In Anneke se boekkas ontdek Helena die boeke van Daphne du Maurier, veral Rebecca en Jamaica Inn, wat sy nog nie gelees het nie. Lekker avontuurlik, romanties.
Sy lees Far From the Madding Crowd van Thomas Hardy, wat sy tussen ’n paar speurverhale op Harmstat uitgekrap het. Die boek wat sy en Chris albei op skool behandel het, maar hy nie voltooi het nie omdat hy vroeg skool verlaat het. Waarvan sy nie gou genoeg by die einde kan kom nie, om te sien of Bathsheba Everdene en Gabriel Oak by mekaar uitgekom het.
Vergeefs probeer sy Chris laat belangstel in die skaapboer van Wessex, asof slegs Dewet se skaaptrop bestaan. Vir hom is die boek te fyn geskryf. Hy verkies Hendrik Brand of een van dié speurverhaalskrywers.
Hoe sou hy hou van Mickey Spillane? wonder sy, met wie se boeke sy op kollege bekend geraak het. Sy ouens word soggens ná ’n vuisgeveg wakker met ribbes wat deur hul longe steek en gesigte voos geslaan, terwyl daar iewers “a blonde with a brunette base” wag. Die einde is altyd salig as die held en heldin liefde vind.
Dis nie soos die lewe is nie. Maar kan ’n mens daaraan werk? Soos Anneke en Felix? En tant Nelie en oom Stoffel?
Aan die ander kant is daar die Frosts. Daardie soort mense lewe anders. Mevrou Frost ry maklik twee maal ’n week Kaap toe. Bly ’n naweek oor. Laat die bediendes by die kinders bly. En andersom ook. Frost het eenkeer vir Jas saamgeneem, kamma om na ’n nuwe net by Appeldoorn te gaan kyk, toe kom hulle eers dae later terug.
“Ai, Jasper Burger,” is al wat Cora gesê het, “jy is nie vir dié soort lewe gegear nie. Loop slaap jou lyf af.” Gelukkig was dit ligmaan.
Tot dusver het Helena getroude mense maar as verveeld met mekaar en flou beskou. Man vry na meisie, hulle kafoefel in die duine, en vat mekaar, móét partykeer trou. Het kinders. Met ’n kind in die heup staan ’n jong vrou op die kaai as die skuite Sondagmiddae loop. Skielik verwaarloos, die hare vetterig, maag uitgestoot, hangborste. Dalk al weer ’n brood in die oond, nog ’n mond om kos te gee, waarvoor die man hom uitmekaar moet breek op die seewater.
Hoeveel maal moes sy dit nie hoor nie? Maar ’n man is nie te bejammer nie, hulle het op die ou end die hef in die hand. Sy steier byna terug by die gedagte.
Dog, hier op Harmstat is dit anders. Sy geniet dit om saans saam met Chris voor die kaggeltjie gestook met mieliestronke te sit. Melk te kook, kakao te maak. Saam met hom oor die lande en tussen die diere te stap, iewers heen te ry.
Hoekom lyk dit dan nou so reg as sy die verloop van haar en Chris se vriendskap voel groei, dat daar dinge is waarvan hy meer weet, en sy aanvaar dat hy die leiding neem? Net soos sy Felix se “voogskap” oor haar aanvaar. Is dit die verskil tussen ’n geleidelike wennigheid teenoor brutale oorheersing?
Sy is steeds onseker of sy uitgeknip is vir die werk in die spreekkamer. Van die administrasie hou sy, maar sy sukkel met mense wat gepalielie moet word as hulle ongeduldig raak omdat hulle moet wag terwyl Felix besig is.
Noudat die weer begin verander en dit kouer word, het verkoues en griep toegeslaan, en dis veral kinders wat met ontsteekte ore en kroepborse sukkel. Toe ’n ma een oggend ’n seuntjie met die aakligste hoes inbring, tree Felix dadelik op. Hy neem die kind na die sykamertjie waar allerhande klein “operasies” gedoen word, laat hom op sy maag lê met die kop skuins, en begin die slym los klop.
“Ek weet nie hoe lank dit sal duur nie, mevrou sal maar ’n bietjie geduld moet gebruik,” probeer Helena ’n ongemaklike pasiënt gerusstel toe ’n reeks wurg- en braakgeluide hoorbaar word, afgewissel deur die jammerlike gehuil van die kind, en die ma se paaistem.
Die vrou kyk op haar horlosie, dan hoopvol na Helena. Sy lyk eerder aangemoedig as verskrik deur die prosedure wat daar binne voltrek word. “Dink jy ek kan vir Dokter vra om vir my ’n enema te gee? Ek is so verstop!” Sy plaas haar hande weerskante onder haar ronde maag in bokant haar lieste, en steun.
