“Of wil jy eerder iets vertel van jou biologiese ma?”
Wat is daar om te sê? Sy het my gelos, by die hospitaal al. Tatta, sien jou! Of miskien het sy sonder selfs ’n terugblik uitgestap.
“Nee,” sê ek, “ons kan vandag oor my aanneemma gesels.” Wonder wie die ons nou eintlik is. “Wil jy begin by die vroegste, mooiste herinneringe aan jou ma?”
Dis maklik. “Winter in Gauteng, destyds Transvaal, is yskoud. Bly in die bed, het Ma meermale gesê, ek kom jou aantrek. Dan loop haal sy my klere uit die kas. Broekie, langmoufrokkie, sokkies, skoolrok, trui.”
Ek voel effe verleë, het nog nooit vir iemand vertel Ma het my onder die komberse help aantrek nie. Miskien lag hulle vir my.
“Dit spreek van deernis en omgee,” sê Wanda. Saaklik.
Ja, aan die begin. Nee, nie eens toe nie, en tog was daar blyke van omgee, was daar nie?
Stadig begin ’n prentjie in my gedagtes vorm aanneem. “Ma se hande is lekker warm,” sê ek, “en ek en Ma spook om my aangetrek te kry, maar ek weet, as die trui oor my kop getrek word, moet ek opstaan. Ons druk mekaar, ek is lief vir Ma. Haar hare die kleur van sterk koffie, haar oë sag en liefdevol en haar drukkies soos somerson.”
Die stukkie van die somerson het ek sommer net bygelas. My sub B-juffrou het op ’n dag vir die klas gevra om ’n lekker ma-drukkie te beskryf, en ek het gesê dis soos somerson en die juffrou het haar hande saamgeslaan en gesê dis te kostelik vir woorde.
My feetjie knik haar blonde koppie ’n paar keer en net toe ek dink sy gaan opstyg, praat sy: “Dit klink soos baie goeie herinneringe.”
Ek haal my skouers op. “Daar is … goeie herinneringe. Soos die popklere. Ma het die mooiste popklere gemaak, al my poppe was altyd baie modieus en pragtig aangetrek.”
“Dus het jy baie poppe gehad?”
Kyk hoe maklik was dit. Waar was sy toe ek vyf, ses jaar oud was? Pasop vir die welsyntannie, het Ma gewaarsku, sy wil jou van my af wegvat. Die welsyntannie het my baie vrae gevra, maar sy het nie oor my poppe gevra nie.
Vir wie is jy die liefste in die hele wêreld, Kleintjie?
Vir Mamma, Tannie. En vir Pappa.
Watse lekker kos maak Mamma alles vir jou?
Lekker souskluitjies, Tannie.
Wie het die skoentjies vir jou gekoop?
Mamma, Tannie.
Aan en aan. Maar niks van my poppe nie.
Wanda sê: “Mens se poppe is soos feetjies, beminlik en hoe meer mens het, hoe gelukkiger en meer geseënd is jy.” Sy is ernstig.
“Ek hét baie poppe gehad, klein en groot,” sê ek. Hoe goed onthou ek dit nie. “Party kon loop, van die gordynkap tot voor my bed.”
Die bang, o, die bang. Vergeet van die gogga, die donker en die res, hou net vir Ma in die oog, sy kan wegraak. Wegloop. Doodgaan. My alleen los. Hou vir Ma in die oog. Bang vir die pop en bang vir Ma.
’n Geluid ontsnap uit my keel, ’n sagte, siniese laggie, en ek weet Wanda hoor dit, maar ek gee nie om nie, laat sy dink wat sy wil. ’n Stilte kom lê weer tussen ons, en ek kyk na haar krale. Ek het nog nooit iemand teëgekom wat so baie verskillende soorte krale op een slag dra nie.
Wanda verbreek die stilte. “Jy het seker gewonder hoe die pop van die gordynkap tot by jou bed gekom het,” sê sy.
Dink ’n klein kind so iets? Of skrik hulle net vir die onverklaarbare? So groot dat dit hulle vir die res van hulle lewe bybly. Dit was net Ma se grappie.
Siek grappie.
Ma was siek. Ma is siek.
Nee, ék is siek. Was siek.
Gee die kind nog medisyne.
Ag sies, kyk hoe braak sy.
