“Het u as maatskappy enige werk vir Chinese firmas gedoen?”
Schutte frons. “Nee. Wat het dit …”
Griessel val hom in die rede. “Het u al vanoggend se Burger gelees?”
“Nee.” Schutte is van stryk.
“Die manier waarop Wallace vermoor is, meneer Schutte – dit stem ooreen met die modus operandi van Chinese dwelmsmokkelaars. Is daar enige kontak wat hy gehad het met mense uit Taiwan?”
“Nee.”
“Die plaaslike Chinese gemeenskap?”
“Nie waarvan ek weet nie.”
“Farmaseutiese maatskappye?”
“Daar is een vir wie ons bemarkingstukke aan medici pos, maar Jimmy het nooit met hulle gewerk nie.”
“Het hy self dwelms gebruik?”
“Nooit. Dit is belaglik, Jimmy was nie dié soort nie.”
“Meneer Wallace se politiek. Het hy ’n sterk politieke standpunt gehad?”
“Jimmy? Nee …”
“Het u sake gedoen met enige politieke groepering?”
“Nog nooit.”
“Weet u hoe dit met hom en sy vrou gegaan het?” vra Joubert.
Schutte sit nog meer regop in sy hoë stoel. “Daar gaan jy ook niks kry nie, kaptein.” Sy stem is verwytend. “James en Margaret was die perfekte paartjie. Verlief, suksesvol, pragtige kinders … Klein Jeremy speel fantasties krieket. Nee, kaptein, daar gaan jy niks kry nie.”
Joubert weet dit is tyd om Schutte te bevry van dié oordadige respek vir en beskerming van die dooies.
Die sekretaresse bring ’n skinkbord met drie koppies in en plaas dit op die lessenaar. Sy skink en hulle bedank haar. As almal klaar geroer het, vra Joubert: “Weet u wat die oorledene gister by die Holiday Inn in Nuweland gaan doen het?”
Schutte rol sy skouers asof die antwoord voor die hand liggend is. “James het dikwels daar ’n bier saam met sy krieketvriende gaan drink.”
“Meneer Schutte, hoe het die oorledene oor die weg gekom met die vroue hier by die werk?”
“Baie goed. Hy het met almal baie goed oor die weg gekom.”
In die goeie ou dae, toe Mat Joubert nog sy dagtaak met die oorgawe van ’n nuutbekeerde verrig het, was daar ’n tegniek wat hy ontwikkel het vir onwillige getuies soos Walter Schutte – die sogenaamde Bul, soos sy kollegas dit gedoop het. Hy sou sy groot lyf vooroor leun, sy skouers vierkantig en breed trek, sy kop in ’n stormramposisie laat sak, sy stem ’n oktaaf of wat laat daal en sy arendsoë op die spesifieke persoon vestig. Dan sou hy reguit praat. Met ’n ietwat meerderwaardige, dreigende stemtoon. Dit was melodramaties, oordadig en aangeplak. En dit het gewerk.
Maar, soos Tony O’ Grady op ’n dag sou sê, Joubert het ’n jaar of twee gelede die “huppel in sy knuppel” verloor. En daarmee saam die motivering om Die Bul te gebruik. Tot vandag toe.
Of dit die brose vlammetjie van vleeslike luste is wat Yvonne Stoffberg aangesteek het, of dalk kolonel Bart de Wit se uitdaging aan die flarde van sy ego, sal Joubert nie weet nie. Wanneer hy oorskakel na Die Bul, is dit waarskynlik nie ’n beredeneerde optrede nie, maar eerder ’n refleks.
Die fisieke deel van die skouers en die kop en die oë kry hy reg, maar met die stem en die woordkeuse sukkel hy aanvanklik: “Jimmy Wallace het gistermiddag die laaste ure van sy lewe … bo-op ’n dom blondine deurgebring. Ek is seker dit was nie sy eerste … eskapade nie. En … ek weet iemand by die kantoor moet van sy eskapades weet, want iemand moet hom beskerm as mevrou Wallace na hom soek. Meneer Schutte, jy het nou ’n keuse. Jy kan aanhou met feëverhale oor hoe voorbeeldig en wonderlik Jimmy Wallace was. Dan moet ek ’n span speurders hier inbring wat elkeen van die werknemers ure lank gaan besig hou. Of jy kan ons help, en ons loop so gou moontlik.”
