“Hm,” sê Bramie en hy knyp sy oë styf toe en sluk lang, stadige slukke.
Grietjie gooi haar vlegsels agtertoe en knyp haar oë so styf toe dat haar voorkop vol slootjies word. “Hm, hm,” sê sy. “Lyk my Abraham het sy tong uitgedroom. Hm, hm!” en sy loop toe-oë en voel-voel by die deur uit na haar kamer toe.
Bramie sluk sy laaste koffiesluk, gryp sy handdoek en spring deur die venster om in die bergstroom net bokant die wasbalie sy gesig te was. Grietjie moet in die waskom in haar kamer was omdat sy ’n meisie is en sy moet skoene dra skool toe omdat sy in ’n meisieskool is, maar hy kan lekker in die bergsloot was en kaalvoet skool toe gaan tot hy dertien is soos Giel, tot dan kan hy kaalvoet na die seunskool gaan, en dan moet hy ook skoene en sokkies dra.
“Môre, duusmannetjie,” sê Jafta Paal van die lemmetjieboom af waar hy sy rantsoenemmertjie aan die hoogste tak ophang. “Hups soos ’n ratel en vroeg uit die katel, ni!”
“Môre, outa Jaffie,” sê Bramie en hy glip gou weer deur sy venster en trek hom vinnig aan. Voordat Grietjie haar vlegsels uitgekam en gevleg het, sal hy tog klaar in sy hemp en sy broek wees, met die gestreepte skooldassie om die nek geknoop. In die kamer langsaan hoor hy Grietjie praat: “Ai Nonkie, hoekom vleg jy nie eendag vir my ook sulke mierpaadjies oor die kop soos Trui altyd het nie, hè, ai Nonkie? Eina!”
“Staan stil, Grieta,” sê ai Nonkie. “En basta met jou mierpaadjies. Jou hare is te lank en te glad vir mierpaadjies. As jy sulke Masbiek-hare het soos Trui, kan ons altemitters vir jou mierpaadjies maak.”
“Hoekom is jou hare nie ook so soos Trui en Meisie en antie Willem Houtmens s’n nie, hè, ai Nonkie? Eina!” sê Grietjie.
“Ek het ordintlike Malbaarbloed en ordintlike Malbaarhare, daaroor,” sê ai Nonkie. “Nou kam ek my ’n kondee en ek knoop my kopdoek daarom. Staan stil, Ounooi.”
“Hoekom kan ek nie ook so ’n bolla, so ’n kondee, dra nie, ai Nonkie? Dan steek ons soggens net my vlegsels op en dan hoef ons mos nie elke oggend so uit te borsel nie, hè, ai Nonkie?”
“’n Bril pas nie by ’n bôjaan nie en ’n kondee pas nie by ’n kind nie, daaroor,” sê ai Nonkie.
“Kondee, kondee, kondee,” sê Grietjie vinnig soos een wat tafels leer. “Kondee – eina, ai Nonkie! Jy gee altyd so ’n harde trek as jy die strikkie bind. Hoekom kan my hare nie so kort soos Bramie s’n wees nie? Dan hoef ek nooit koeke uit te kam en linte te soek nie.”
“Toe maar, Ounooi,” sê ai Nonkie, “jy’t ’n alte goeie kop gladde hare, laat bly maar die ou kortkopseunskinders wat soos afhoringrammetjies lyk, laat bly maar vir hulle, wat!”
Bramie steek sy kop by die deur in: “Kondee-kondee-kondee,” sê hy. “Die pap is in die spens en jy moet kom-eet, kom-eet, kom-eet!”
Toe hulle klaar geëet en monde afgevee en tant Letta en oom Koos gesoen het, stap Bramie en Grietjie in die plaaspad langs die wingerd af tot by die wit poort. Daar wag hulle vir Giel en sy broertjie Gert wat met die eenperdkarretjie van Janbewersfontein af in die ver hoek van die kloof kom. Bramie se donkerblou petjie wip-wip langs Grietjie se wit hoed met die skoolband om, en agter hulle draf Lappies, die bont brakkie. Toe hulle by die poort kom, hou Giel net in die pad stil. “Môre! Môre!” skree hy van ver af. “Roer julle stampers, ons is laat!”
Lappies draf saam tot by die pad en staan en kyk hoe Grietjie eers inklim en op die agterbankie gaan sit by Gert, en Bramie dan opwip en op die voorste bankie langs Giel neerval. Dan gee hy ’n kort blaffie, spring kortom en hardloop na die hek waar hy deurglip en ruik-ruik al op oom Koos se spore aandraf na die skoffeldam in die wingerd.
