ANCHIEN TROSKIE
AS ELBIE LÖTTER
Die staat teen
Anna Bruwer
KWELA BOEKE
Met die skryf van Dis ek, Anna (2004) het ek ’n woede in my kon losskryf, en ek kon ’n (fiktiewe) moord pleeg. Die verhaal eindig met bloed aan Anna se hande. En daarna voel ek skuldig. Want ek het nou die “normale” lewe waarna ek as kind so gesmag het. Ek het ’n man wat nie net in my lyf belangstel nie; ek het twee pragtige kinders. Wat het die fiktiewe Anna? Wat het ná die moord op haar stiefpa met haar gebeur? Dis ’n vraag wat deur baie van Dis ek, Anna se lesers geëggo word.
Ná Die besoeker doen ek navorsing vir ’n nuwe manuskrip. Ek is gereed om daaraan te begin skryf. Maar die vraag bly in my kop: Wat hét van die ander Anna geword? Dit weier om my te los. So skuif ek my navorsing opsy en begin met die fiktiewe Anna. Sy is nie ek nie. Maar ek kon – as ek my fantasie uitgeleef het – sý gewees het.
Nou dra ek hierdie Anna op aan al die lesers van Dis ek, Anna. En spesiaal aan julle wat die vraag gevra het en my aan ’n antwoord laat dink het.
Ook aan Antoinette Louw – omdat jy Anna so uitstekend vertolk het in die verhoogproduksie van die boek.
En aan Lafras, Chris en Joice – dankie dat julle my die ruimte gee om te doen wat ek moet doen.
Die skrywer
Beyond this place of wrath and tears
Looms but the Horror of the shade,
And yet the menace of the years
Finds, and shall find, me unafraid.
It matters not how strait the gate,
How charged with punishments the scroll.
I am the master of my fate:
I am the captain of my soul.
– W. E. Henley, “Invictus”
When we are struck at without a reason, we should strike back again very hard; I am sure we should – so hard as to teach the person who struck us never to do it again.
– Charlotte Brontë, Jane Eyre
1
My bene bewe rukkerig terwyl ek met die tuinpaadjie opstap na die voordeur. My hande bewe toe ek die klokkie lui. Ek hoor voetstappe. Hoor hom aankom.
“Wie’s daar?”
’n Ou man se stem.
“Dis ek, Anna.” Terwyl ek die pistool oorhaal.
“Ek, Anna.” Terwyl hy die deur oopsluit, oopstoot.
“Ek, Anna.” Terwyl ek die pistool op hom mik.
“Ek, Anna.” Terwyl ek begin skiet en skiet enskietenskietenskietenskiet.
“Ek, Anna.” Terwyl die wêreld om my rooi raak.
Ek is Anna.
Niemand sal dit ooit weer aan my doen nie. Hy sal dit nooit weer aan enige iemand kan doen nie. Mag God my en hom vergewe.
Hy val voor my voete neer. Die rooi blompotte agter hom is aan skerwe. Ek kry die skerp reuk van urine wat van hom af opslaan, sien hoe die vlek op sy broek al groter word. Onder normale omstandighede sou ek hom dalk jammer kon kry, maar ek besef ek geniet elke oomblik van sy vernedering. Die ongemak, die vertwyfeling, die vrees op sy gesig. Ek geniét dit.
Hy draai stadig op sy rug, trek sy bene op, ’n patetiese poging om die skandvlek weg te steek. Steek sy hande in die lug terwyl hy smekend na my kyk. “Asseblief, Anna, asseblief!”
Ek hou die pistool op hom gerig. “Hoeveel keer het ek dit vir jou gevra? Asseblief, oom, moenie, asseblief, dis seer. Asseblief, oom, asseblief, moenie! Hoeveel keer het jy Carli dit hoor vra? Het jy na ons geluister? Het jy ooit vir ons simpatie gehad? Hoekom moet ek vir jou simpatie hê?”
Ek mik sekuur voor sy kop, tussen sy oë. My hand bewe so dat ek die ander een moet gebruik om die pistool stil te hou. Al wat ek moet doen, is om weer die sneller te trek. Net dit. Ek kan selfs my oë toeknyp as ek wil, want ek kan nie mis nie, nie van waar ek staan nie. Ek moet net die sneller trek. Ek verstewig my greep op die pistool.
