Rebecca kon nie die boom vind waarteen haar ma vasgery het nie. Sy was so seker dit was daardie bloekom, op daardie plek langs die pad. Dáárdie pad. Die boom was nie waar dit moes wees nie. Miskien is dit jare gelede al uitgekap. Miskien is dit nog daar, net êrens verder af met die pad. Dit was nie waar dit moes wees nie.
Mamma, iemand skuif bloekoms rond in die nag.
BEENDERE 1
Dit is al drie dae sedert hy verdwyn het in die poolnag. Hy is weg en dit gaan eers oor twee maande lig word.
Ek en Howard het Svalbard toe gekom vir die Beendere. Hier sit ek nou op die ysgrond, halfpad tussen Noorweë en die Noordpool. Hy was gelukkig om genooi te word. Ons het gedink ons was gelukkig om hier te kon wees. Die hele wêreld praat oor hierdie rare vonds, maar net ’n paar uitverkorenes word hier toegelaat.
Ná die ontdekking is die perseel dadelik omhein en toegang streng beperk deur die Noorweegse owerhede. Volgens die Svalbard-verdrag is die argipel ’n gedemilitariseerde sone, omdat die verdrag die vestiging van militêre installasies verbied. Enige militêre aktiwiteite deur Noorweë word beperk tot die beskerming van die natuurlike omgewing, soos om seker te maak daar word nie te veel walvisse gevang nie. Omdat die Beendere tot op hede amptelik as ’n natuurverskynsel, ’n besonder seldsame natuurverskynsel, beskou word, het Noorweë hom die reg toegeëien om die area rondom die Beendere af te kamp en te bewaak. Natuurlik het die internasionale wetenskaplike gemeenskap toegang tot die objekte wat ons nog die Beendere noem.
Ons was van die eerstes wat hier opgedaag het, aan die begin van November, toe daar in die dagure soms nog glimmerings op die horison was. Wanneer die koue onderste luglae bedek word deur warmer lugmassas hoër op, sal die termoklien (die laag met abrupte temperatuursveranderings) optree as ’n tipe spieël en sal sonstrale steeds sigbaar wees, selfs al is die son in werklikheid reeds onder die horison. Nou, met ingang Desember, is dit pikdonker en die eerste skemerings sal eers weer aan die einde van Januarie gesien word. Die donkertyd, mørketiden.
Ons was besig met ’n navorsingsprojek by Geelhoutgrot naby George, waar ons oorblyfsels van die vroeë Homo sapiens se kombuisware ondersoek het, toe hy die oproep kry om onmiddellik te kom ondersoek instel. ’n Vreemde ontdekking is gemaak tien kilometer noord van Longyearbyen op die eiland Spitsbergen, die grootste nedersetting op die Svalbard-argipel. Dit is die administratiewe sentrum, hoewel dit in wese niks meer as ’n klein steenkoolmyndorpie is nie, deesdae ’n toeristebestemming, met skaars meer as tweeduisend inwoners.
Howard het my gevra om saam te kom, as sy assistent, nie net omdat ons saam gewerk het by Geelhoutgrot nie, maar omdat ons die afgelope paar maande minnaars was. Hy het gedink dit sou goed wees as ons ’n wyle onder wakende oë kon uitkom en tussen vreemdelinge kon gaan bly en sien hoe ons verhouding sou ontwikkel, indien enigsins.
Ná die nodige owerhede ons binne enkele dae van Schengen-visums voorsien het, het ons Oslo toe gevlieg via Frankfurt en, ná ’n aandete van pizza, skyr en bier en ’n nag van opgewonde seks, die volgende dag na Tromsø. In die lug het ons gesien hoe die son oor die see sak, om nie weer op te kom voor ons terugkeer nie. Op Longyearbyen se klein lughawe langs die Adventfjorden het ons ons tasse gekry op die bagasieband met die opgestopte ysbeer in die middel van die eiland uitgestal. Die bussie het ons deur die dorp geneem. Ons het by die ruit uitgekyk na die berg Hiorthfjellet. Die bestuurder het gevra of ons enigiets by die winkel wou hê. By die ingang was ’n kennisgewing dat geen gewere hier toegelaat word nie. Ons het ’n paar piesangs en lemoene teen astronomiese pryse (alle vars produkte moet vanaf Tromsø, ’n duisend kilometer suid, ingevlieg word) en vier goedkoop biere (die belasting op alkohol is hier veel laer as in Noorweë) gekoop om ons deur te sien tot aandete. Die bussie het ons voor die hotel afgelaai.
“Dit lyk soos die hotel in The Shining,” het hy gesê.
