Die Beste verhale van Eugène N. Marais. Eugène N. Marais

hy, “ek het self baie daaroor gewonder. Dit is ’n naam wat die Zoeloes nog gegee het. Maar seur is verkeerd om te dink dat die naam juis ’n seekoei bedoel. Die Zoeloes gee die naam M’Vubu aan alles wat verniel. Daar is ’n myn op die goudveld waar baie mense verongeluk en siek word en doodgaan. Sy naam onder die Sjangaan is ook M’Vubu. Die spelonk by Makapan waar die baie geraamtes in lê, is ook M’Vubu. En so is daar baie plekke waar mense omgekom het of waar daar groot gevaar is, wat hulle M’Vubu noem. Maar waarom hulle hierdie droë sandloop die naam gegee het, weet ek nie.”

      Sy uitleg het die geheimsinnigheid van ons omgewing verdiep. Wat dan was die M’Vubu wat Cohen uitgedelg het? ’n Gevoel van vrees soos in my kinderjare het my so beetgepak dat ek kon opspring en weghardloop!

      En juis op hierdie moment sien ek ’n eienaardige beweging aan die oorkant tussen die bome. Ou Stemmer het dit gelyk met my gesien en met ’n beweging van sy hand druk hy my plat agter ’n bessiebossie langs ons. Hy beduie my om stil te wees; maar ek kon nie nalaat om tenminste my geweer te laai nie. Dit het ’n tyd geneem voor die beweging in ons oë ’n vorm aanvaar het, so stadig het dit langs die pad deur die bome en bosse aangekom. En toe skielik was daar ’n opening en ons sien dat dit O’Brien is – te voet. Hy soek na iets. Sy oë is op die grond gevestig en elke nou en dan staan hy stil en bekyk hy met die uiterste noulettendheid die grond om hom. Natuurlik was dit Cohen se spoor wat hy volg, en ek was net klaar om op te staan en na hom te roep, toe ou Stemmer my weer stilmaak. Met skrefiesoë volg hy elke beweging van die uitlander.

      O’Brien kom tot by die drif en vir ’n tydjie krap hy in die sand rond waar die muil omgespring het. Wat hy ook al soek, hy het dit nie gekry nie; en stadigaan gaan hy voort op die rotsplaat langs die rivier af. Toe hy uit die gesig was, fluister ou Stemmer: “Hy soek iets, seur, ons moet probeer uitvind wat dit is wat hy soek.”

      Dit was net met sonsondergang dat ons dit gewaag het om die uitlander te volg. Op die klip het hy natuurlik g’n spoor gelaat nie, nietemin het ou Stemmer die rivier weer soos ’n opgewonde jaghond afgeloop. Die uitputtende vermoeienis van die afgelope dag skyn op hom g’n uitwerking te gehad het nie. Ek het ’n gevoel gekry dat hy op die spoor van iets was, maar wat dit was, het hy soos ’n geheim bewaar. Op al my vrae had hy slegs een antwoord: “Seur, ek wil sien – as ek kan – wat die Engelsman gesoek het,” en later as ’n bykomende gedagte: “Ek dink nie hy soek die Jood nie.” Wat dan?

      Ongeveer ’n halfmyl het ons op die rotsplate langs die rivier afgeloop toe die ou spoorsnyer skielik stuit en buk. Wonderlike opmerksaamheid! Dit was twee verdroogde blare. Ná hy hulle noukeurig bekyk het, lê hy hulle op die palm van sy hand om my te toon.

      “Wat is dit?” vra ek, nou glad in die war.

      “Sien seur nie? Dit is dieselfde blare as dié van die lat wat die Jood by die drif gesny het. Hier groei nie sulke bome nie. En dié twee is die twee puntblare wat hy aan die lat laat bly het vir die vlieë.”

      En toe kom die gevoel by my op dat ons op die drumpel staan van ’n groot ontdekking. Wat dit was, wis ek nie, en hoe dit juis met Cohen in verband kon gebring word, kon ek glad nie besef nie; maar ek gewaar, soos in ’n openbaring, dat die oplossing van die geheim baie naby ons lê – as ons dit net kon raaksien!

      Dit was ’n eienaardige plekkie waar ou Stemmer die blare opgetel het. Die rots het hier die rivier deurgesny om ’n lae dam te vorm. Net bo die dam was daar ’n ronde waterkuil (dit sou tenminste ’n waterkuil gewees het as daar water was!).

