Niemiec, Danii i Holandii.
636
Flandria — region rozciągający się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego na terenie Belgii, Francji i Holandii.
637
płatnerz — rzemieślnik wytwarzający zbroje płytowe, później także broń białą.
638
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki.
639
żeleźce (daw.) — grot.
640
szczebrzuch — słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował to ze słowem „brzeszczot”.
641
barć — wydrążony w drzewie ul dla leśnych pszczół.
642
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
643
zaprzeć się (daw.) — zaprzeczyć czemuś.
644
wymiarkować (daw.) — zastanowić się.
645
na porządek (daw.) — porządnie.
646
wprzód, wprzódy (daw.) — najpierw.
647
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
648
glejt (daw.) — „list żelazny”, wystawiona przez władze przepustka, pozwalająca podróżować przez dane terytorium.
649
pacholę (daw.) — dziecko.
650
zrękowiny (daw.) — zaręczyny.
651
krymka — mała, okrągła czapka tatarska, podobna do mycki.
652
hajdawery — szerokie, bufiaste spodnie.
653
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
654
Zygmunt Luksemburski — (1368–1437) król węgierski od 1387, niemiecki od 1411, książę Luksemburga od 1419, król włoski od 1431, cesarz rzymski od 1433. Sienkiewicz tytułuje go cesarzem o 30 lat za wcześnie.
655
Brussa — dziś: Bursa, miasto w północno-zachodniej Turcji.
656
Paszko (Paweł) z Biskupic, zwany Złodziej — rycerz, uczestnik bitwy pod Grunwaldem.
657
kropierz — długa kapa osłaniająca konia.
658
grzywna — śrdw. jednostka płatnicza, o wartości pół funta złota lub srebra.
659
Jan Farurej z Garbowa — rycerz, brat Zawiszy Czarnego.
660
Marcin (Marcisz) z Wrocimowic — (zm. 1442), polski rycerz niemieckiego pochodzenia, starosta łowicki.
661
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
662
driakiew (daw.) — roślina lecznicza, lekarstwo.
664
piędź — dawna miara długości, ok. 18-22 cm.
665
puszczanie krwi — dawniej bezpodstawnie uważane za zabieg medyczny.
666
zrękowiny (daw.) — zaręczyny.
668
pojedyncza walka — pojedynek.
669
Timur Chromy — znany też jako Tamerlan, (1336–1405), chan Złotej Ordy i twórca wielkiego mongolsko–tatarskiego imperium, które rozpadło się po jego śmierci.
670
Edygej — (1352–1419) dowódca tatarski, podwładny Timura, potem chan Złotej Ordy.
672
bitwa nad Worsklą — stoczona w połowie sierpnia 1399 między wojskami rusko–litewskimi dowodzonymi przez wlk. księcia Witolda, wspierającymi starającego się odzyskać władzę Tochtamysza a Tatarami pod wodzą Edygeja. Litwini ponieśli klęskę.
673
bojar a. bojarzyn — rycerz, szlachcic ruski, wołoski lub litewski.
674
Spytko z Melsztyna — (1364–1399), wojewoda krakowski, poległ w bitwie z Tatarami nad Worsklą.
675
kołpak — czapka tatarska obrzeżona futrem.
676
wódz tatarski Edyga tyle ludzi w bitwie utracił — właśc. Edygej; straty tatarskie szacuje się na 3.500–6.000 ludzi.
677
opatrzyć (daw.) — zaopatrzyć, zabezpieczyć.
678
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
679
Anna Danuta — (1358–1448), córka księcia trockiego Kiejstuta i Biruty, żona księcia mazowieckiego Janusza (było to najdłużej trwające małżeństwo w dziejach dynastii).
680
Janusz I Starszy (Warszawski) — (ok. 1346–1429), książę mazowiecki, lennik Władysława Jagiełły.
681
miecznik — dostojnik, pierwotnie urzędnik dworski zarządzający zbrojownią.
682
przestawał — poprzestawał.
683
lenno — posiadłość nadawana wasalowi przez suzerena w zamian za służbę.
684
niezbrojny — nieopancerzony.
685
w niebiesiech — dziś popr.: w niebie a. w niebiosach.
