Die geslag van al die geraamtes kan nog nie bepaal word nie, sulke toetse kan maande neem, het hy verder gelees. Terwyl hy lees, het Sus voor my verskyn. Eers vaag, net die buitelyne van ’n jong vrou. Toe al hoe duideliker.
Sus
Uiteindelik het die skurwe kombers haar daar op oom Jasper se agterstoepie warm gemaak. Sy het gewonder wat Dina toe daardie dag gedoen het met die varkentjie wat uit haar ma gekom het. Sou sy dit saam met aartappelskille in ’n toegevoude koerant weggegooi het, begrawe het? Miskien in die vuur gegooi het?
Sus het aan die slaap geraak. Sy het gedroom van die kind in haar. Van ’n ontkiemende boontjie wat opgekrul in haar skoot lê, wie se hartjie soos ’n toktokkie klop. Wat haar duim suig en suig, terwyl dit rooi om haar skyn.
Toe het Sus haarself in haar ma se rooi crêperok sien dans, ’n hibiskusblom wat onderstebo om en om op donker water dryf. Vinniger en vinniger het sy op die dansvloer onder kerslig gedraai, met die rok wat soos kreukelpapier om haar klok. “Mary had a little lamb, little lamb …” Maar die syerige rokstof het vlam gevat, vuurtongetjies het aan haar begin lek en hoër en hoër teen haar lyf geskroei. So vinnig het sy getol dat sy haar balans verloor het en toe het sy geval en geval.
Sy het wakker geword van stemme en van haar lyf wat gloei. Dit was al skemer in die stoepkamer. Haar kussing was nat gekwyl. Langs haar op die matras het oom Jasper se boerboel steunend geslaap.
Ant Hildegard se stem uit die kombuis was hoog, half histeries. “Sy het my soos ’n hond weggejaag, Jasper. En nou wil jy hê ek moet haar invat terwyl sy só is, terwyl ek skaars genoeg kos het vir die vier van ons. Die mense gaan praat. Ongetroud en boonop nog self ’n kind.” Sus kon warm olie ruik, iets wat sissend braai. Iemand het haastig op ’n snybord gekap-kap.
“Dis Irma se dogter.” Dis al wat oom Jasper gesê het, daarna het ant Hildegard haar mond gehou.
Sus het bewus geraak van iemand in die kamer, iemand wat na haar kyk. Sy kon die figuur van ’n meisie teen die sifdeur uitmaak, toe ’n gegiggel hoor. “Is jy wakker?” het ’n stem gevra. Iemand het die stoeplig aangeknip. Sus het haar oë teen die lig van die kaal gloeilamp geknyp.
Haar niggies het by haar op die matras kom sit. Ella en Inge. Hulle het soeterig geruik, na lekkergoed en haarsproei. Albei se kake het beweeg soos hulle aan iets kou. Ella het ’n bruin papiersak onder haar jas uitgehaal. “Drop hê?” het sy gevra. Sy was die oudste van die twee, lank en puisierig. Sus het haar hand in die kardoes gesteek en die souterige lekkergoed op haar tong gesit.
“Hou jy van Matty O’Neil se musiek?” het Inge gevra. “Don’t sell Daddy any more whiskey,” het sy met ’n oordrewe Amerikaanse drawl gesing. Sy en Ella het uitgebars van die lag en aan mekaar geklou.
Sus het haar kop geskud. Nee, sy’t nog nooit van Matty O’Neil gehoor nie. “En wat van Nat King Cole?” wou Ella weet. “Hy sing nogals mooi vir ’n kaffer.”
“Is hy dan swart?” het Sus verskrik gevra. Ella en Inge het geskud soos hulle skater.
Ella het haar neus platgedruk en met ’n diep stem gesing: “Stay as sweet as you are …” Inge het geknipmes van die lag. Ella het op die vloer rondgekruip van lekkerkry. Die boerboel het geblaf en sy stompie geswaai.
“Ek hou van Elvis,” het Sus gesê. Haar niggies het haar aangegaap met iets tussen skok en bewondering.
“Elvis?” Hulle het nader aan Sus geskuif. Sy was skielik vir hulle iets aanlokliks, maar ook gevaarlik.
Sus het geknik. “Hy’t ’n goeie stem en hy dans fantasties.”
“Mag jy dan na hom luister?” het hulle gelyk gevra.
“Natuurlik, hoekom nie?” het Sus ongeërg geantwoord. Sy het nie vertel dat sy skelm in Kaptein se kamertjie op sy draadloos na Elvis Presley geluister het nie. Dat hy haar vertel het van hierdie wit mannetjie wat nes ’n kaffer kan dans.