      Ou Stemmer gaan op sy hurke langs die kant sit, en lank en noukeurig bestudeer hy alles. Wat ek dadelik opgemerk het, was dat die sand in die “dam” baie natter was as dié van die res van die rivierloop. Dit was toe te skrywe aan die natuurlike opdamming van die water. En dan was die oppervlak verbasend glad en ongestoord. Daar was g’n enkele watergat deur wild gegrawe nie; daar was selfs g’n enkele spoor van wild nie, ofskoon die water hier nader aan die oppervlak sou wees dan êrens anders.

      Ek wou net oor my gewaarwording praat toe ou Stemmer opstaan.

      “Wag, seur; wag net ’n bietjie.”

      En hy begin vinnig in die rondte soek asof hy verwag om een of ander klein voorwerp te kry. En dit was nie lank nie, of hy tel op die rand van die sand ’n vars taaiboslat op met een blaar nog aan die punt. Hy wys dit sonder woorde aan my, maar seëvierend, asof hy vir my werklik die hele geheim blootlê.

      Maar hy hou aan met soek – dié keer verder van die rivier, maar altyd nog op die rotsbank. En toe hy die derde maal oor ’n vonds buk, gee hy ’n sagte juigkreet. Hy kon dit nie inhou nie! Uit ’n klein groefie in die rots tel hy ’n vlakvark se slagtand op. Deur die dik ent was ’n gat geboor en daaraan hang ’n stuk gevlegte koperdraad. ’n Uitleg was dié keer oorbodig. Dit was die handvatsel wat O’Brien aan sy snaakse swaard gehad het.

      En sonder ’n woord wys ou Stemmer my langs die rondte van die tand ’n lang onreëlmatige vlek, ’n gedeelte waarvan hy met sy duim afvrywe. Dit was gedroogde bloed.

      Stadig strek hy sy hand oor die kuil uit met die houding en gebare van ’n Bybelse profeet.

      “Sien, seur! Hier kom geen wild drink nie. Net bokant, net onderkant gaan voetpaadjies af, en kyk die grougate; maar hier – niks! Selfs die apies loop om. Al die diere is bang vir die plek. Seur, dit is M’Vubu – die seekoei!”

      Hy kon die vraagteken op my gesig sien. Sonder meer woorde tel hy ’n plat klip op wat van die rotswal afgeskilfer het en baie saggies plaas hy dit op die sand. “Kyk, seur!”

      En toe sien ek!

      Daar was ’n onmiddellike dog stadige opwelling van vogtigheid om die klip. Die sand self raak in ’n eienaardige beweging. ’n Soort suiging vind plaas. Die klip sak dieper en dieper en binne ’n paar minute was dit weg onder die sand. Oor die plek waar die klip verdwyn het, was die oppervlak weer net so gelyk as voorheen. Jy kon onmoontlik sien dat ’n taamlike groot klip daar verdwyn het. Dit was ’n kuil van welsand.

      “Dit is waar die Sjangaans en Masarwas die naam gekry het – M’Vubu. Die Masarwas wat met die Engelse saam uit die woestyn gekom het, sal dit goed ken, want hier was vroeër hulle woonplek gewees. Ons wat later ingetrek het, ken dit nie. Maar ek onthou toe ek klein was, het die ou volk ons stories van so ’n plek vertel. Ek het dit maar vir ’n storie aangehoor; nooit geglo nie; en nooit gesien nie . . . Kom, seur, laat ons huis toe gaan.”

      Sing-sing loop hy op die voetpad vooruit.

      En dit was voorlopig die einde van die saak van Cohen. Dieselfde aand het ons Magoeba losgelaat en die volgende dag het ons heimlik met die ondersoek van die gat begin. En hier was ’n treurige ontnugtering: Die welsand was skynbaar bodemloos. Onder in die diepte was fonteine wat altyd ’n sekere mate van vogtigheid aan die sand verskaf het. Deur gate in die dam, onder die oppervlak, was ’n gedurige uitloop, sodat die water nooit opgestuit het nie, maar met die langste stokke kon ons geen vaste bodem bereik nie, en vir meer as ’n maand het ons met hake gewerk sonder om ooit iets uit die diepte te haal.

      Die twee uitlanders het aangebly, O’Brien altyd vrolik en opgeruimd asof hy die gewete van ’n kind had.

      Toe Clarke hom eendag sy tand teruggee met die aaklige vlek nog duidelik sigbaar, het O’Brien hom op plesierige wyse bedank en nuuskierig gevra na die plek waar dit opgedaag het.

      “Sien julle – ek gebruik die swaard om te slag en as die handvatsel af is, dan is die lem onbruikbaar. Kyk, daar sit nog osbloed aan.”

      Lank het Clarke hom bekyk, met ’n tandeknersing wat seker sigbaar was as dit nie hoorbaar was nie.