Daarom was ons daardie dag langs die dam. Dit was nie ’n groot dam nie, net groot genoeg vir visvang. Dit was ’n mooi dag. Die son het warm geskyn, die wind het nie daardie dag gewaai nie, en my pa het genoeg koeldrank en eetgoed saamgebring sodat ons nie sou honger of dors ly nie.
“Anna,” het hy gesê, maar nie na my gekyk nie, hy het oor die water uitgestaar asof hy hulp soek, “ek en Mamma het besluit om te skei. Weet jy wat skei beteken?”
“Ja.” Baie kinders in my kleuterskoolklas se ouers was geskei. Dit het beteken dat hulle twee huise het en twee geskenke kry met hulle verjaardag en met Kersfees.
“Pappa wil hê jy moet weet dat ek en Mamma jou baie liefhet. Dit is nie jou skuld dat ons gaan skei nie. Ons, ek en Mamma, hoort net nie meer bymekaar nie. Verstaan jy?” Nou het hy vir my gekyk. “Ek is jammer, Anna, dat ek dit aan jou doen.” Die trane het in sy oë begin wys.
Ek het sy hand vasgehou, dit ’n drukkie gegee. “Dis orraait, Pappa.”
Van die egskeiding self onthou ek nie veel nie. Net dat my kat dieselfde dag doodgery is, en dat my pa my daarvan kom sê het net voor ons verhuis het. My hart was gebreek. Oor die kat? Oor die egskeiding? Dit weet ek nie. Ek weet net dat my hart nog altyd wil breek as ek aan daardie dag dink.
Na die egskeiding het ek en my ma stad toe getrek. By die see. My pa het ’n verplasing aangevra en ook in die stad kom bly. Hy het vir hom ’n huis naby die see gehuur. “Omdat ek net te veel na my meisiekind verlang,” het hy gesê.
My ma het gewerk en ek het by Paulina gebly. Paulina Willemse het kort na ons intrek aan ons deur kom klop vir werk. Mens kon sien sy kry swaar. My ma moet haar jammer gekry het, want sy het die volgende dag by ons kom werk. Sy het baie jare by ons gebly. Paulina was die een wat soms, veral as my ma met my geraas het, haar busgeld gevat en vir my roomys gaan koop het. Dan het ek op my maag op die mat gelê en aan die een kant van die roomys gelek. Spokie, die wit kat wat my ma vir my gekoop het na ons ingetrek het, het aan die ander kant sit en lek.
“Hoekom koop jy vir my roomys, Paulina? Vanmiddag sal jy huis toe moet stap. En dis ver.”
“My kinders bly by my suster. As ek vir jou goed is, sal die Here kyk dat sy vir my kinders ook goed is.” Sy het met haar hande voor haar maag gevou gestaan, die maag effens uitgestoot, ’n glimlag om haar mond en oë. Paulina het altyd so gestaan. Ek was baie lief vir haar.
Ek het my kat gehad, vir Paulina bedags, ballet twee keer ’n week, my ma saans en my pa elke tweede naweek. Ek was gelukkig.
Eers baie later het ek begryp dat hulle moes skei. Ek het hulle nog nooit kwalik geneem nie. Hulle het so min bymekaar gepas soos sneeu in die wildtuin. My ma was hipernetjies, ’n pyn eintlik, sy het nie gerook of gedrink of paarties gehou nie. Sy het dit gehaat. My ma was elke Sondag in die kerk, en ek elke Sondag in die Sondagskool. My pa het gerook en gedrink. Baie. Hy was mal oor vrouens en paarties. My ma het geglo dat dit ’n dodelike kombinasie was, en soos gewoonlik was sy reg; hy het Alta by ’n paartie ontmoet en toe hy te veel gedrink het, het hy saam met haar in die bed gespring en eindelik by haar en haar drie kinders in haar huis wat een van haar vorige mans betaal het, beland. Net soos my ma voorspel het dat dit eendag sou gebeur.
Hy het ’n uitval met die dominee gehad voor my geboorte, omdat hy nie as diaken ná die diens in die konsistorie wou afsluit met gebed nie en toe deur die dominee gedwing is. Hy het ’n belofte gemaak dat hy nooit weer kerk toe sou gaan nie.
“Mense, Anna,” het hy my op ’n dag gesê, “glo dat God in die kerk bly. Dat die predikant ons voorspraak by Hom is. Hulle is verkeerd. Hy bly hiér.” Hy het sy hand op sy bors gedruk. “As jy Hom nie hier binne het nie, sal jy Hom nie in ’n kerk kry nie.”
