“Ons gaan anderkant die huis om en dan speel ons by die kraal en die kelder, daar’s nog baie plekke,” sê Grietjie en sy skiet haar twee vlegsels oor haar skouer agtertoe. “Roep vir Houtmens, Diksiel, dan loop ons.”
Klein Willem Houtmens sit sy draggie hout versigtig teen ’n akkerboom neer en val agter die ander in. Op ’n ry stap hulle, al teen die ringmuur langs en voor om die huis na die kelder se kant toe, met Bramie en Jaffie heel voor.
“Ek gaan nie weer eerste toehou nie. Ek moet amlie toehou,” sê Diksiel en hy spoeg ’n straaltjie in ’n braambos teen die muur.
“Maar dis om jy nooit ’n man kan uithardloop blok toe nie,” sê Bramie. “Jy’s te vet, Diksiel!”
“Oehalalla, ou Dikke kan nie hol nie!” sê Jaffie en hy spring soos ’n perd wat steier in die voetpad.
“Ag nee basta wat, Bramie, netnou wil Diksiel nie speel nie,” sê Grietjie.
Naby die huis kry hulle Trui in die voetpad. “Kom ons speel gou wegkruipertjie agter die kelder, toe,” sê Grietjie.
“Antie Meisie wag vir die soetolie,” sê Trui en sy versit Dingetjie met ’n wippie na die ander heup toe.
“Sy weet mos nie of hulle jou ophou met ’n werkie op die werf nie,” sê Bramie.
“Ja,” sê Trui en sy draai om agter hulle aan.
Agter die kelder onder ’n akkerboom gaan hulle staan en Trui maak vir Dingetjie plaps sit op ’n oop kol tussen twee boomwortels en laat die botteltjie soetolie versigtig teen ’n klip regop staan.
“Wie tel uit?” vra Jaffie.
“Grietjie moet uittel!” sê Klein Willem Houtmens vinnig en toe staan hy gou agteruit soos een wat skaam kry oor hy gepraat het.
“Toe, Grietjie, tel jy maar uit,” sê Bramie.
“Staan nader,” sê Grietjie. Sy vryf ’n slag haar hande teen haar sye en steek ’n voorvinger mooi reguit vorentoe: “In die wingerd staan ’n perd, aan die perd hang ’n stert, aan die stert sit ’n vlooi en die vlooi se bloed is rooi. Outyd, noutyd, jy’s in, jy’s uit.” Trui val eerste uit.
“Dis goed,” sê Bramie. “Trui se hare is so styf oor haar kop gevleg, sy sal nooit haar oë kan toehou nie.”
Grietjie maak of sy nie hoor nie en begin weer: “In die wingerd staan ’n perd …” Al hoe vinniger, al hoe vinniger gaan dit totdat net sy en Diksiel oorbly. Toe haal sy ’n slag diep asem en tel stadig en met ’n kopskudjie by elke woord uit, heen en weer, heen en weer tussen haar en Diksiel. “… Outyd, noutyd, jy blý, jy’s uit!” Die vinger gaan staan na Diksiel toe.
“Oehalalla! Grietjie het haarself aangemaak!” sê Jaffie en hy steier weer soos ’n steeks perd.
“Sy hardloop julle almal lekker in, toe maar!” sê Bramie.
“Onthou ’n bietjie: nie op die solder nie en nie binne-in die kelder nie en nie bo in ’n boom nie,” sê Grietjie. “Ek gaan vinnig tel en net tot by vyftig.” Sy sit ook sommer haar kop teen die keldermuur en begin: “Een, twee, drie, vier, vyf, ses, sewe …”
“Ba-ba-ba-ba!” kraai Dingetjie en Grietjie loer na die boom se kant om te kyk wat Dingetjie maak en toe gaan sy weer aan: “Agt, nege, tien, elf, twaalf …”
Bramie glip om die hoek van die kraalmuur en staan ’n rukkie stil. Waar sal Grietjie nou nie soek nie? Agter die hoop fynhout in die kraal, tussen die kalkblikke agter die kelder, in die slangbos anderkant die akkerboom – Bramie staan stil en net sy oë gaan heen en weer, heen en weer, en toe, skielik, sien hy die ou bruin deurtjie met die oorslag en die pennetjie: Hans Boesman, die skaapwagter, se kamer. Bramie korrel na die son – Hans sal nog lank nie met sy trop van die berg af kom nie, en in hierdie kamertjie in die hoek waar die kraalmuur teen die waenhuis se agterkant vasloop, sal niemand soek nie, want niemand sal dink hy kan dit waag om daar in te gaan nie. Almal op die bergplaas is vir Hans Boesman so bang soos vir Antjie Somers of oom Giel Bewersfontein se bul.