“Ek het nooit die langbeenpop sien afklim en loop nie, natúúrlik nie,” sê ek, “maar elke keer as ek van die badkamer af terugkom, staan die pop voor my bed.”
Ek lag hardop, weet my senuwees vreet aan my. Die pop wat stilstaan as ek vir haar kyk, beweeg wanneer ek wegkyk. My bang kan ek nie vergeet nie.
Poppe kry snags lewe, het Ma gesê.
Ek is bang vir hulle, Ma, het ek gesê.
As jy soet is, sal hulle jou niks aandoen nie, maar as jy stout is, weet hulle, want hulle sien alles. Toemaar, ek sal die pop terugsit. Daar’s hy. Slaap nou.
Moenie die lig afsit nie, Ma.
Kleintjie, jy’s vol strooi.
Ma wag net tot ek slaap dan kom sit sy die lig af, ek het dit geweet.
Ek het versies opgesê. Ek moenie aan die slaap raak nie. Nog ’n versie. Moenie slaap nie. Toe slaap ek, toe sit sy die lig af.
“Saans kon ek net aan die slaap raak met my gesig onder die kombers, te bang om na my poppe te kyk ingeval hulle lewend word, bang om die lig af te skakel. As ek in die nag wakker word, was ek doodbang.” Ek ryg die woorde in ’n rekordtyd in, probeer ’n tikkie vrolikheid in my stem kry, sy moenie dink ek is pateties nie, maar ek voel my onderlip bewe, my hande bewe, my binneste bewe. My liewe shrink, hoe het ons by hierdie punt gekom, met watter vraag het dit alles begin?
“Dus het jy dikwels in die nag wakker geword?” vra Wanda, salig onbewus van my wroegings, maar dis goed so, sy wil nie ’n drama queen voor haar hê nie.
“Ja. Die kere dat ek alleen in my kamer geslaap het, was bitter min,” sê ek, probeer afgetrokke klink. Ek het ’n feit gestel en wil aanbeweeg.
Los Ma uit, sy het kopseer.
Gee haar ’n Grand-Pa, laat haar gaan lê.
Laat haar vroetel onder die kombers.
Kyk hoe salig slaap sy nou.
Môre is sy weer nugter. Môre is nog ’n dag.
“Ek het klavier op gehoor gespeel, weet jy,” sê ek.
“Ja?” Wanda lyk beïndruk. Dit val my dan by dat ek haar dit met my eerste besoek vertel het.
Sy maak ’n merkie in haar boek en kyk my betekenisvol aan. My tyd is om. Ons groet sonder dat sy my vra of sy nog ’n afspraak vir my moet maak. “Ek sien jou volgende week,” sê ek vir haar, en sy glimlag, vra nie watter dag of hoe laat nie.
Met die uitloop draai ek om om nogmaals te groet en sien daar is ’n groen deur in die middel van ’n groen muur, aan die ander kant van die sessiekamer. Dit lyk geheimsinnig, wonder wat daaragter skuil. Ek hou nie van raaisels nie.
Notas
Ek was al by sielsontleder-cum-dermuitrygers, ek is nie heeltemal stupid nie. Ek kan myself diagnoseer as ek wil, die internet vertel ’n mens alles. Hulle hoë woorde ten spyt het die slim mense nog nie ’n kuur vir depressie gevind nie. Die swart hond bly op my hakke, soms grommend, soms bytend.
In die kombuis: Gooi goed bymekaar vir aandete. Praat met Fred oor my terapiesessie. Ag, hy het met halwe oor geluister.
Sê vir Fred Wanda is beïndruk dat ek op gehoor kan speel. Verwyt weer vir Ma en Pa: Daar was nooit geld vir ’n klavier nie, maar genoeg vir Bols brandy elke naweek, soms elke dag, Grand-Pa’s om die hangover te dokter, petrol vir plaas toe ry. Maar nie vir ’n klavier nie!
Fred sê hy spaar, ek weet mos, en as hy so met die plat hand oor sy kaal kop vee, weet ek hy voel uitgevang of verleë. Ek het al gevra hy moet op rekening koop, maar nee, hy wil kontant koop. Ek gaan nie smeek nie.
My kinderdae is sinoniem met smeek vir ’n klavier, maar in die plek daarvan het ek Ma se dooie oë, haar ongekamde