Hy het daardie belofte net een keer verbreek, en dit was die dag met my doop. Ek vermoed nog altyd dat my ma hom met iets verskrikliks gedreig het as hy nie saam met haar voor die preekstoel gaan staan nie. Selfs met sy begrafnisdiens is ons nie toegelaat om sy kis in die kerk in te bring nie.
Nee, ek het hulle nooit kwalik geneem nie.
Skool was alles waarvan ek gedroom het. Ek het leer lees, skryf, somme maak. Ek het van alles gehou, maar die meeste van lees. Met lees was daar nie perke in my wêreld nie. Ek het ander kinders asof vir die eerste keer gesien. Soos kinders werklik is. Lief vir speel, lief vir sports. Seuns het my gefassineer. Seker omdat ek hulle nie geken het nie. Wat maak hulle anders? Daarom, toe ’n seun in my klas my een pouse vra of ek na sy tottermannetjie wil kyk, het ek my nie twee keer laat nooi nie. Eenkant, weg van die ander kinders, onder ’n boom, het hy sy broek laat sak en my ’n vinnige kykie laat kry. ’n Wurmpie, het ek gedink.
“Ek het jou gewys, wys my nou joune!” het die seuntjie aangedring.
Ek het my rokkie hoog opgetrek, my broekie laat sak. Die geskokte uitdrukking op sy gesig terwyl hy oor my skouer na iets kyk, het my die broekie vinnig weer laat optrek.
Om op sewe in meneer Van Pletzen se kantoor te staan, terwyl hy jou ma bel, is angswekkend.
Sy het die hele pad huis toe nie met my gepraat nie. My kamer toe gestuur met: “Ek kan nie eens na jou kyk nie!” en sies in haar oë. Dat ek haar dit aangedoen het, kon ek myself nooit vergewe nie. Ek sal die hartseer en teleurstelling in haar oë nooit vergeet nie. Ek het geweet wat ek gedoen het was stout, maar ek het nie gedink dit was so erg stout nie.
My ma het my pa gebel, vir my kom sê dat ek nie uit my kamer mag kom nie, hulle wil privaat gesels. Daardie aand het daar nie net woorde deur die mure gesyfer nie, maar ’n gesprek. ’n Eensydige gesprek, soos gewoonlik.
“Waar kom sy daaraan?”
Stilte.
“Dit kan nie normaal wees nie, nie alle kinders doen dit nie.”
Stilte.
“Sy kry dit van jou.”
Stilte.
“Dit moet geneties wees.”
Stilte.
“Dis nie ’n grap nie. Jy is nie die een wat voor die skoolhoof moes staan nie. Wat maak ons groot, ek en jy? ’n Slet! Dis omdat jy nooit jou man teen haar staan nie. Sy draai jou om haar pinkie.”
Stilte.
My pa het my die volgende oggend skool toe gevat omdat my ma nog nie vir my kon kyk nie. “Pappa,” het ek hom gekeer toe ons voor die skoolhek stilhou, “wat is ’n slet?”
“Waar kom jy aan daardie woord?”
“Ek het gehoor toe Mamma –”
Hy het sy hand die lug in gehou, my gekeer. “Anna, wat jy gister gedoen het, was nie sonde nie. Jy was nuuskierig, en dit is normaal. Ek weet dat jy nie stout wou wees nie. En dis mos al wat saak maak, of hoe?”
Ek het geknik, nog steeds nie seker wat slet beteken nie. “Anna, wat jy ook al doen, Pappa sal altyd vir jou lief wees. Onthou dit.”
“Mamma sê ek is ’n vrot appel in haar boom. Ek moet luister na haar, dan sal my en haar lewe beter wees.”
“Jou ma sê baie dinge. Ek sou my nie so daaraan steur as ek jy was nie. Toe, draf, die klok het al gelui.”
My ma het ná die skoolepisode baie lank nie met my gepraat nie, sy was te kwaad. Maar op ’n dag het sy tog weer vriendeliker opgetree, my eetkamer toe geroep en by die tafel maak sit.
“Anna,” het sy begin, “ek wil hê jy moet mooi luister. Sal jy?”
Ek het ja geknik.
“Dit is nou net ek en jy. Jou pa wil ons nie meer hê nie. Ek gaan van nou af harder moet werk en jy ook. Ek wil hê dat jy jou beste in die skool moet doen. Hard moet werk. Verstaan jy?”
Ek het weer geknik: ja.
“Anna,” het sy swaar gesug, “ek het nog nooit met jou gepraat oor