“… dertig, een-en-dertig, tween-dertig, drien-dertig …” tel Grietjie. Bramie loop tot by die skewe deur, trek die pennetjie stadig uit, maak die deur versigtig oop en loer net so ’n klein bietjie in. Teen die een muur onderkant die venstertjie met die kakiegordyntjie voor, staan Hans se ou uitgesakte ysterkatel en langsaan die ou voerkis. Dit ruik na pypolie en ou koffie en dis so skemerdonker. Bramie mik ’n slag en staan agteruit, maar toe hou hy sy asem op, stap in en trek die deur saggies agter hom toe. Hy staan op die bokvelletjie voor die bed en kyk rond. Die voerkis! Dalk is dit leeg. Versigtig tel hy die breë oorslag op, lig die deksel en loer in. Die strepie lig wat langs die gordyntjie deurkruip, val skuins oor die kis en Bramie sien ’n klein bondeltjie klere en los twakkrummels in die kis lê. Daar trek net so ’n klein koue grilletjie teen sy rug af en hy staan weer effens tru, maar toe dink hy aan Grietjie wat hom nooit sal kry nie en hy klim gou in, wikkel hom vas in die een hoek in en laat die deksel stadig sak. Hy kan amper regop sit en in die middel van die deksel is ’n klein trippensgaatjie wat ’n ligspikkel in die kis maak. Dit ruik na twak en skaapvel en oulyf in die kis en Bramie skuif ’n slag rond en probeer sy asem ophou, maar dit voel meteens of sy asem te dik en te min is.
“K-oe-oe-k!” roep Grietjie. “K-oe-oe-k!”
Bramie voel hoe ’n vlooi laag af teen sy been ’n kriewelspoortjie trap en toe is daar op sy arm ook een, en dit ruik al hoe meer na twak en skaapvel en oulyf en sy asem voel al hoe minder en al hoe dikker. As hy die deksel so effens oplig en asemhaal, sal hy weer kan hou, en sowaar, hier sal Grietjie tog nooit soek nie. Bramie druk sy hand versigtig boontoe en stoot, maar niks roer of lig nie. Hy laat sy arm sak, lig weer en gee ’n harde stoot, en toe slaan ’n warm skrik dwarsoor hom en dwarsoor die kriewelspoortjies van die vlooie en die ruik van twak en skaapvel en oulyf. Hy laat sak sy kop, stoot sy arms boontoe en slaan met albei vuiste teen die deksel dat sy kneukels seerkry, maar die deksel sit styf, styf vas. Toe onthou Bramie die oorslag. Dit het natuurlik afgeval en nou sit dit vas. Hy maak sy mond oop om ’n groot, harde skree uit te stoot, maar skielik word sy asem so dik en sy kop so warm en so groot dat hy inmekaarvou soos ’n ou slap knipmes en die donker en die ruik van twak en skaapvel en oulyf soos ’n dik kombers om hom vou en hom al hoe vaster druk. Hoog op teen sy been maak die vlooi weer ’n kriewelspoortjie en hy voel skielik ver weg en baie alleen en sy kop raak los en dryf weg, weg, weg van sy lyf af …
Buite is Grietjie aan die soek. Diksiel kry sy eerste agter die slangbos en blok hom sommer dadelik. Jaffie en Truitjie sit naby mekaar tussen die kalkblikke en Houtmens lê onder twee sinkplate in die hoek van die kraal. Net Bramie bly weg, doodstil weg. Om die kelder, deur die kraal, tussen die naaste bossies, oral soek sy, maar Bramie is nêrens nie.
“Ons sil maar help soek,” sê Klein Willem en almal begin rondhardloop en kyk. Onder die akkerboom begin Dingetjie hard huil en Trui sê: “Ek sil moet loop, Grietjie.”
“Nee wag,” sê Grietjie, “ons kan nog een maal speel. Ek sal skree ‘orreltjies oor’, dan moet hy uitkom.”
Sy gaan staan teen die kraalmuur, maak haar hande bak voor haar mond en skree: “Orreltjies oor, Bramie! Kom maar uit!”
Almal wag doodstil. Die sonbesies skree hard in die dennebos en Dingetjie sê met ’n huilstemmetjie: “Ba-ba-ba,” soos Trui haar op en af op die heup staan en skommel. Maar Bramie antwoord nie.
Jaffie skop ’n akkertakkie opsy en sê: “Altemitters het Brampies hom êrens doodgeval.”
“Ag, jy’s stuitig,” sê Grietjie. “Waar kan hy hom op die werf doodval?”
“Altemit het ’n slang hom doodgepik,” sê Diksiel en hy rek sy oë wyd oop. Klein Willem Houtmens staan doodstil teen die akkerboom en vryf met sy een hand oor sy kop. Hy kyk langs die kraalmuur op tot by Hans Boesman se bruin deur en weer terug. Toe kyk hy weer en