Wysoki poziom insuliny każe organizmowi gromadzić tkankę tłuszczową w okolicy brzusznej i z czasem sylwetka przybiera kształt jabłka. Insulina, hormon przechowujący tłuszcz, prowadzi również do zwiększenia procesów zapalnych i stresu oksydacyjnego, a także do niezliczonych następstw w postaci nadciśnienia tętniczego, wysokiego poziomu cholesterolu, niskiego HDL, wysokiego stężenia trójglicerydów27, osłabionego popędu seksualnego, niepłodności, wzrostu gęstości i lepkości krwi oraz wzrostu ryzyka zachorowania na raka, chorobę Alzheimera i depresję.
Hipoglikemia (niskie stężenie glukozy we krwi) jest często wczesnym objawem insulinooporności. Jeśli opuszczacie jakiś posiłek lub spożywacie za dużo cukru albo rafinowanych węglowodanów, możecie doświadczać wahnięć stężenia cukru we krwi, objawiających się odczuwaniem niepokoju, nadpobudliwości, rozdrażnienia, zmęczenia, a nawet palpitacji serca i ataków paniki. Jeśli zapchacie się dużą drożdżówką z cynamonem albo wypijecie półlitrową butelkę napoju gazowanego, spowoduje to nagły wzrost stężenia cukru i insuliny oraz szybki napływ energii, po którym nastąpi nieuchronny jej spadek, gdy się obniży stężenie cukru. W końcu Wasze komórki uodpornią się na insulinę, w wyniku czego stężenie cukru pozostanie wysokie, trzustka zaś nie będzie w stanie wyprodukować takiej ilości insuliny, by zwalczyć wysoki poziom cukru i zadziałać na niewrażliwe na nią komórki. Wtedy przekroczycie granicę, za którą zaczyna się cukrzyca.
Cukrzyco-otyłości można zapobiegać, leczyć ją i cofnąć. Jednakże coraz nowsze i lepsze lekarstwa czy zabiegi nie są rozwiązaniem. Cukrzyco-otyłości nie wyleczą tabletki ani zabiegi chirurgiczne. Przebojowe leki, takie jak Avandia28, nie spełniły pokładanych w nich oczekiwań i często okazywały się szkodliwe. Liczba operacji bajpasu gastrycznego w ciągu ostatniej dekady wzrosła z 10 000 do 200 000, ale ile spośród 1,7 miliarda otyłych ludzi na świecie może się poddać takiej operacji? I ile z nich ponownie przybierze na wadze?
Obecnie stosowane w rozwiązaniu tego problemu narzędzia, metody rozpoznawania chorób i sposoby leczenia chorych, wciąż opierają się na dziewiętnasto- i dwudziestowiecznych poglądach na przyczyny chorób i nie biorą pod uwagę złożonej sieci, której oczka składają się z biologii oraz społecznych, politycznych i ekonomicznych warunków, leżących u podstaw obecnej epidemii chorób przewlekłych.
Choroby przewlekłe są skutkiem zaburzenia równowagi biologicznej, które objawia się jako skutek interakcji naszych genów ze środowiskiem. Przede wszystkim musimy się skupić na przyczynach (zła dieta, stres, toksyny, zarazki, alergeny), które naruszają cały organizm. Musimy zrozumieć i pracować nad siecią naszych organizmów biologicznych, która została zaburzona na skutek wpływu środowiska, w którym żyjemy. Musimy zastosować nową mapę do nawigacji po chorobach przewlekłych, taką, która opiera się na nowym modelu ich leczenia. Ta mapa to medycyna funkcjonalna. Polega ona na leczeniu przyczyn, nie tylko czynników ryzyka. Leczeniu całego organizmu, nie tylko objawów. Przywracaniu zdrowia, a nie tylko leczeniu choroby. W gruncie rzeczy, jeśli się koncentrujemy na przywracaniu zdrowia zamiast na leczeniu choroby, to choroba często leczy się sama – znika jako skutek uboczny powrotu do zdrowia.
3
Siedem mitów o otyłości i cukrzycy, które każą nam chorować
W kwestii chorób, wiele poglądów, uważanych przez nas za prawdziwe, w gruncie rzeczy opiera się na błędnych wyobrażeniach lub fałszywych przekonaniach. Szczególnie dotyczy to cukrzycy i otyłości. Zanim pójdziemy dalej i zajmiemy się leczeniem objawów i czynników ryzyka, musimy zbadać i obalić mity o cukrzycy.