Die oggend se ry met die karretjie is vir Bramie die lekkerste lekker van die dag, baie lekkerder as die middag se terugry. Die oggendwindjie vee soos ’n sagte, koel blaretakkie oor jou wang, en oral in die skeure en voue teen Vaalkop kruip die vroeë skaduwees weg soos groot blou voëls wat wag dat die son hulle moet kom uitlig. Sjlip-sjlap, sjlip-sjlap skiet die karwiele die los sand in die pad op, en ug-ug-ug-ug maak die ou swart perd van pure lospoot draf tussen die dennebome en onder die keurtjietakke deur. Gert sit met ’n boek op sy skoot en probeer so tussen die stamp en die swaai deur nog ’n paar spelwoorde leer, want hy is twaalf en in standerd vier by ’n meneer wat alte maklik ’n lat inlê oor sleg spel. Grietjie sit en lees in haar biblioteekboek en blaai net af en toe girts die bladsy om. Giel praat niks, want hy dink aan al die huiswerk wat hy nog nie gedoen het nie en aan die Engels en die geskiedenis wat hy nooit kan onthou nie. Af en toe versit hy net sy voete voor teen die plank en gee die leisels ’n ligte plukkie. Bramie hou sy kop so skuins na die dennebos se kant toe en luister hoe ’n duif roep:
“Soet s-oe-ntjies! Soet s-oe-ntjies!” Al hoe verder en verder weg raak die soet soentjies en al hoe nader kom die geluid van die rivierwater soos die pad afsak na die drif toe.
“Hoit!” sê Gert en die swart perd gee ’n paar skommeltreë, stap kips-kaps, kips-kaps oor die droë sementblad en gee ’n harde snuif voordat hy sy kop laat sak en ploeps-plaps, ploeps-plaps deur die drif loop en anderkant teen die skuinste uit waar hy ’n slag sy maanhare losskud, sy nek sekel maak en met ’n ruk op ’n draffie wegspring teen die skuinste uit en om die draai die dorp in. Eers moet hulle die botter by die pastorie aflaai en dis Bramie wat moet afklim en die mandjie by die kombuis gaan gee. Daarna hou hulle by die steil straat voor die meisieskool stil waar Grietjie afklim, en dan ry hulle aan na oom Karel Theron se dorpplaas waar hulle uitspan en die kar en perd laat staan tot die middag ná skool.
Hierdie middag se terugry is, soos al die ander middae, nie lekker nie. Gert sê maar nog niks, want hy het tóg teëspoed gehad met die spelling. Grietjie probeer nog hier en daar ’n stukkie in haar boek lees, maar Giel raas en skree en skoor met almal, want hy is te bly dat die skooldag weer ’n keer agter die rug is. “Hoit! Hoit!” skree hy op die ou perd, sommer in die straat al, en by die drif gee hy die leisels ’n paar harde plukke sodat die perd kop onderstebo en met baie snuiwe en proese deur die water struikel en anderkant teen die droë sementblad uitbeur.
In die sandpad deur die dennebos draf die ou swart perd met rukke en swaaie, en Bramie knyp sy boeksak styf tussen sy voete vas en hou agter hom aan die karbankie vas sodat Giel nie dalk moet sien en hom met sy groot mond moet uitlag nie.
“Hoit, jou ou perde-asem!” sê Giel. “Loop dan dat ons by die huis kan kom, a! Nog net drie weke dan is dit vakansie, en nog net drie jaar dan gaan ek glad nie meer na die vervlakste ou skool toe nie!”
“Is dit nooit vir jou lekker in die skool nie, Giel?” vra Grietjie.
“Nee, nooit,” sê Giel. “Skool is ’n plek vir meisiekinders en sagtehandjies.” Hy kyk ’n slag rond, gee die leisels ’n plukkie en stamp Bramie met sy elmboog in die sy. “Sagtehandjies soos jy, ou Braam. Jy’s g’n boer nie, ek sien dit nou al.”
Bramie kyk ver weg oor die sandpad soos een wat dink en nie hoor nie, maar Grietjie sê dadelik: “En wat weet jy miskien van boer, ou Stoffel Gieljan? My pa sê ’n boer moet kop ook hê anders stap sy plaas te voet onder hom uit.”
“Ha!” skater Giel dit uit. “Kop, kop, nè! En wat sal jou kop help as jy nie hande het wat kan werk en baklei nie? Ou Braam is ’n regte sagtepootjie.”
Bramie kyk ’n slag na Giel, toe kyk hy weer voor hom in die pad en hy sê soos een wat gesels soek: “Daar loop die sendingskool se kinders al by die keurtjiebome. Hulle het ons vandag amper uitgeloop.”
“Dan ry ons hulle sommer gou in,” sê Giel en hy spring op en klap die leisels op en af en op en af dat die ou