Terwyl Kaatjie dié gedagte gedink het, het Druppeltjie skielik die veld ingedwaal en sy het hom nooit weer gesien nie. Sy’t haastig aangestap, want die rooidag het reeds gebreek. Toe sy later by die Halte kom, het sy vir Koevert Moolman gesê: “Ek het die dooie Druppeltjie du Pisani in die pad gekry”
Koevert het haar net vinnig skeef aangekyk. “Die pad raak te lank vir jou, tant Kaatjie Danster,” het hy gesê. “Jy moet daardie ingat Shala-seun van jou stuur. Hoekom laat jou mense jou so swaar kry?”
Eers het sy nie geantwoord nie, maar sy hande dopgehou waar hulle posstukke sorteer op die tafel met die inkmerke.
“En daardie Oneday-kind van jou, tant Kaatjie Danster. Die hele wêreld weet van sý soort kerkery in die lokasies. Die polieste gaan hom nog optel.”
Sy’t uitgekyk buitentoe, na die rooi bus onder die peperbome voor die Halte. “Jy’s ook maar ’n StiefMoolman, Koevert,” het sy gesê. “Jy weet van swaar kry, jy en jou ma en jou pa, die posmeester.”
Koevert se hande het stil geraak toe hy opkyk. “Tant Kaatjie,” het hy gesê en sy kon sien hoe trek sy een oog skeef soos dit altyd maak as hy hard dink. “Die droogte wat Toorberg nou so wurg, sal die Moolmans laat voel hoe voel die lyf as die ribbes riwwe onder die vingers maak. Ek sê vir tant Kaatjie, ek voel dit kom in my lyf, daar’s swarigheid vir die Moolmans vorentoe. Daardie boormasjien het nou al oral geboor waar ’n groen varkoor sy wang wys of waar ’n groen klossie gras staan of waar Waterwyser se wilgermikkie gebuig het. Maar hulle boor net ou bene en klippers los, tant Kaatjie. Jy sal sien, die Here het al die water uit Toorberg se watertafels getrek. Die sonde, tante, vra om gestraf te word.”
Koevert het weer afgekyk en voortgegaan om die pos te sorteer.
Kaatjie was stomgeslaan. In al die jare dat Koevert voor haar grootgeword en saam met Shala en Oneday om haar huisie gespeel het, het sy hom nog nooit so baie op een slag hoor praat nie. Toe hy die possak nog een skud gee om seker te maak dat dit leeg is, het hy weer opgekyk. “Die pensioen is nog nie hier nie, tant Kaatjie. Miskien volgende week. Die Goewerment is maar so draaierig.”
Sy het gegroet, haar bondeltjie gevat, ’n mondvol water by die kraan onder die peperbome gedrink en begin aanstryk met Kaatjie-se-paadjie. Teen die eerste rantjie het sy die bondel neergesit, dit oopgeknoop en ’n stukkie pruimtwak uitgehaal. Lank het sy daar gesit en uitkyk oor Toorberg. Ver aan die oorkant van die vallei kon sy ’n rokie uit haar huis se skoorsteen sien trek.
Teen die vroegmiddag het sy die Stiefveld bereik en toe sy by die huis kom, het sy by Shala gehoor van die verskriklike ding wat met Druppeltjie du Pisani gebeur het.
2
Vir die reis bring die magistraat enkele stukke saam: twee tasse, ’n kleiner een met meer onmiddellike noodsaaklikhede en ’n groter een met ’n paar boeke en hofverslae oor sake wat hy vooraf gemeen het tersaaklik mag wees; ook ’n foto in ’n silwerraam, ’n aantekeningboek, ’n whiskyflessie, ’n doos sigare, ’n flessie salf vir sy stomp arm en ’n kamera vir in loco-inspeksies. Hy is ’n stil, deeglike man wat jare lank al in die howe van die agterdistrikte werk.
Terwyl die magistraat in die skommelende treinkompartement sit en kyk hoe die veld verbyskuif, drink hy whisky.
Hy is in ’n padkamp gebore, in ’n tent by ’n veldvuur. Só het sy ma vertel. In die nag, terwyl sy pa en ’n span werkers die dinamietladings in die rotsskeure van die koppie waardeur die nuwe treinspoor moes loop, geplant het. Toe die dolomiet knars en breek en die aarde skeur, het hy gekom.
Sy pa se lyk is nooit gevind nie. Net die ring aan die hand waarmee die magistraat nou sy whiskyglas optel, is dae later gekry, sonder ’n skrapie of ’n bloedspoortjie, net met ’n droë vingerbeentjie lossies binne-in. Die ring het naby ’n rooimiernes beland en die miere het die beentjie skoongevreet. Die beentjie alleen kon hulle nie begrawe nie en tot die dag van haar dood het sy ma die vingerbeentjie in haar voorskootsak gedra en wanneer sy bekommerd was, altyd haar hand daarop gelê. Toe sy sterf, het die magistraat dit saam met haar laat begrawe en kon hy ook die naam van sy vader op die grafsteen aanbring.