Kazano nam wierzyć, że cukrzyca jest zaburzeniem genetycznym, to znaczy, że jeśli mamy w wywiadzie rodzinnym przypadki zachorowań, to z dużym prawdopodobieństwem my też na nią zachorujemy, oraz że cukrzyca jest zasadniczo genetyczną chorobą losową, na której wystąpienie nie mamy wpływu.
Prawda jest zupełnie inna.
Jak już wcześniej wspomniałem, od roku 1983 do 2008 liczba ludzi chorych na cukrzycę wzrosła na świecie siedmiokrotnie, z 35 do 240 milionów (i według mnie są to dane w znacznym stopniu niedoszacowane). Zmiany przy takim rzędzie wielkości i w tak krótkim czasie nie mogły zajść wyłącznie na gruncie czysto genetycznych bądź dziedzicznych zaburzeń. Kod genetyczny ludzkiej populacji zmienia się tylko o 0,2 procenta co 20 000 lat, a nie z pokolenia na pokolenie. Wielu ludzi jednak nie zdaje sobie sprawy z faktu, że na nasze geny ma wpływ środowisko, w jakim żyjemy. Sam kod genetyczny może nie ulegać zmianie, ale sposób, w jaki geny podlegają ekspresji, jest silnie uwarunkowany otaczającym nas światem. A nasze środowisko naturalne zmieniło się bardziej w ciągu ostatnich stu lat niż podczas całej historii ludzkości.
Prawda jest taka, że cukrzyca jest niemal całkowicie wywołana przez czynniki środowiskowe i styl życia. Chociaż istnieją pewne geny predysponujące, to geny te włączają się (lub „wyrażają”) jedynie w warunkach złej diety, siedzącego trybu życia, stresu, oraz ekspozycji na toksyny środowiska naturalnego. Dlatego więc poszukiwanie genu cukrzycy i magicznej pigułki lub terapii genowej, by leczyć tę chorobę, prowadzi nas donikąd. Naukowcy zajmujący się badaniem ludzkiego genomu dla genu cukrzycy i otyłości byli rozczarowani29. Chociaż wiedza o genach i predyspozycjach, jakie nam dają, może być pomocna w personalizacji naszego podejścia do metabolizmu i utraty wagi, to może również odciągnąć uwagę od najbardziej istotnego celu, z jakim należy walczyć – ulegającego modyfikacji stylu życia i środowiska naturalnego, które są głównymi czynnikami tej epidemii. To, jak się odżywiamy, ile się ruszamy i ćwiczymy, jak sobie radzimy ze stresem, nasza ekspozycja na toksyny ze środowiska naturalnego i pożywienia, a także przemoc strukturalna30 lub „otyłościogenne środowisko”, stanowią prawdziwy napęd naszej epidemii cukrzyco-otyłości.
Suma ekspozycji na działanie środowiska, odżywiania się i stylu życia, jakim się poddajemy, została nazwana ekspozomem31. Ekspozom, który narusza naszą ekspresję genów, w ostatecznym rozrachunku może się okazać o wiele ważniejszy w stanowieniu o zdrowiu czy chorobie niż nasz rzeczywisty genom. Staje się coraz bardziej oczywiste, że 90 procent ryzyka zachorowań wiąże się ze zmianami środowiska, a nie zmianami genów32. Przyjrzenie się czynnikom, które działają na nasze geny z zewnątrz (powietrze, woda, pożywienie, lekarstwa, zanieczyszczenia organiczne, metale ciężkie, promieniowanie oraz stres fizyczny i psychologiczny) oraz na skutek procesów wewnętrznych (procesy zapalne, produkcja wolnych rodników i stres oksydacyjny, alergeny, infekcje, a nawet flora bakteryjna w jelitach) pozwala na wgląd w pochodzenie i leczenie epidemii tej choroby przewlekłej. Zmiana takiego ekspozomu jest podstawą programu Koniec z cukrzycą i otyłością!
Ekspozom wpływa bezpośrednio na nasze geny, powodując zmiany w ich funkcjonowaniu lub przejawach, co prowadzi do zaburzenia stanu biologicznego pod postacią cukrzyco-otyłości. Sam kod genetyczny nie ulega zmianie, ale zmieniają się te części kodu, które podlegają ekspresji. I to jest istota sprawy. Nie możemy zmienić naszych genów, ale możemy zmienić ich funkcjonowanie i ekspresję. Zbiorcze doświadczenie naszego życia – środowisko wewnątrzmaciczne, odżywianie, toksyny, zarazki, alergeny, stresy, relacje towarzyskie, przemyślenia i przekonania – pełni kontrolę nad tym, które