Joubert bly net so vooroor sit, aggressief. Schutte maak sy mond oop en toe, asof hy dit nie om ’n woord kan laat pas nie.
“Jimmy … Jimmy … het sy dingetjies gehad.” Die hande is nou stil. Joubert leun terug in sy stoel – Die Bul is nie meer nodig nie.
“Meneer Schutte, jy het vanoggend gesien hoe James Wallace lyk. Ons probeer uitvind wie rede sou hê om dit aan hom te doen. Help ons.”
“Hy … was lief vir die vroumense.” Schutte kyk vlugtig na die deur, asof hy verwag dat James Wallace hulle afluister.
“Maar hy het twee reëls gehad. Niks nonsens by die werk nie. En niks van lang verhoudings nie. Net een keer, met elkeen. Bed toe.”
Schutte se hande begin weer beweeg, asof hy momentum kry.
“Julle moes vir Jimmy geken het. Hy was …” Handgebare dui op ’n soektog na die regte woord. “Hy het mense aangetrek soos ’n magneet. Enigiemand. Hy was mal oor mense. Hy kon met almal gesels. Hy kon enigiemand oorreed. Ons het in Johannesburg in ’n restaurant gesit. Toe wed hy ons hy sal die swartkop in die hoek binne twintig minute kan ompraat om saam met hom na die vrouetoilet te gaan. Ons het hom gewed. Ons mag nie vir hulle gekyk het nie en hy moes ’n bewysstuk saambring. Agtien minute later toe soengroet die swartkop hom buite die restaurant. En toe hy kom sit, haal hy haar panty uit sy sak uit. So ’n rooie met ’n swart …” Dan bloos Schutte.
“Ons wil hê u moet mooi dink, meneer Schutte. Weet u van enige van sy verhoudings wat aanleiding sou kon gee tot konflik of ongelukkigheid?”
“Nee, ek sê mos hy het nie verhoudings gehad nie. Op sy manier was hy baie lief vir Margaret. Goed, hy het nou en dan sy eie reëls oortree. Hier was ’n sekretaressetjie, so ’n jong, mooi enetjie met groot … Maar dit het net ’n week gehou. Sy het nog maande hier gewerk, toe getrou … Ek moet eerlikwaar sê ek weet nie van iets wat kon maak dat iemand hom wou vermoor nie.”
Joubert kyk na Griessel. Griessel skud net sy kop effens. Hulle staan op. “Ons is seker daar is iewers ’n jaloerse man wat nie van Wallace se reëls gehou het nie, meneer Schutte. Skakel ons asseblief as u aan iets kan dink wat sal help.”
“Absoluut, absoluut,” sê Schutte in sy diep stem en staan ook op. Hulle groet met die hand, plegtig.
“Ek het lanklaas Die Bul gesien, kaptein,” sê Griessel wanneer hulle met die hysbak afry na die straatvlak.
Joubert kyk vraend na hom.
“Daardie een waar jy so vooroor leun.”
Joubert glimlag skeef, selfbewus.
“Ons het dit destyds almal probeer na-aap,” sê Bennie Griessel opreg nostalgies. “Dit was goeie ou dae.” En dan besef hy dat Mat Joubert dalk nie daaraan herinner wil word nie en hy bly stil.
Sewe
Die dokter se leesbril hang laag op sy neus. Hy kyk daaroor na Joubert, streng en gewigtig.
“As ek ’n werktuigkundige was, het ek nou gefluit en my kop geskud, kaptein.”
Joubert sê niks.
“Dit lyk nie goed nie. Jy rook. Jou longe klink nie goed nie. Jy is vyftien kilogram oorgewig. Jy sê self jy drink te veel. Jy het ’n familiegeskiedenis van hartvatsiektes. Jy werk onder druk.” Die geneesheer verstrengel sy vingers voor hom op die lessenaar.
Die man moet ’n staatsaanklaer geword het, dink Joubert en kyk na die plastiekmodel van ’n hart en longe wat op die lessenaar staan. Dit adverteer ’n geneesmiddel.
“Ek gaan die bloed stuur vir toetse. Ons moet kyk na die cholesterol. Maar intussen sal ons moet kyk na die rook.”
Joubert sug.
“Het