, ouer of huweliksmaat? Kan jy iets beperk wat nie moet versprei of vererger nie? Dit is wat goeie grensstrukture doen.
Wanneer daar veranderings is of moeilike tye ’n organisasie tref, voer vrees en onsekerheid hoogty en verswak werkprestasie dikwels as die leier nie die nodige beperking kan voorsien nie. Hy kan self oorweldig voel weens die verandering en onsekerheid – of bloot nie die soort interne struktuur hê wat ons bespreek het nie – sodat hy dit nie aan ander kan voorsien nie. In ieder geval skep die onvermoë van ’n leier om beperking te voorsien ’n groot probleem.
Een van die ongelukkigste situasies wat ek al gesien het, was ’n maatskappy waar ’n wonderlik begaafde bestuurspan tot niet gegaan het weens die hoof- uitvoerende beampte se onvermoë om een visepresident se venynige interpersoonlike optrede te beperk. Die visepresident was hooghartig met ’n houding dat sy beter as ander is, en het groot verdeeldheid gesaai. Sy het mense se idees afgeskiet as hulle van haar verskil het en altyd die slegste van ander geglo eerder as om vir die ware feite omtrent ’n persoon of situasie te wag. Mettertyd het sy die span se eertydse eenheid vernietig en veral sekere mense erg benadeel.
Ek is ingeroep omdat verskeie mense wou bedank aangesien sy soveel verdeeldheid veroorsaak het dat selfs die direksie verdeeld was oor hul vertroue in die hoof- uitvoerende beampte. Hy het die pos vyf jaar lank beklee en tot in daardie stadium ’n goeie verhouding met die direksie en die span gehad. Die visepresident se gekonkel en rugstekery het hom egter ondergekry.
’n Leier met goeie grense sou ’n heining opgerig het om haar vernietiging te beperk sodat dit nie versprei nie. My eerste taak was om hom te vind, die dele van hom wat haar op bogenoemde maniere moes beperk het. Waarom het hy nie nee gesê nie? Waar was sy vermoë om hom van haar te differensieer, afstand te kry, te sien wat aangaan en dan standpunt in te neem en dit te beperk? Waar was sy mag? Op die een of ander manier het hy in die proses sy slag verloor. Toe hy dit uiteindelik teruggekry het, het hy opgestaan en weer begin lei deur eerstens vir die span te sê dat hy die probleem raakgesien het, hulp ingeroep het om dit op te los en dat hulle hulle almal saam in ’n vertrek gaan toesluit en daar gaan bly tot hulle weer ’n span is. Daardeur het hy vir hulle gesê: “Dis nou genoeg! Hierdie kwessie gaan nie alles wat ons bereik het, vernietig nie en ons gaan weer ’n span word. Ek gaan ons weer op die regte koers kry.” Toe hy dit gedoen het, het hy ’n duidelike sein uitgestuur dat die chaos verby was en dinge het begin verbeter. Natuurlik was dit nie so eenvoudig nie, soos ons later in die boek sal sien. Maar besef intussen dat beperking altyd ’n sleutelelement van enige sukses is.
Vraag: Watter vernietigende dinge gebeur om jou wat jy behoort te beperk sodat dit nie verder versprei nie? Toe jy in die verlede met sulke probleme te doen gekry het, hoe het jy (of het jy nie) te werk gegaan om die skade te beperk?
3. Definisie
Wie is jy? Het jy al ooit daaroor gedink? Baie mense beantwoord daardie vraag met die definisie van ’n rol. Hulle sê dalk: “Ek is ’n visepresident” – of projekbestuurder of ’n ma of ’n verkoopspersoon. Maar identiteit spruit nie uit ’n rol nie. Rolle is strukture wat geskep word as konteks waarin jy ’n identiteit kan uitleef lank voor die rol (ouerskap, pos as visepresident, ensovoorts) ooit ontstaan het. Jou identiteit berus daarop dat jy ’n goed gedefinieerde persoon is voordat jy ’n rol aanvaar. Hierdie blywende identiteitstruktuur, wat mettertyd ook verander, bestaan uit talle verskillende elemente van menswees, wat alle mense inherent het. Dit is die skatte wat binne die heinings van jou grense lê en terselfdertyd ook die grense as sodanig vorm namate jy eienaarskap van hulle aanvaar en hulle aan die buitewêreld bekend maak.
