Historia Polski. Stanisław Cat-Mackiewicz. Читать онлайн. Newlib. NEWLIB.NET

Автор: Stanisław Cat-Mackiewicz
Издательство: PDW
Серия: Prace Wybrane Stanisława Cata Mackiewicza
Жанр произведения: Историческая литература
Год издания: 0
isbn: 9788324215874
Скачать книгу
może się z nimi równać epistoła biurokratyczna, pełna nietaktów i ciężka w stylu, którą wystosowała do Polaków Naczelna Komenda wojsk austriackich2. Odezwa Wielkiego Księcia wywołała wielkie wrażenie w Polsce, ale wpłynęła także na Rosjan, przez których przeszedł teraz wielki prąd filopolski. Przez kilka tygodni Rosjanie kochali Polaków i zachwycali się nimi. „Nie rozumiem, dlaczego nie wprowadzić do Rosji języka polskiego…” – mówił profesorowi Stanisławowi Cywińskiemu jakiś powracający z Warszawy do Moskwy porucznik Moskal. „Jak to wprowadzić?” – „No tak, wprowadzić na miejsce rosyjskiego”– odpowiedział prostolinijny oficer, któremu język Mickiewicza spodobał się raptem więcej od języka Puszkina. Dmowski powiadał wtedy, że Wielki Książę wywołał duchy, których zakląć z powrotem rząd rosyjski już nie potrafi, widział ziemie polskie zjednoczone i wyrzekał się na razie dalszych ziem wschodnich. W roku 1862 Andrzej Zamoyski w rozmowie z wielkim księciem Konstantym odrzucił propozycje ugody właśnie w imię ziem wschodnich, Dmowski pragnął jej teraz pod warunkiem przyłączenia do Królestwa zaboru pruskiego i Galicji Zachodniej.

      W Warszawie zwycięstwo Dmowskiego było kompletne: zarówno właściciel domu, jak stróż, zarówno ziemianin, jak chłop lub parobek, chcieli bronić Rosjan, chcieli walczyć z Niemcami. Zwolennicy orientacji austriackiej i Legionów byli nieliczni i nikomu nieznani. Na opinię publiczną w Królestwie nie mieli w okresie początków wojny absolutnie żadnego wpływu.

      Czym należy tłumaczyć politykę Dmowskiego w niepodległej Polsce, którą można by scharakteryzować wyrazami: „nie spieszno nam do władzy”?

      Szukam na to odpowiedzi.

      Sądzę, że Dmowski napatrzył się dosyć przykładów demoralizowania się stronnictw, myśli politycznej, szkoły politycznej, przez sprawowanie władzy okupionej koniecznościami kompromisów. Widział stańczyków, którzy wykończyli się sprawowaniem władzy w Galicji, widział szybką demoralizację polityków ludowych skoro dochodzili do mandatów lub dygnitarstwa, widział wreszcie obóz Piłsudskiego, a w nim również ludzi szybko i prędko zatracających fizjonomię moralną przez sprawowanie władzy.

      Takie stanowisko Dmowskiego zmniejszało oczywiście szanse dojścia do władzy jego obozu, zaczynało powoli nadawać mu charakter emigracji we własnym kraju, ale takie stanowisko wzmacniało go ogromnie pod względem autorytetu moralnego. I stąd jego olbrzymi wpływ na młodzież w ostatnim dziesiątku lat istnienia Polski niepodległej.

      Wpływ Dmowskiego na naród polski da się podzielić na trzy fazy.

      (1) Lata 1905–1915. Dmowski jest liderem bezwzględnej większości opinii publicznej w Królestwie. Na jego politykę godzi się nie tylko Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne, ale także dużo grup zorganizowanych politycznie oraz przeważna część opinii publicznej niezorganizowana. Wtedy w Królestwie Dmowski jest nie tylko liderem ideowym, ale i kierownikiem polityki czynnej. Wpływ jego na Polaków na Litwie i Rusi jest równie duży, w zaborze pruskim przeważający, najwięcej przeciwwagi posiada w Galicji, ale i tam jego stronnictwo ma poważny wpływ.

      (2) Lata 1915–1926. Powolne tracenie wpływów przez Dmowskiego z różnych powodów, o których będziemy mówili dalej szczegółowo. Jest to jeszcze okres zabiegania przez Dmowskiego czy też przez jego stronnictwo o władzę.

      (3) Od dnia 13 maja 1926 do dnia 17 września 1939 roku Dmowski, pobity przez zamach majowy, przez zwycięstwa wyborcze Piłsudskiego w roku 1928 i 1930, odgrywa się na terenie ideowym, na terenie wpływu na młodzież. Stosunki kształtują się w ten sposób, że doktryny Dmowskiego stosują jego przeciwnicy. Piłsudczycy, doszedłszy do władzy, stosują – choćby w kwestiach narodowościowych – nie program Piłsudskiego, lecz doktrynę Dmowskiego. Ozon odmawia udziału w pogrzebie Dmowskiego w styczniu 1939 roku, lecz uprzednio skopiował, przynajmniej na papierze, jego program i pogląd na świat.

      Przypisy

      Klamry

      Stosunek dziecka do religii kształtuje się na pacierzu, stosunek dziecka do Polski – na Sienkiewiczu.

      Popularność powieści Sienkiewicza u dzieci, u ludu, u żołnierzy była tak duża, że można go nazwać wielkim polonizatorem.

      Sienkiewicz