Voordat hy op die trein geklim het, het hy sy werk deeglik gedoen. Alles te wete gekom van Toorberg se jaloerse aarde. Dit is ’n plaas met bogrond tot op die rotstafel eenhonderd voet ondertoe – só het die boormanne glo vertel. As hulle proewe trek met die holpunt, kom die suiwerste swart aarde uit tot op negentig voet. Dan eers die gruisklippers en uiteindelik, op honderd voet, die harde kors wat ondeurdringbaar oor die geheimenisse daaronder lê.
Jaloerse grond, dink die magistraat. Abel het een saaiseisoen glo ’n ondier se skedel raakgeploeg. Toe dit oopgegrawe is, was dit so groot soos ’n Fordjie en die been was spierwit bewaar. Hy het die oerdier se skedel met die trekker laat opsleep na die opstal. Daar het hy dit behoorlik opgemeet met ’n duimstok, van alle kante foto’s geneem en alles neergeskryf wat hy gemeen het van belang sou wees. Abel het geweet wat die waarde van sy vonds is, want hy’t gaan oplees in die Encyclopaedia Britannica in Toorberg se studeerkamer. Daarna het hy die skedel met ou karolie laat deurdrenk om te keer dat dit verrot of dat ongediertes daaraan knaag, en dit onder die vloere van die ramstal laat begrawe. Hy’t geglo die urine van die ramme sal die kopbeen bewaar. Toe het hy sy prokureur tot stilte gesweer, die vonds in sy testament laat omskryf en ’n kodisil aangeheg waarin hy die kopbeen bemaak aan die Royal Museum in Londen.
Watter van dié stories evangelie was en watter leuens, moes die magistraat op kommissie kom bepaal. Hy weet nou al wat sy eerste vraag sal wees. Gedurende die lang treinreis het hy dit geformuleer: “Wys my waar het die boormasjien gestaan …” Dít sal hy eerste vra, en as hy eers dié antwoord het, sal die ander vrae vanself kom. En die antwoorde. Uiteindelik, het hy homself beloof, sal hy ’n uitspraak lewer waarin aanklag, getuienis en vonnis helderder is as die helderste boorgatwater.
Dit was ’n uitgebreide familie, en hy’t reeds aan die begin van die reis die stamboek op ’n skoon, wit stuk papier geteken. Die Skaamfamilie uit die lende van Floors Moolman links, en regs die fiere Moolmans – van StamAbel en Magtilt tot by die jongstes. Nou sit hy dit weer en memoriseer. Hy kan die bloedlyne reeds in sy gedagtes volg as hy sy oë toemaak. Deeglikheid; dít het Justisie hom geleer.
Maar rekening met die drif van die Moolmans – in lewe én dood – het die magistraat nie gehou nie, want terwyl hy nog op pad is in die trein, só word vertel, staan OuAbel Moolman, die seun van StamAbel en die vader van Abel, uit die dood op. Hy ry met sy ou jeep om die magistraat op kommissie in die hoofstraat van die dorp in te wag.
Toe die trein die dorp se stasie binnestoom, leun die magistraat uit en kyk na die portier met die bruin uniform op die perron. Ook na die ry sinjaallanterns en die hond wat opgekrul by die stasiemeester se kantoortjie lê. Hy klim af en wink die portier nader. Hy vra hom om sy bagasie met die perronkruiwa tot by die hotel te neem. Hy besluit om die ent na sy verblyf te stap, sodat hy van meet af aan die dorpie en sy mense kan peil. Terwyl hy by die stasie se trappe afstap en probeer om die nuuskierige oë op hom te ignoreer, gooi OuAbel soos van ouds ’n windmaker draai voor die koöperasie en hou stil dat die gruis spat. Met sy karwats wat piets teen sy kalfsleerkamaste, klap OuAbel, selfs in die dood glo nog ’n indrukwekkende figuur, sy jeep se deur toe en gaan wag onder die peperboom.
Die magistraat kom stadig met die hoofstraat opgestap en toe die man uit die skaduwee van die peperboom voor hom kom staan, vra hy: “Wie is u?”
“OuAbel Moolman van Toorberg se Moolmans. Jy kan maar terugkeer na jou regbank, meneer die magistraat, want ons distrik het van die oerdae vir sy eie sondes leer sorg.”
Die magistraat dink ’n oomblik aan die verhale wat hy gehoor het voordat hy hierheen gekom het. Dit is ’n koorsige wêreld dié. Helder oordag het die mense hard geboer, want dit is ’n veeleisende wêreld wat bloed uit ’n klip kan trek. Maar in die wilde,