Hy het die venster in die dubbelkamer, wat uitkyk op die berg reg agter die hotel, oopgemaak sodat die sneeu kon inwaai. Die kamerlig het die sneeu ’n paar meter buite die hotel verlig, maar verder was dit nag. Ek kry maklik koud en dit was daardie middag -19 °C buite. Hy het ná ’n paar minute die venster weer toegemaak.
Laatmiddag het ons die dorp gaan verken. Ons het met die heuwel afgestap, verby die huise en woonstelle. ’n Svalbard-rendier met sy kort bene en dik pels het voor ’n huis staan en wei. Sneeumobiele het by ons verbygejaag, so vinnig soos motorfietse. In die middedorp was liggies oor die pad gespan, asof dit al Kersfees was. Daar was ’n poskantoor, algemene handelaar, restaurante, toerismewinkels met nog opgestopte diere in die vensters, en oral die kennisgewings dat geen vuurwapens binne toegelaat word nie. Ons het gehoor dat niemand die bewoonde area sonder ’n geweer mag verlaat nie, weens die gevaar van ysbere, maar dat daar groot boetes te betaal is sou jy een doodskiet, selfs uit selfverdediging. Laas jaar, sê hulle, moes hulle ’n ma en twee kleintjies in die dorp, reg by die universiteit ’n ent af in die straat, met waarskuwingskote verjaag.
Ons het tot by die modernistiese universiteitsgebou gestap en toe, weens die snerpende wind wat opgetel het en die aanvoelbare temperatuur met nog tien grade verlaag het, die naaste restaurant opgesoek. Ons het walvissteak en rendierfilet vir aandete geëet. Daar is glo een man wat ’n walvisjaglisensie het; die vleis word onder die restaurante verdeel.
Terug by die hotel, het ons die kamerligte afgeskakel, voor die ruit gaan sit en die donkerte in gestaar tot ons oë gewoond geraak het aan die donker en ons die voue in die berg daar reg by ons kon uitmaak.
Drieuur die oggend het die hotelpersoneel ons wakker gebel en gesê as ons by die voordeur uitgaan, sal ons die noorderlig sien. Voor die hotel het ’n paar ander gaste gestaan. Die paartjies het mekaar vasgehou, want hulle het blykbaar almal, soos ons, in hul haas te dun aangetrek. Die aurora borealis was nie groen soos op die poskaarte nie. Dit was wit. Die ligte het soos spoke in die lug gespeel. Dit was die eerste keer dat albei van ons die areola horribalis, soos hy dit genoem het, gesien het. Ons het foto’s geneem met ons fone, maar nie een van die foto’s het iets gewys behalwe die nag nie.
Die volgende oggend was daar gravadlax, beesfilet, rendier, croissants en kase vir ontbyt – ’n oorvloed, het ons gedink, tot ons melk gevra het. Die melkbekertjie was skaars nat, en weer moes ons hoor hoe skaars vars produkte op die eiland is.
Gepantser teen die koue het ons in die vierwielaangedrewe bakkie geklim, wat ons die sneeulandskap in geneem het sover die pad begaanbaar was. Ons het ’n poolvos oor die pad sien hardloop. Waar die pad doodloop, het twee mans op sneeumobiele ons ingewag en tot by die kamp geneem. Die spreiligte, draadheinings en ry barakke het die terrein laat lyk soos ’n konsentrasiekamp in die een of ander vergete oorlog.
Drie weke voor ons aankoms is die Beendere in die gesmolte ysgrond gevind. Die opgrawing word Die Beendere genoem, hoewel dit ver van seker is dat die objekte wat uitgegrawe is wel beendere is.
Die ysgrond op Svalbard is besig om te smelt. Aardverwarming laat die huise in Longyearbyen wegsak. Huise word gebou op houtstelte en rus op wat tot onlangs bevrore ysgrond was. Nou moet tweehonderd-en-vyftig huise afgebreek word; in ’n gemeenskap van tweeduisend mense is dit baie. Die onstabiele grond rondom die internasionale saadbank, waar meer as vyf-en-veertigduisend verskillende sade gestoor word, word kunsmatig verkoel terwyl ’n nuwe ingang gebou word weens waterskade, nog ’n gevolg van die smeltende ysgrond. Wanneer die ysgrond smelt, word metaangas vrygestel, maar so ook bedolwe gediertes.
’n Groep akademici wat Svalbard besoek het vir ’n interdissiplinêre kongres met die onderwerp “Night Inc.” was op ’n begeleide toer met hondesleë toe ’n kulturele historikus, wat daardie oggend ’n lesing aangebied het met die titel “The Private Life of the Mirror Ball”, die vreemde, puntige objek aan die voet van ’n skerp koppie oplet. Die gids het gaan ondersoek instel en teen daardie middag het die nuus op sosiale media begin vlamvat.
Die kulturele historikus kon die boonste punt van die Beendere sien, aangesien die heuweltjie ysgrond om die sogenaamde been verskuif