Jy definieer jouself deur eers die volgende elemente van menswees te ken en eienaarskap daarvan te aanvaar:
• Jou gevoelens
• Jou gesindhede
• Jou gedragswyses
• Jou keuses
• Jou perke
• Jou gedagtes
• Jou talente
• Jou begeertes of behoeftes
• Jou waardes
• Jou voorliefdes
As jy weet wat jy voel, wat jy wil hê, wat jou talente is en watter keuses jy op ’n bepaalde oomblik maak, het jy ’n goeie idee van wie jy is. Dit is die eerste stap, dit wil sê om eienaarskap van hierdie dele van jou te aanvaar. Maar jy voel nie werklik veilig in daardie identiteit tot jy tot die volgende stap kan oorgaan en jou teenoor die buitewêreld kan definieer deur daardie aspekte van jou persoonlikheid te toon nie.
Jou heinings is ondergronds as niemand anders weet wat jy voel of dink nie. Hulle kan nie gedwing word om teenoor jou op te tree soos jy wil hê as jou individualiteit nie duidelik teenoor die buitewêreld gedefinieer is nie. Hulle hoef beslis nie met jou rekening te hou of in enige opsig by jou aan te pas nie, wat die wese van ’n ware verhouding is.
In ware verhoudings beïnvloed ons mekaar. Die mag van jou identiteit beïnvloed ander mense. En hulle beïnvloed jou. Vandat die baba ontsteld raak, dit aan die ma oordra en sy die manier waarop sy hom vashou, aanpas om hom gelukkiger te maak, tot wanneer die huweliksmaat sê: “Jou werkprogram eis sy tol op die gesin en jy sal dit moet verander,” beïnvloed ons mekaar. Ons pas aan by mekaar se gevoelens, perke, begeertes en die res van bogenoemde lys. As jy egter nie hierdie aspekte aan ander mense kan oordra nie, bly jy ’n nonentiteit en natuurlik ’n “nonmag”. Die mag van verhoudings word nie ervaar nie en jy en ander loop dit mis.
Definisie het drie komponente:
• Jy weet wat jy voel, dink, begeer, ens.
• Jy maak hierdie aspekte van jou aan ander bekend.
• Jy leef hulle uit.
As jy al drie doen, leef jy ten volle as ’n gedefinieerde persoon. Indien nie, wag die wêreld dat jy moet opdaag.
Vraag: Laat jy jouself toe om werklik bewus te wees van jou ware gevoelens, gedagtes, begeertes, ensovoorts? Hoe goed dra jy hulle aan ander oor as jy bewus is van hulle? Dra jy hulle duidelik oor wanneer jy bewus is van hulle?
4. Perke
Inperking is die toepassing van ’n perk, maar persoonlike perke omvat meer as die funksie van inperking. Hulle is die wese van jou grenslyn as persoon. Hulle toon hoe ver jy bereid is om te gaan en waar jy die streep trek.
Ons ontwikkel perke omdat hulle aanvanklik op ons afgedwing word. Wanneer ouers en versorgers vir ons perke en gevolge stel, leer ons dat ons net so ver kan gaan. Daarna internaliseer ons daardie perke en begin hulle uit ons eie gehoorsaam. Die belangrike ding is nie die inhoud van die perke nie, maar dat die inhoud mettertyd verander. (Die eerste was “Moenie in die straat loop nie.” Later word dit “Moenie ongemagtigde transaksies aangaan nie.”) Al verander die inhoud is dit belangrik dat daar ’n perk op ’n deel van jou is, ’n innerlike streep wat sê: “Moenie hierdie punt verbysteek nie.” As jy daardie streep oorsteek, word jy iemand wat nie binne die belangrike perke vir die beskerming van jou lewe bly nie. Jy kan vernietigende middels gebruik, jou belangrikste verhoudings op die een of ander manier misbruik, jou kollegas benadeel, jouself benadeel of selfs die wet oortree. Glad nie goed nie. Die vermoë om interne perke te gehoorsaam, is die sleutel tot welstand.
Ook gee hierdie persoonlikheidstrukture jou die vermoë om ander se perke te eerbiedig. Wanneer iemand sê: “Dit is nie toelaatbaar nie” of “Ek wil nie hê jy moet dit doen nie,” luister jy en eerbiedig dit. Jy kan onderhandel of die ander persoon probeer oorreed om daardie perk te verander (soms ’n baie goeie ding), maar uiteindelik eerbiedig jy daardie persoon se “nee”. Hierdie vermoë is die wese van liefde, eerbied en verhoudings – om ander mense toe te laat om te wees wat hulle is en hulle nie te probeer definieer of beheer nie. Kollegas en spanlede waardeer dit werklik. As jy al disfunksionele spanne in ’n maatskappy teëgekom het, sou jy maklik minstens een persoon se onvermoë om ander se gedagtes of perke te eerbiedig, raakgesien het.
Dit