331
Rozmowy z Daganem (19 czerwca 2013) i Szaronem (maj 2003); Świadectwo przyznania medalu za waleczność kapitanowi Meirowi Hubermanowi (pierwsze nazwisko Dagana) przez szefa sztabu generalnego generała broni Dawida Elazara, kwiecień 1973.
332
Gazit,
333
Rozmowa z Pundakiem, 6 czerwca 2017. Po jego śmierci w sierpniu 2017 roku i opublikowaniu tego, co powiedział mi o tym dokumencie, syn Szarona, Gilad, zabrał głos w imieniu rodziny: „To kłamstwa i fantazje człowieka, którego najistotniejszym dokonaniem było to, że dożył sędziwego wieku” (Wiadomość od Gilada Szarona, aplikacja WhatsApp, 30 sierpnia 2017).
334
12 sierpnia 1997 roku Daniel Okew, jeden z bojowników Dagana, zabrał dwoje młodych brytyjskich autostopowiczów, Jeffery’ego Maxa Huntera i Charlotte Gibb, jadąc przez pustynię Negew, do kasyna w Tabie, tuż za egipską granicą na półwyspie Synaj. W drodze wyjął pistolet 9 mm i zaczął do nich strzelać. Hunter zginął na miejscu, natomiast Gibb została ranna i udawała martwą. Podczas procesu Okew tak tłumaczył swój czyn: „Usłyszałem obcy język i nagle poczułem się tak, jakbym był w mercedesie [samochodów tej marki używali komandosi z granatami] w Gazie w przebraniu Araba”. Skazano go na dwadzieścia lat pozbawienia wolności. Sąd odrzucił wniosek prokuratury o karę dożywotniego więzienia, uznając, że podczas popełniania morderstwa Okew był niepoczytalny. Zwolniono go warunkowo po trzynastu latach odsiadki. Inny komandos z granatami, Jean Elraz, potwierdził relacje o zabójstwach dokonywanych przez członków jednostki. „Osobiście zabiłem ponad dwadzieścia osób” – pisał z więzienia, w którym odsiadywał wyrok za zamordowanie strażnika w kibucu w marcu 2001 roku oraz kradzież broni i sprzedanie jej terrorystom. Anat Talszir, Igal Sarna,
335
Rozmowa z Daganem, 19 czerwca 2013.
336
Rozmowa ze Szmulem Pazem, 31 marca 2017.
337
Oświadczenie ministra transportu na temat porwania samolotu El Al, Kneset, posiedzenie 312, 23 lipca 1968.
338
Rozmowa z Eitanem Haberem, 21 czerwca 2009; Bergman,
339
Ja’ari,
340
341
342
Joram Peres był pilotem na stażu w El Al. W wyniku ataku odniósł bardzo poważne obrażenia. Zmarł w szpitalu sześć tygodni później. List Tami Inbar (siostry Peresa) do autora, 5 grudnia 2008.
343
„Guardian”, 26 stycznia 2001; Merari, Elad,
344
Rozmowa z Urim Bar-Lewem, 19 czerwca 2017.
345
Jeszcze przed tą spektakularną operacją Habasz otwarcie przyznawał, że jego celem jest wmieszanie w konflikt państw arabskich. „Tego właśnie chcemy. Te akcje mają ograniczyć możliwości rozwiązań pokojowych, których nie możemy zaakceptować”, „Jerusalem Post”, 10 czerwca 1969, cyt. za: Merari, Elad,
346
Syria wysłała na pomoc Palestyńczykom swoje wojsko, jednak Izrael, na prośbę Stanów Zjednoczonych, wprowadził oddziały wojskowe na tereny przygraniczne i ogłosił, że jeśli Damaszek się nie wycofa, sam stanie się przedmiotem ataku. Syryjczycy ustąpili i Husajn zyskał całkowitą kontrolę nad Jordanią. Szczegółowy opis wydarzeń Czarnego Września można znaleźć w: Sayigh,
347
348
Abu Ijad w rozmowie z „Jeune Afrique”, 19 października 1971; Sayigh,
349
Rozmowa z Daganem, 29 maja 2013.
350
Sayigh,
351
Tamże, s. 309, przypis 210.
352
Przywódczyni Japońskiej Armii Czerwonej Fusako Shigenobu, która wysłała swojego męża na samobójczą misję, powiedziała: „Z racji pełnionych obowiązków i małżeństwa z jednym z bojowników byłam ostatnią osobą, która się z nimi widziała, zanim weszli na pokład samolotu lecącego do Lod”. Farrell,
353
„New York Times”, 1 czerwca 1972; Rozmowa z Eilamem, naocznym świadkiem wydarzeń na lotnisku, 2 grudnia 2009.
354
Jeden z Japończyków, Kozo Okamoto, ku swemu wielkiemu żalowi, przeżył. Odmówił udziału w przesłuchaniu, jednak w odróżnieniu od arabskich terrorystów nie był torturowany. Zgodził się współpracować dopiero wtedy, gdy izraelski generał zaproponował, że da mu pistolet z jedną kulą, aby mógł popełnić samobójstwo. Generał Rechawam Ze’ewi nie dotrzymał jednak obietnicy. Steinhoff, nieopublikowany maszynopis, s. 55, wspomniany w:
355
„New York Times”, 4 czerwca 1972.
356
Operacja „Prezent”, strona internetowa Sił Powietrznych Izraela, http://iaf.org.il/4694-32941-HE/IAF.aspx.
357
Henry Tanner,
358
Rozmowy z: Hararim (23 marca 2014), Kleinem (28 maja 2014) i „Czarnym” (listopad 2015).
359
Rozmowy z: Cwim Aharonim (lipiec 1998), Amramem Aharonim (14 maja 2016) i „Darrenem” (wrzesień 2014).
360
Rozmowa z Hararim, 10 marca 2014.
361
Rozmowa z Clovisem Francisem, luty 2005.
362
Rozmowa z Hararim, 23 marca 2014.
363
Harari otrzymał od Zamira powolenie na przeprowadzenie próbnej operacji podczas uroczystości. Funkcjonariusz Mossadu miał dostać się do mieszkania, oddać strzał, a potem uciec – w ten sposób chciano udowonić pani premier, że Kejsaria jest w stanie dokonać zamachu. Operacja się udała (jednak funkcjonariusz wyznaczony do „zabicia” Arafata nie miał broni, wymierzył w niego z palców).
364
Rozmowa z Kfirem,