Historia Polski. Stanisław Cat-Mackiewicz

polsko-sowiecka się zaczęła, a z nią razem polityka rosyjska Józefa Piłsudskiego, odmienna od polityki Francji w tej sprawie, a także od polityki Romana Dmowskiego.

1 Mackiewicz sam był żołnierzem oddziału braci Dąmbrowskich.

      Ententa a Rosja

      W końcu 1918 roku i przez rok 1919 biją się jeszcze w Rosji z bolszewikami następujące rosyjskie siły narodowe: generał Judenicz na zachód od Petersburga; generał Miller na północy, koło Archangielska i Murmańska; admirał Kołczak na Syberii; generał Denikin, który zda później komendę generałowi Wranglowi, na południu i na obszarach dońskich wojsk kozackich.

      Każde z tych wojsk oparte jest na innej drodze morskiej: Judenicz na Bałtyku, Miller na Oceanie Lodowatym, Denikin na Morzu Czarnym, wreszcie Kołczak na Oceanie Spokojnym. Generałowie ci bowiem łakną pomocy Ententy. Sami mają legie oficerskie, trudne do dowodzenia i łatwo ulegające demoralizacji, albo Kozaków, czy też półdzikich żołnierzy narodowości azjatyckiej, albo wreszcie nieliczną młodzież inteligencką. Poza tymi elementami normalny żołnierz jest niepewny i łatwo ulega infekcji bolszewickiej; odznacza się okrucieństwem i rabuje ludność. Wielka ilość generałów w tych małych armiach rozsadza je także i anarchizuje.

      Z tymi oddziałami związane są losy oddziałów w Polsce. Murmańczycy walczą obok Anglików i obok generała Millera; historia polskiej dywizji syberyjskiej związana jest z Kołczakiem, wreszcie 4 Dywizja Strzelców generała Lucjana Żeligowskiego powstała na Kubaniu i związana była z wojskami kozackimi i ochotniczymi rosyjskimi.

      Generał Żeligowski, świetny i nieustraszony żołnierz, wykazał dużo zmysłu politycznego. Poddany rozkazom francuskim i generałowi Hallerowi, na własną rękę z Odessy dąży do Polski, dokąd przybywa dopiero w czerwcu 1919 roku. W lipcu odnosi wielkie zwycięstwo nad bolszewikami pod Jazłowcem¹.

      W tych czasach polityka francuska, a zwłaszcza polityka francuskich czynników wojskowych, wspiera narodowe siły rosyjskie, dążąc do odbudowy Rosji. Cesarz Mikołaj II był lojalnym i rycerskim sprzymierzeńcem Francji i Anglii. Nawet jego śmierć dnia 17 lipca 1918 roku związana jest poniekąd z tą lojalnością, gdyż zdaje się, że wywiezienie go z Tobolska nastąpiło przy udziale agentów niemieckich, w nadziei że oswobodzony cesarz da się użyć jako sojusznik Niemiec. Cesarz jednak myśl tę kategorycznie odrzucił, został więc pozostawiony w Jekaterynburgu i potem zamordowany przez bolszewików wraz z żoną, czterema córkami i synem. Przeważna też część narodowych polityków i generałów rosyjskich (z wyjątkiem generała Krasnowa) orientowała się na Ententę i zwalczała bolszewików nie tylko jako bolszewików, ale i jako niemieckich sojuszników.

      Francuskie sfery wojskowe przywiązują wielkie znaczenie do odrodzenia Rosji. Dla nich to kontynuacja sojuszu z Rosją, który przecież ocalił Francję od klęski w roku 1914 i 1915. Pomimo że Rosja upadła w wojnie, zbawiła Francję. Plany zabezpieczenia się od Niemiec na granicy wschodniej, chociażby przez częściowe rozczłonkowanie państwa niemieckiego, połączone z projektem republiki nadreńskiej, spotykają się ze sprzeciwem Wilsona czy też Lloyda George’a. Toteż Francuzi pomagają rosyjskim generałom pieniężnie, materiałem wojennym i własnymi siłami zbrojnymi, wiele, wiele razy więcej aniżeli Polsce. Dla Francuzów Polska jest tylko wice-Rosją, ersatz-Rosją, nie byłaby potrzebna, gdyby Rosja istniała. Pomimo ogólnych niepowodzeń generalskich wiara w odrodzenie Rosji narodowej u Francuzów jest tak duża, że taki na przykład pułkownik Chardigny nie chce, by Wilno należało do Polski, chce je rezerwować dla przyszłej Rosji.