Grietjie gee ’n paar treë vorentoe en toe gaan sy staan. “Bramie!” roep sy. “Kom uit! Ons weet tog waar jy is!” Almal staan weer doodstil. Net Dingetjie skud “ba-ba-ba” op en af op Trui se heup.
“Jaffie, gaan kyk jy of Bramie nie in Hans Boesman se kamertjie is nie, ek mag nie daar ingaan nie,” sê Grietjie.
Jaffie maak twee bang wit oë. “Aikôna, sowaar, Grietjie,” sê hy. “Hans Boesman toor ’n mens dood, sowaar, vir vrek.”
“Sowaar, vir vrek,” sê Diksiel en hy druk hom stywer vas teen die akkerboom.
Klein Willem Houtmens maak hom stadig los van die akkerboom en sluk ’n slag.
“Ek sil gaan kyk, Grietjie,” sê hy, maar hy bly nog staan.
“Ek sal saamgaan tot by die deur,” sê Grietjie en sy gee ’n tree vorentoe.
Klein Willem Houtmens loop voor en Grietjie gaan stadig agterna. Voor die bruin deurtjie staan hulle ’n slag stil en Houtmens kyk na Grietjie. Toe stoot hy sy arm vinnig vorentoe, pluk die deur met een haal oop en staan ’n entjie agteruit. Grietjie leun vorentoe en loer in. “Hy’s nie hier nie,” sê sy.
’n Entjie agter hulle staan Trui en Jaffie en Diksiel styf teen mekaar. “Altemitters is hy in die voerkis,” sê Jaffie.
“Is jy nou gek?” sê Grietjie. “Wie sal in Hans Boesman se kis klim? Hans maak ons dood as hy ons hier kry,” en sy stoot die deur haastig toe en steek die pennetjie in.
“Hans toor ons vir vrek,” sê Jaffie en hy staan agteruit.
Grietjie voel hoe ’n groot bang ’n droë kol in haar keel maak. Sê nou Bramie is regtig getoor en dood en weg? Sy maak haar mond oop, maar kry niks om te sê nie. Toe vryf Klein Willem Houtmens weer ’n slag oor sy kop. “Ek sil in die voerkis kyk,” sê hy. “Altemitters sit hy daar vasgetoor.”
Hy haal die pennetjie af, maak die deur oop, gee twee lang treë oor die drumpel deur die kamertjie tot teen die kis en lig die deksel met een swaai op. Toe sluk hy ’n slag en laat die deksel met ’n harde ghoef toeval. “O gomma sowaar!” sê hy en spring agteruit soos een wat ’n slang gesien het.
Toe staan Grietjie met een sprong vas teen die voerkis en sy ruk die deksel oop. “Bramie!” skree sy. “Bramie! Is jy dood?” Sy gryp Bramie aan die arm en ruk hom hard. “Bramie! Vat sy ander arm, Houtmens, dat ons hom hier kan uithaal. Bramie!”
Buitekant staan Jaffie en Diksiel met groot, wit oë ’n paar treë van die deur af, en Trui hoor glad nie hoe Dingetjie op haar heup skree nie, so rek sy haar nek om te kyk.
Toe Grietjie en Houtmens vir Bramie met sy slap lyf net oor die drumpel van die kamertjie gesleep het, kom ou Warie met sy skoffel oor die skouer om die hoek van die kraalmuur gestap.
“Oempie Warie,” sê Jaffie. “Brampies is doodgetoor, oempie Warie.”
Ou Warie gaan staan, stoot sy hoed agtertoe en kyk van die een gesig na die ander soos een wat iets soek. Toe los hy skielik die skoffel dat dit plonks op die grond val, gee ’n lang tree vorentoe en gryp Bramie aan sy bene. “Brampies,” sê hy. “My hedetjie, die kind se gesig is so wit soos die kraalmuur! Brampies!” En hy hou Bramie kop na ondertoe en gee hom ’n harde skud.
Bramie steun soos ’n ou siek koei en maak sy oë oop. “Grietatjie, wat het julle nou weer aangevoor?” sê ou Warie en hy lig Bramie regop en hou hom om die lyf vas. “Kyk hoe naar is hy nou! Span maar die jong ossies in, Brampies, so ja, spoeg maar uit, spoeg maar uit.”
“Ons het wegkruipertjie gespeel en toe kruip hy in Hans Boesman se ou kis weg en toe word hy so,” sê Grietjie en sy voel weer die droë bang kol in haar keel.
“Margareet!” roep tant Letta van die kombuis af, en toe weer: “Margareet!”
