150
Poza Mossadem i CIA współpracowały ze sobą również inne organizacje wywiadowcze. Szczególnie ważne były związki amerykańskiej agencji wywiadowczej NSA i jej izraelskiego odpowiednika, Jednostki 8200 Amanu. Wsród dokumentów ujawnionych przez Edwarda Snowdena znajdują się świadectwa tych powiązań, sięgające początku lat sześćdziesiątych XX wieku i dokumentujące bliską współpracę w zakresie zbierania informacji wywiadowczych w krajach Bliskiego Wschodu. Przejrzenie materiałów Snowdena w podziemiach „The Intercept” w Nowym Jorku w maju 2016 roku było możliwe dzięki pomocy pracowników tego serwisu, zwłaszcza Henrika Moltkego.
151
Rozmowa z Harelem, 6 kwietnia 2001. Najbardziej szczegółowe informacje dotyczące kryzysu sueskiego oraz zysków i strat strony izraelskiej można znaleźć w: Golani,
152
Dawid Kimche, dowódca Mossadu w Afryce, wyjaśniał: „Wysłanie do Afryki specjalisty od stawiania kurników i instruktora uczącego zbierania materiałów wywiadowczych kosztowało nas takie same pieniądze. Ten drugi mógł się spotkać z cesarzem. Pierwszy – zbudować kurnik. To chyba oczywiste, którego wybieraliśmy. Współpraca wywiadowcza była najszybszym sposobem na budowanie bliskich relacji”. Rozmowy z: Dawidem Kimche (18 sierpnia 1998), Harelem (6 kwietnia 2001), Reuwenem Merhawem (22 kwietnia 2014), Ben Natanem (13 września 2010), Tamar Golan (24 września 2007), Hannanem Bar-Onem (30 grudnia 1997), Joawem Biranem (22 kwietnia 1999), Lubranim (26 grudnia 1997) i Arie Odedem (16 września 1998); Pilpul w Addis Abebie do Ministerstwa Spraw Zagranicznych – raport ze spotkania z etiopskim cesarzem i szefem sztabu, 25 sierpnia 1957, ISA 3740/9; Black, Morris,
153
Ben Gurion wyjaśniał naturę tego przymierza w liście do prezydenta Dwighta Eisenhowera: „W celu zbudowania wysokiej zapory, która zatrzyma ogromną falę popleczników Nasera i Sowietów, musimy zacieśnić więzi z kilkoma państwami położonymi na obrzeżach Bliskiego Wschodu […]. Naszym celem jest zorganizowanie przymierza grupy krajów (niekoniecznie w formie oficjalnego sojuszu), które będzie w stanie odeprzeć zwolenników Sowietów takich jak Naser”. Eshed,
154
Rozmowy z: Cwim Aharonim (lipiec 1998), Medanem (30 czerwca 2015) i „Słownikiem” (marzec 2016); Mossad,
155
Rozmowy z: Cwim Aharonim (lipiec 1998), Amramem Aharonim (21 października 2012) i „Ethanem” (maj 2016); Bascomb,
156
Przejaw niespotykanej siły Harela stanowić może to, w jaki sposób na początku lat osiemdziesiątych opisywał historykom Mossadu swoje relacje z premierem, prawdopodobnie nie zdając sobie sprawy z tego, że te relacje szkodziły demokracji. „Ben Gurion nigdy nie wydawał nam rozkazów. Wyrażał tylko troskę albo żal z jakiegoś powodu. Nie wiedział, w jaki sposób przedstawić swoje pomysły tak, żeby można je było wykorzystać podczas operacji. Ale nie musiał tego wiedzieć. Premier powinien podawać ogólne założenia, nie musi sobie zaprzątać głowy szczegółami”. Mossad podsumowywał to tak: „Ogólnie rzecz biorąc, Isser [Harel] nie przedstawiał premierowi szczegółowych raportów ze swoich działań”. Mossad, department historii,
157
Centralna Agencja Wywiadowcza, Notatka wywiadu naukowego,
158
Jay Walz,
159
Edwin Eitan, „Canadian Jewish Chronicle”, 10 maja 1963.
160
Późniejsze badania ujawniły, że pracownicy Mossadu w Europie w poprzednich latach zgromadzili mnóstwo materiałów wskazujących na to, że Naser werbował niemieckich naukowców. Mossad próbował za tę porażkę obwiniać wywiad wojskowy i Ministerstwo Obrony Izraela, twierdząc, że przekazywał im te informacje, ale zostały one zlekceważone. Akta Mossadu na temat niemieckich naukowców, s. 8–10.
161
Harel przydzielił zadanie wykrycia spisków byłych żołnierzy Wehrmachtu, gestapo i SS grupie pracowników, którzy znali niemiecki. Jednostka ta, o kryptonimie „Amal”, nic nie odkryła, ponieważ takich spisków po prostu nie było. Tymczasem jedyny przypadek, w którym uczestniczyły ważne postacie hitlerowskiego programu zbrojeniowego, egipski program rakietowy, został przeoczony. Jossi Chen, Mossad, departament historii,
162
Wielu pracowników Mossadu i Amanu, z kórymi rozmawiałem na potrzeby tej książki, wspominało niedowierzanie i strach, które czuli, gdy wyszły na jaw pierwsze szczegóły dotyczące niemieckich naukowców i ich projektu. Moti Kfir z Jednostki 188 Amanu powiedział: „Strasznie się bałem, towarzyszyło mi prawdziwe poczucie zagrożenia”. Rozmowy z Motim Kfirem (9 czerwca 2011) i Ben Natanem (13 września 2010).
163
Akta Mossadu na temat niemieckich naukowców, s. 2.
164
Akta Mossadu na temat niemieckich naukowców, s. 17.
165
Rozmowa z Eitanem, 1 września 2013.
166
Rozmowa z Harelem, 6 kwietnia 2001; Akta Mossadu na temat niemieckich naukowców, s. 39.
167
Akta