Podróże z Albertem Einsteinem. Ètienne Klein

przerwać.

      Pod koniec życia będzie mówił o „wesołych latach w Bernie”, gdzie tak lubił żyć, z pewnością dlatego, że nie obcował tu już z filistrami i odkrywał uczucie wolności. Swoją rolę prawdopodobnie odegrało decorum, mimo że Einstein wcale o nim nie napomyka. Wystarczy przejść się po tym mieście, które w samym środku burzy można pokonać od końca do końca suchą stopą dzięki biegnącym wzdłuż ulic podcieniom, aby odczuć jego urok, jak zgaduję zerozmienny względem translacji w czasie. Kolejna „ingrediencja” rzuciła mi się w oczy, gdy zaszedłem do Górnego Miasta. Przy jasnym niebie, a takie było tamtego majowego dnia, wyraźnie widać krajobraz w dali: kilka mitycznych szczytów w Alpach, Jungfrau, Möncha, a nawet Eigera i jego osławioną północną ścianę o zboczach pooranych ciemnymi żlebami, w których lśni zlodowaciały śnieg. Ta wspaniałość nie mogła mu umknąć. Myślę nawet, że była dla niego natchnieniem. Czy aby przeniknąć tajniki głębin, nie trzeba czasem mierzyć w szczyty, obracać się wśród nieskończoności?

      Listy Einsteina z młodych lat świadczą zresztą o jego miłości do szwajcarskich gór, od których będzie później wolał inną perspektywę, antypodową i jeszcze rozleglejszą – Ocean Atlantycki. Albert nie był matadorem wysokości, ale miał w sobie głód stromych zboczy, takich co przyspieszają tętno i odsłaniają cudowne krajobrazy uwalniające umysł od balastu wszelkiego ciążenia.

      Wielu fizyków kochało góry. W pierwszej połowie XX wieku skłonność ta zaznaczała się tak silnie, że nie jestem pewien, czy fizyka kwantowa mogłaby ujrzeć światło dzienne, gdyby Europa była płaska. Czyżby istniał związek przyczynowo-skutkowy między uprawianiem nauk ścisłych a przebywaniem w napowietrznym świecie tańczących w niebie poszarpanych grani? Lubię myśleć, że tak, a i sam Einstein tego nie dementuje:

      […] stworzenie nowej teorii nie jest czymś w rodzaju zburzenia stodoły i wzniesienia na jej miejscu drapacza chmur. Przypomina to raczej wspinanie się na górę, uzyskiwanie nowych, bardziej rozległych widoków, odkrywanie nieoczekiwanych związków między punktem, z którego wyszliśmy, a jego bogatym otoczeniem. Ale punkt, z którego wyruszyliśmy, wciąż istnieje i można go dostrzec, choć wydaje się teraz mniejszy i tworzy maleńką cząstkę rozległego widoku, który uzyskiwaliśmy, stopniowo pokonując przeszkody w naszej śmiałej wspinaczce39