Helena wonder nog of sy ernstig is toe sy die vrou sien huil. Hulpeloos tas sy na die regte woorde, vra dan: “Mevrou, kan ek vir u ’n koppie tee maak?”
Sy het Felix al onaangename gevalle sien hanteer sonder dat hy ’n gesigspier verroer, maar toe die deur ná ’n uur lange konsultasie agter mevrou Van Graan toegaan, lyk hy so toornig dat sy vir ’n oomblik wonder of sy te blameer is.
“Wat is verkeerd?”
Hy skud sy kop, gee dan ’n jammerlike laggie. “Vir party mense loop niks ooit reg nie. Maar laat ons maar volstaan met die maand oue prop waarvan ek haar moes verlos.”
Dis asof hy daarna nie sy hande lank genoeg onder lopende water kan skrop nie.
Oor dié uitlating wat so vreemd aan Felix is, sou Helena later eers weer nadink. Van tyd tot tyd gedurende die dag bly die vrou haar by: die betraande oë, en die opgehewe gesig toe sy die deur agter haar toetrek. Was dit om die ongemak wat sy moes verduur, of skaamte omdat haar man die hele tyd buite in die motor gesit het?
Chris kom haal haar een Vrydagaand vir volkspele op Hobhuis; daarna gaan sy saam Harmstat toe vir die naweek.
Haar enigste rok wat naastenby geskik is, is van groen tafsy, lank, met ’n wye hals en ronde kragie, pofmoutjies en ’n lang lyfie met ’n puntjie voor. ’n Standaardpatroon vir ’n koshuiskind. Vir die wis en onwis het sy dit oral saamgepiekel, een maal aangehad en daarna ’n swart nommertjie by Berta Nagel laat maak.
By die groen rok maak Anneke ’n wit halsdoek afgewerk met ’n wit kantjie. Helena hink op twee gedagtes, vleg dan haar hare in ’n dik wrong wat agter haar rug afhang.
Chris het ’n grys langbroek en oopslaanhemp en ligte baadjie aan, probeer nie eens om na ’n Voortrekker te lyk nie. Hy is op ’n draf, want hy moet nog eers by Dewet aangaan om dosering af te gee vir skaap wat wurm het.
“Jy kan in die motor wag, ek is nou-nou terug,” sê hy toe hy langs die waenhuis stilhou en uitklim.
Sy het reeds haar deur oop. “Kan ek na die huis gaan kyk solank jy en Simon gesels?”
Maar hy het weer nie die sleutel nie. Hoewel hy tog geweet het hulle kom hier aan.
“Ons ry dadelik,” sê hy.
Sy is onmiddellik vies. Dis aspris, dink sy, en begin aanstap met die pad waarlangs hulle gekom het, ten aanskoue van Simon-hulle, en natuurlik tot Chris se verleentheid. Sy draai uit toe hy haar stadig volg. Klim die helling uit, waarvandaan sy ’n uitsig op die vlei en aangeplante weidings het. Dis waar sy pa en oom beeste gevoer het om weer te verkoop.
Is dit al wat hulle hier gedoen het? Nee, het tant Nelie eendag laat val, daar was ’n vyeboom en ’n paar perskebome, vaspit, waarvan sy konfyt gekook en ingelê het ook.
Helena maak haar hand bak oor haar oë en tuur af in die vlei.
“Nee,” help Chris haar reg asof hy haar gedagtes lees, “dit was meer huis se kant toe. Die vyeboom was voor die agterdeur.”
Met sy arm oor haar skouer beduie hy: “Daar was die boordjie met perskes. Dit aard goed hier in die Oos-Vrystaat waar die winters so koud is, sodat die bome kan rus.”
Dat hy darem altyd die wind so uit haar seile kan haal!
“Kom ons ry,” sê hy, “anders kom ons laat. Ons kan anderdag . . .”
Toe sy weer langs hom in die motor sit, is sy skielik hoendervleis.
“Koud? Kom skuif nader aan my.” Hy slaan een arm om haar skouers, trek haar teen hom aan.
Op die dorp gaan hulle eers by ’n kafee aan, waar hulle tee drink en sy haar mooimaak. Op die nippertjie besluit sy om haar vlegsel los te maak. ’n Fout, want toe is dit ruig, en daar is te min tyd vir ’n ander plan voordat hulle skoolsaal toe ry.
Dis ’n tipiese plattelandse byeenkoms, byna soos ’n tiekie-aand of