Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.
843
zubastaja szczuka (ukr.) — zebaty szczupak.
844
dignitas, dignitatis (lac. ) — godnosc; tu B. lp: dignitatem.
845
bajdak (ukr.) — duza rzeczna lodz zaglowo-wioslowa.
846
poroh (ukr.: prog) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemozliwiajaca swobodna zegluge; kraina ponizej porohow Dniepru nazywala sie Nizem albo Zaporozem i byla zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
847
Nienasytec — piaty z dziewieciu porohow Dniepru, blisko prawego brzegu znajdowal sie na nim 7-metrowy wodospad.
848
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
849
rudel (daw.) — ster a. wioslo sterowe.
850
samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.
851
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
852
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
853
czern — biedota kozacka.
854
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
855
alteracja (z lac.) — rozterka, niepewnosc.
856
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
857
frant — ktos wesoly i sympatyczny, ale jednoczesnie bystry i przebiegly.
858
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
859
wyszle (daw. dial.) — dzis: wysle.
860
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
861
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej..
862
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
863
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
864
poroh (ukr.: prog) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemozliwiajaca swobodna zegluge; kraina ponizej porohow Dniepru nazywala sie Nizem albo Zaporozem i byla zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
865
Nienasytec — piaty z dziewieciu porohow Dniepru, blisko prawego brzegu znajdowal sie na nim 7-metrowy wodospad.
866
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
867
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.
868
kolban (daw. ukr.) — jama, glebina, bystrze.
869
Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
870
Kuczkasy (ukr. Kiczkas a. Kuczuk-As) — miejsce o duzym znaczeniu strategicznym, polozone na lewym brzegu Dniepru ponizej porohow, naprzeciw wyspy Chortycy, kiedys osada kozacka, dzis w granicach miasta Zaporoza.
871
mogila — tu: kopiec, kurhan.
872
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
873
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
874
czertomelicki labirynt — u ujscia rzeki Czertomelik na Dnieprze istniala duza ilosc wysp, zapewniajacych Kozakom kryjowki; nazwe Czertomelik nosila tez jedna z tych wysp.
875
Chortyca — najwieksza wyspa na Dnieprze, na wysokosci dzisiejszego miasta Zaporoza, w XVII w. na Chortycy znajdowal sie osrodek Kozakow rejestrowych.
876
inkursja (z lac.) — najazd.
877
semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zbrojny sluzacy.
878
pospili sie — dzis popr.: pospali sie, zasneli.
879
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.
880
Nizowi — Kozacy z Nizu; Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
881
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
882
wrazy — niesprzyjajacy, wrogi.
883
samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.; zapytac z samopalu (zart.) — strzelac.
884
J. O. — skrot od: jasnie oswieconego.
885
ataman koszowy — ataman koszowy rzadzil na Zaporozu w czasie pokoju, mial tez obowiazek przygotowac Sicz do wojny.
886
posly — dzis popr. forma M. lm: poslowie.
887
Na pohybel ze wam, czortowy syny! Szczob was Sierpiahowa smert! Jasno wielmozny syny! (ukr.) — Na zgube wam, czortowe syny! Zeby was Sierpiagowa smierc! Jasnie wielmozne syny!; Sierpiaga a. Pidkowa, Iwan (zm. 1578) — watazka kozacki, oglosil sie hospodarem woloskim, za co Stefan Batory skazal go na sciecie.
888
Lach (daw. ukr.) — Polak; tu D. lm: Lachiw: Polakow.
889
budu (ukr.) — bede.
890
Zawedem posla, ale za borodu (ukr.) — zaprowadzimy posla, ale za brode.
891
samopal — prymitywna bron palna, uzywana przez Kozakow w XVI i XVII w.
892
Koli! Koli! (ukr. koly!) — bij, zabij!
893
pocztowy — czlonek pocztu, sluga.
894
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
895
allachowac — wydawac dzikie okrzyki bojowe, wzywac Allaha.