Ek kan nie.
Ek kan nie die sneller trek nie. Ek kan nie eens meer die pistool omhoog hou nie.
Ek kan nie moord pleeg nie.
Toe ek die pistool laat sak, sien ek my ma. Sy het agter hom in die deur verskyn.
“Anna?”
Sy het oud geword, is my eerste gedagte. Selfs deur die waas van trane kan ek dit sien. Dan het Carli se dood tog ’n merk op haar gelaat.
Die vrou wat ek liefhet en terselfdertyd haat, in gelyke dele; dis my tweede gedagte. Liefhet omdat sy my ma is. Haat omdat sy die mag had om te keer en verkies het om dit nie te doen nie.
Ek wil haar vra, ek wil wéét hoe sy dit kon regkry om hom toe te laat om so met haar dogters te mors. Hoe sy dit reggekry het om al die jare anderpad te kyk. Maar ek kan nie. Ek het nie meer die krag nie. Ek staan net daar – verslaan. Hy het dit weer eens reggekry om van my ’n huilende, smekende agtjarige te maak.
Hy moes dit agtergekom het; dit lyk asof dit hom moed gee. Hy kom regopper.
“Nee,” beduie ek, “net tot op jou knieë.”
Hy doen dit.
“Sit jou hande agter jou kop. Vleg jou vingers inmekaar.”
Hy doen dit.
Ek kyk op na my ma. “Ek wil jou nie skiet nie. Ek wil hóm nie eens skiet nie. Maar ek sal. As jy, as hý enigiets probeer doen, sal ek. So help my God.”
Sy bly doodstil staan, knip net haar oë.
“Jy het ’n keuse,” sê ek vir haar. “Draai om, stap slaapkamer toe, sluit die deur. Of bly staan.” Ek lig die pistool weer op. “Maar moenie probeer om my te keer nie.”
Sy bly staan, hande langs haar sye in vuiste gebal, bang trek om haar mond. Maar sy staan.
Ek kyk weer af na hom. “Hoekom het jy dit gedoen? Hoe kón jy? Jou eie dogter!”
Hy antwoord nie, lig net sy kop na my. Hy is nie meer bang nie, dit kan ek duidelik sien. Hoekom nie? Omdat ek huil? Omdat my ma by is?
Vrees, dís wat ek wil sien. In sy oë, op sy gesig. Dieselfde vrees wat ek en Carli gevoel het elke keer wanneer hy die slaapkamerdeur oopgestoot het. Dis waarom ek hier is. Om daardie vrees te rúik.
“Ek wens ek het genoeg moed gehad om aan jou te doen wat jy aan ons gedoen het. Nie seksueel nie,” keer ek vinnig, “emosioneel. As ek kon, sou ek jou dae lank gevange gehou het. Ek sou jou stadig, stukkie vir stukkie gemartel het. Maar nou kan ek jou nie eens skiet nie. Omdat ek die patetiese mens wat jy is jammer kry.”
“Jy,” spoeg hy, “jy en Carli. Jy maak asof julle onwillig was, asof julle slagoffers was. Maar ons weet van beter, of hoe, Anna? Julle het daarvoor gevra met julle kort broekies en rompies, die hemde wat skaars julle borste toemaak.”
Ek hoor hoe my ma haar asem skerp intrek, maar ek kyk nie na haar nie. “Ek was ágt.”
Hy lag net, ’n smalende uitdrukking om sy mond.
“Het jy geweet?” vra ek sonder om na my ma te kyk.
“Hy is my mán.”
“Ons is jou kínders.”
Sy stry nie.
Hy laat sak sy hande stadig, die smalende uitdrukking steeds daar. Druk-druk met sy palms op die koue teëls om regop te kom. Met sy rug na my gedraai. Omdat hy weet ek het nie die moed om die sneller te trek nie. Omdat hy kan sien hoe my hande bewe.
“Jy het dit geniet,” sê hy, steeds op sy hande en knieë. “Jy wou