Nói đoạn bà ra hiệu cho người hầu vào trong đưa ra một người thiếu nữ đẹp mặn mà. Từ Thức ngẩn người ra nhìn. Đây không ai khác hơn là người thiếu nữ bẻ trộm mẫu đơn ở chùa năm nào!
Giáng Hương, tên nàng thiếu nữ, e ấp nói:
–Xin tạ ơn chàng không những đã ra tay cứu độ thiếp ngày trước, mà còn cất công đi tìm thiếp bao nhiêu lâu nay.
Bà chúa động ra lệnh giăng đèn kết hoa, tổ chức yến tiệc, làm lễ se duyên cho đôi trai gái. Từ đó, Từ Thức sống hạnh phúc bên người vợ xinh đẹp trên cõi tiên xa hoa, phú quý. Thấm thoát, chàng bấm đốt ngón tay tính đã được ba năm tròn. Tuy sung sướng, Từ Thức không khỏi thương cha nhớ mẹ, bạn bè, làng xóm. Một hôm chàng bảo vợ:
–Ta muốn từ biệt nàng ít lâu để về thăm quê cũ, rồi sau đó sẽ trở về cùng nàng sống đến đầu bạc răng long.
Giáng Tiên vô cùng đau khổ, giải thích cho chàng biết là hai cõi tiên tục bây giờ xa cách. Nếu chàng đi thì sẽ chẳng bao giờ quay lại được. Từ Thức vì quá nhớ nhà, không để ý đến lời vợ khuyên lơn. Giáng Tiên đành tiễn Từ Thức lên xe mây về thăm cố hương. Thoắt một cái, xe mây đã đưa Từ Thức về quê cũ. Cảnh vật không thay đổi là mấy, nhưng Từ Thức không thấy người dân làng nào quen mặt. Về chỗ cũ, chàng không còn thấy nếp nhà xưa nơi đâu. Hỏi ai cũng không biết cha mẹ, anh em chàng là ai. Cuối cùng, chàng gặp một cụ già tóc bạc phơ. Chàng xưng tên họ và hỏi thăm về gia đình mình. Cụ già ngẫm nghĩ hồi lâu rồi thủng thỉnh đáp:
–Ngày trước, ông cố nội của tôi có kể chuyện về một vị quan tên tuổi như của ngài, một hôm đi chơi bị mất tích trong hang động, không ai tìm ra được. Chuyện ấy xảy ra dễ cũng gần ba trăm năm rồi.
Giã từ ông cụ, Từ Thức buồn rầu đi lang thang, rồi cuối cùng trở lại nơi hang cũ. Xe mây không còn ở đó, mà hang động sao đã bị cỏ cây rậm rạp mọc che kín cả lối vào. Từ Thức lại thất thểu bước đi, rồi cứ thế đi mãi, đi mãi đến khi kiệt sức gục chết trên đường. Chỗ hang động ngày xưa đưa chàng đến gặp Giáng Hương, dân làng gọi là Động Từ Thức.
Cultural Notes
1 Buddhism was introduced in Vietnam as early as in the 3rd century B.C. During several dynasties, the religion flourished widely and was considered a national religion. The Tran dynasty (1225–1400) continued to consolidate the influence of Buddhism through the construction of new temples and giving special treatment to Buddhist monks.
2 High-ranking officials, or mandarins, represented the feudal government in old Vietnamese society. Becoming a mandarin was the ultimate dream for scholars during that time. Most scholars studied day and night to pass the exams not in a quest for knowledge, but more practically to secure a high position in society. However, a number of them, like Tu Thuc in this story, did not seem to be interested in this career once they achieved success. They typically returned their seal and resigned from office in order to live a life of their choice.
Vocabulary and Expressions
NOUNS
cố hương native land
cõi thiên thai heavenly realm
cửa biển estuary
dân làng villager
hang động cave
hoa mẫu đơn peony
lãng tử wanderer
ông cố nội paternal great-grandfather
quan huyện prefectural official
quan tiền an ancient unit of Vietnamese currency
sư sãi temple’s monks and wardens
thú vui hobby
tiền phạt fine
xe mây cloud coach
yến tiệc banquet
ADJECTIVES
đẹp mặn mà impressively beautiful
gắt gao rigid
hùng vĩ majestic
hữu tình charming
kiệt sức exhausted
nản lòng discouraged
nguy nga palatial
phú quý wealthy
quý phái classy
rậm rạp bushy
sang trọng elegant
xa hoa luxurious
VERBS
cất công to make an effort
đi lang thang to wander aimlessly
gục chết to drop dead
hậu tạ to express deep gratitude
khuyên lơn to advise
mất tích to disappear without leaving a trace
ngẫm nghĩ to think long and hard
se duyên to get married
ADVERBS
ân cần thoughtfully
niềm nở with open arms
thủng thỉnh unhurriedly
IDIOMATIC EXPRESSIONS
bấm đốt ngón tay to count by using one’s fingers
giăng đèn kết hoa to be festooned with
kỳ hoa dị thảo exotic flora
ra tay cứu độ to give a helping hand
sống đến đầu bạc răng long to live till the end of one’s life
treo ấn từ quan to resign by returning one’s official seal
Discussion Questions
1 By