“Maar hy maak sulke … stoute bewegings met sy heupe,” het Ella gefluister. “My ma sê dis sonde.”
“Juis,” het Sus gesê en haar niggies het met hulle gesigte in die kombers gegiggel, hulle oë blink.
Inge het aan Sus se hare gevat, versigtig, asof dit iets waardevols was. “Jy het mooi hare, so dig en glad.”
Ella het met die agterkant van haar koel hand aan Sus se wang geraak. “En jou vel …” Sus het haar kop weggedraai en haar oë selfbewus toegemaak. “Kyk haar vel, Ingeborg, amper deurskynend.”
Haar niggies het soos slingerplante om haar gedraai, hulle vingers na haar uitgestrek. Asof hulle iets van haar wou vat, ’n oorskulp of haarlok of kleintoontjie wou afknyp. “Is dit waar dat jy verwagtend is, Sus?” het Inge toe gevra.
“Ingeborg!” Ella was omgekrap. “Mutti het gesê ons mag nie …”
“Dis oukei,” het Sus gesug. “Dit is so.”
Inge het haar gesig byna teenaan Sus s’n gehou. Sus kon haar soet warm asem ruik. “Hoe is dit om by ’n man te slaap, Sus … maak dit seer?”
Sus het aan haar pa gedink, hom gesien terwyl hy rooi oor haar buk met die reuk van sweet en Springboktabak. Sy wou nie aan hom dink nie. Sy het haar oë toegeknyp tot sy hom nie meer kon sien nie. Haar niggies het na haar gekyk, Ella met haar lang bene onder haar ingevou, Inge op haar sy, hulle gesigte onseker.
“Het jy ’n mooi kêrel, hè, Sus? Is hy lief vir jou?” het Ella gevra. Sus se keel het dik geword. Sy het die kind voel beweeg.
“Voel hier,” het sy gefluister en Inge en Ella se hande op haar maag gelê. Hulle het hulle asem opgehou en haar met groot oë aangekyk.
“Ma sê jy gaan jou kleintjie laat aanneem, is dit so, Sus?”
Sy het geknik.
Esmeralda
Benjamin se stem het van ver af na my gekom: “Dis verstommend dat sulke broos skeletjies so lank bewaar kon bly, maar hulle sê dis die kalkerige grond en ideale klimaatsomstandighede in daardie vallei wat dit so behou het.”
Ek het my probeer voorstel hoe die persoon wat tot sulke dade in staat is, sou lyk. ’n Vrou. Baie jonk, eintlik nog ’n meisie. Blank. Agterlik. Ongetroud en ongeletterd. Maar slim genoeg om geslepe te wees. Ook onaansienlik. En op ’n vreemde manier tog aantreklik. Ek het die meisie op ’n plaaswerf sien staan. Ingedagte voor ’n kafhoop, groottoon borend in die grond. Wyerandhoed op die kop. Agter die hooimied, ’n verwaarloosde opstal met ’n ruim stoep waarop hoenders en boerbokke skuiling soek teen die middagson. Uitgerafelde rottangstoele onder ’n katôbaprieel. Agter die huis, ’n laning bloekombome en ’n klipmuur. ’n Afgeleefde Massey Ferguson waarin hoenders broei.
En die wind wat aanhoudend waai, oor alles waai. Oor die varkhokke. Die ganskampie en ’n modderige dam. ’n Agterkamer waarin ’n man ’n trompie speel. Die begraafplasie langs die grondpad. Dit was asof ek al daar was, asof ek die reuk van die varkhok en hooimied en bloekombos en raserige ganse kon onthou. Maar ek het die beeld van die meisie en plaaswerf probeer afskud, my aandag weer by die broskoekresep bepaal. Meel oor die koekroller gevryf.
Want, hemel tog, die hoofkarakters in my boeke lyk allesbehalwe só. Hulle is blond en lenig en bruingebrand. Met selfvertroue, intelligensie, fyn neuse en vol borste. Soms het hulle ’n imperfeksietjie soos ’n skewe glimlag of wipneus en sproete, ’n moesie in die nek of gleufie tussen die tande – maar dit maak hulle net nog aantrekliker en natuurlik onweerstaanbaar vir die jagse helde in my boeke.
Die vroue in my romans is mediese dokters en regsgeleerdes en rekenmeesters. Soms onderwyseresse, maar dit raak minder gewild. My lesers verkies deesdae heldinne wat groot geld verdien en in weelde woon, al is die meerderheid van Feniks-boeke se lesersmark waarskynlik huisvrouens, kelnerinne, verpleegsters, ontvangsdames, sekretaresses, winkelassistente of staatsamptenare.