Dis soos ’n kat wat jy op die solder los, daardie roep oor die werf. Soos rotte agter soldersakke gly Jaffie en Diksiel en Klein Willem Houtmens om die kelderhoek en draf terug akkerbos toe, en Trui spring in die voetpad af dat Dingetjie se kop soos ’n stuk wasgoed in die wind heen en weer ruk. By die hoek vlieg sy om, hardloop terug akkerboom toe, tel gou die botteltjie soetolie op, skommel Dingetjie oor op die ander heup en sleep op ’n drafstappie die kraalhoeke om. Net toe sy weg is, kom tant Letta om die huis se hoek. “Margareet!” sê sy. “Kan jy nie hoor as ek jou – en nou? Wat makeer Bramie?”
“Hy’s naar, nôi,” sê ou Warie. “Lyk my die son het hom gevang, ja. Spoeg maar, Brampies, wat jy uit het, het jy kwyt. Spoeg maar, ja.”
“Wat op aarde het julle weer aangerig, Margareet? Julle weet so goed julle moenie in die son speel nie!” sê tant Letta. “Of het julle weer groen pruime geëet?”
“Niks, Ma, ek weet nie, Ma,” sê Grietjie en sy kyk vinnig na Hans Boesman se deur, maar dis styf toe met die pennetjie weer ingesteek.
“Bring hom huis toe, Warie,” sê tant Letta. “Ek sal hom in die bed sit met ’n boegoebrandewynlap op die maag. En kom jy dadelik in, Margareet, en kom help ai Nonkie met die rantsoenbrood.”
Toe Bramie reg wakker skrik, lê hy in sy bed en dis stil, donker nag om hom. Ver weg skree ’n kriekie en op die solder draf ’n rot ghip-ghip-ghip oor die balke. Amper so donker soos in Hans Boesman se voerkis is dit, en skielik voel Bramie weer so ver weg en alleen en met die vlooi se kriewelspoortjie teen sy been op. Sy maag voel toe en warm en hy steek sy hand onder die kombers in om daaraan te vat. Toe voel hy die boegoebrandewynlap. Met een pluk trek hy dit af en gooi dit op die vloer, maar meteens slaan die ruik van twak en skaapvel en oulyf skerp en duidelik oor hom en om hom. Bramie voel hoe sy maag begin opkrimp en soos ’n papierblaser oprol en boontoe skiet, sommer dwarsdeur sy keel en sy neus en sy ore. Hy draai soos ’n tol om, hang deur die oop venster buitentoe en steun en spoeg en spoeg op die grond in die maanlig.
Deur die venster langsaan kom Grietjie se kop met die twee vlegsels wat tot amper op die grond swaai toe sy vinnig deurklim. Toe staan sy in haar kort wit naghempie voor Bramie se venster.
“Is jy weer naar?” vra sy. “Het Hans Boesman jou nie dalk regtig getoor nie?”
Bramie gee ’n snuif en ’n hik. “Dit het so gestink in die kis,” sê hy. “Dit het vreeslik gestink. Dis daarvan.”
“So soos ou melk in ’n toe kan, so stink?” vra Grietjie.
“Nee, baie slegter, soos twak en skaapvel en oulyf, so.”
“Sies,” sê Grietjie en sy spoeg ook. Bramie vee met sy hand oor sy mond. “Nou’s dit oor,” sê hy.
“Maar ons sal jou nóóit daar gekry het nie, dis die slimste wegkruipplek op die hele plaas, sowaar,” sê Grietjie.
“Hm,” sê Bramie en hy wikkel weer sy lyf terug deur die venster en hoor hoe Grietjie se bed in die kamer langsaan kraak soos sy inklim. ’n Vlooi maak ’n jeukspoortjie teen sy een been, maar hy roer nie eens nie, want sy kop voel groot en lig en ver weg van sy been af en trek stadig weg met hom, die sagte donker in.
As Bramie skemeroggend wakker word, skuif hy hom ’n slag dieper tussen die lakens in, maak sy oë styf toe en luister hoe die water in die bergstroom langs die huis afloop. Saam met die bruin bergwater gly hy oor die gladde klippe, onder die groot akkerboomwortel deur, ghloemps oor die rand van die wasbalie regoor die kombuis en dan weer saggies verder onder die blomtuindraad deur af wingerd toe. Sy oë wil net weer slap word en sy kop lekker lig van seil saam met die heuninggladde water, dan sê ou Warie se rantsoenemmertjie klieks! soos hy dit aan die onderste tak van die ou lemmetjieboom voor die agterdeur ophang. Nou kan Bramie skaars mooi tot by tien tel, dan begin die werfklok langs die keldermuur kloeng-kloeng-kloeng-kloeng-kloeng! lui soos ou Warie die draad daaraan trek. Voordat die laaste kloeng mooi doodval, staan ai Nonkie in die kamerdeur. “Môre, Brampies! Hier’s jou dop, ou seur van Sadewee.”
“Dankie, ai Nonkie, môre,