Cengiz Aytmatov 90 Yaşında Samsun'da. Анонимный автор

sinematografik anlatım olarak başarılı sayılamayacak filmler de mevcuttur. Bunlardan birkaç tane sıralamak gerekirse akla hemen gelenleri şunlar olabilir.

      Koku: Bir Katilin Hikayesi. Yönetmen: Tom Tykwer, eser: Patrick Süskind.

      Uçurtma Avcısı. Yönetmen: Marc Forster, eser: Khaled Hosseini

      The Cat in The Hat. Yönetmen: Dr.Seuss, eser: Bo Welch

      Da Vinci Şifresi. Yönetmen: Ron Howard, eser: Dan Brown

      Bu filmler uyarlama yapıldığı eserin gördüğü ilgiyle karşılaşmamış ya da eserin edebi anlatısının önüne geçememiştir. Örneğin Dr. Seuss’un eseri 11 milyon satarken filmin IMDb puanı ancak üçtür.

      Sovyet Sinemasında da pek çok uyarlama eser görmek mümkündür. Tarkovsky’nin başyapıtı “Stalker” kült filmi, birebir olmasa da Ştrugatski kardeşlerin Uzayda Piknik adlı eserinden uyarlamadır. Tolstoy’un Kafkas Esiri adlı eser Sergey Bodrov tarafından filme çekilmiştir.

      Aynı şekilde Türk sinemasına bakıldığında Türkiye’den de uyarlama eserler olduğu görülecektir.

      Bir Millet Uyanıyor-1932, Muhsin Ertuğrul, Nazım Hikmet

      Yılanların Öcü -1962, Metin Erksan, Fakir Bozkurt

      Susuz Yaz -1963, Metin Erksan, Necati Cumalı

      Hababam Sınıfı-1975, Ertem Eğilmez, Rıfat Ilgaz

      Bütün bu filmlere bakıldığında edebiyat ve sinema ilişkisinden kaynaklanan uyarlamaları birkaç başlıkta toplamak mümkündür (Can ve Uğurlu, 2010: 77).

      • Edebi eserin çok etkisinde kalmış filmler.

      Film burada sinematografik anlatımın yerine edebi anlatıma sahiptir. Çok fazla diyalog bulunmaktadır.

      • Edebi eserin temel yapısına bağlı kalarak olay örgüsünde ve karakter tasvirinde bir takım değişikliklere gitmek

      • Yazarın senarist olarak bizzat yapımında yer aldığı filmler

      Tema ve içeriğin yanında edebiyat ve sinema ilişkisinde karşımıza çıkan diğer konu senaryo konusudur. Edebiyat, hazırlanacak senaryoya temel metin noktasında da malzeme vermektedir. Kamera, oyuncu ve geçiş hareketlerini anlatan betimleme ve tasvir cümlelerinin yanı sıra oyunculara açılan diyaloglar noktasında da edebiyatın izini görmek mümkündür.

      Sinema ve edebiyat ilişkisinde konuşulmaya değer bir diğer konu ekonomidir. Film yapımcılarının edebi eserlerden uyarlama yapmalarındaki önemli nedenlerden biri eserin ya da yazarın kamuoyunca mevcut olan ilgi potansiyelidir. Bu ilgi haliyle filmin gişe hasılatını da etkileyecektir.

      Cengiz Aytmatov Uyarlamaları

      Yazarlığın yanı sıra gazetecilik, devlet adamlığı, diplomat, politikacı ve senaristlik de yapan Aytmatov’un eserlerinden sinemaya uyarlanan pek çok roman ve hikaye bulunmaktadır. Bu eserler Kırgızistan dışında Türkiye, Türkmenistan, Kazakistan, Tacikistan, Almanya, Ermenistan ve Fransa başta olmak üzere farklı ülkelerde sinemaya uyarlanmıştır. Ancak bazı eserler Kazakistan-Kırgızistan ya da Kırgızistan- Almanya gibi ortak yapım olarak çekilmiştir. Yine birkaç eser de birden fazla yönetmen tarafından uyarlanmıştır. Örneğin bunlardan en meşhur olanı Cemile; 1969 yılında Rus yönetmen Irina Poplavskaya tarafından, 1994 yılında Alman yönetmen Monica Teuber tarafından ve 2008 yılında Fransız yönetmen Marie-Jaoul de Poncheville tarafından sinemaya uyarlanmıştır. Filmlerin birçoğu Kırgızistan’da çekilmiş olmasına rağmen daha çok Rus yönetmen uyarlaması bulunmaktadır. En çok uyarlama yapan isim ise Kırgızistan’ın önemli yönetmenlerinden biri olan Bolotbek Şamşiyev’dir. Aşkın Yankısı (1974), Beyaz Gemi (1975), Erken Gelen Turnalar (1980) ve Fujiyama (1988) gibi filmler Şamşiyev’in yönetmenliğini yaptığı Aytmatov uyarlamalarıdır.

      Cemile (1969)

      Elveda Gülsarı (1970)

      Mankurt (1990)

      Literatürde Kırgız edebiyatçısı olarak geçen Aytmatov Türk dünyasının önemli yazarlarındandır. Bağımsızlık öncesi ve sonrasında birçok eser üreten yazar genel olarak eserlerinde; Kırgız mitolojisine ait unsurlar, halk hikayeleri, savaşın yıkıcı etkisi, aşk, Sovyet kolhoz çalışmaları ve çevre sorunları gibi konuları ele almıştır. Kendisinin de ifade ettiği gibi eserlerinde insanı merkeze yerleştiren yazar geçmiş, şimdiki zaman ve geleceğin çizgisinde birey olarak bulunan insanın beşere dönüşmesi sürecinde varlık sebebinin altını çok kalın olarak çizmektedir (Arslan, 1998: 47). Ancak bu vurguda geçmiş dönem atfı çok daha yoğundur. Geçmiş, geleneksel değerleri olan sembolik ifadelerle daha güçlü vurgulanır. Bazı eserlerin sinema uyarlamasında da bu vurguyu görmek mümkündür. Filmlerde karakter analizi, ya da olay örgüsünün kurulmasında flashback yönteminin çok sık kullanılmasının ya da bir narratörün geçmişe atfen olayları anlatmasının sebebi de budur.

      Aytmatov’un eserlerinden uyarlama filmleri ise şöyle sıralamak mümkündür.

Kırgızistan (İsmailov, 2001)

      1. Geçit (1961) Kızıl Cooluk Calcalım (Al Yazmalım) adlı öyküden uyarlanan Kırgızfilm. Yönetmen: Alexey Saharov

      2. Ateş (1963) Deve Gözü eserinden uyarlama.

      Yönetmen: Larisa Şepitko

      3. Ben Tiyenşan (1973) Kızıl Cooluk Calcalım (Al Yazmalım) adlı öyküden uyarlanan Mosfilm.

      Yönetmen: Irina Poplavskaya

      4. İlk Öğretmen (1965) Aynı adlı eserden uyarlama.

      Yönetmen: A. Mikhalkov-Konçalovskiy

      5. Toprak Ana (1967) Aynı adlı eserden uyarlama.

      Yönetmen: Genadiy Bazarov 6. Cemile (1969) Aynı adlı eserden uyarlama.

      Yönetmen: Irina Poplavskaya

      7. Elveda Gülsarı (1970) Aynı adlı eserden uyarlanan Mosfilm.

      Yönetmen: Ş. Urusevskiy

      8. Aşkın Yankısı (1974), Kırgızfilm.

      Yönetmen: Bolotbek Şamşiyev

      9. Kızıl Elma (1975) Aynı adlı öyküden uyarlanan Kırgızfilm.