Dicey A.V. (1915), Introduction to the Study of the Law of the Constitution, London: Macmillan.
Dickson B. (2013), Human Rights and the United Kingdom Supreme Court, Oxford: Oxford University Press.
Elliott M. (2019), The Supreme Court’s judgment in Cherry/Miller (No 2): A new approach to constitutional adjudication?, „Public Law for Everyone”, [https://publiclawforeveryone.com/2019/09/24/the-supreme-courts-judgment-in-cherry-miller-no-2-a-new-approach-to-constitutional-adjudication], [dostęp 30 października 2019].
Freeman E.A. (1872), The Growth of the English Constitution from the Earliest Times, London: Macmillan.
Goldsworthy J. (2010), Parliamentary Sovereignty. Contemporary Debates, Cambridge: Cambridge University Press.
Hood Phillips O. (1966), Constitutional Conventions: Dicey’s Predecessors, „The Modern Law Review” 2 (29), s. 137–148.
Jamróz A. (1993), Demokracja współczesna. Wprowadzenie, Białystok: Temida 2.
Jansen N. (2010), The Making of Legal Authority. Non-legislative Codifications in Historical and Comparative Perspective, Oxford: Oxford University Press.
Jennings I. (1959), The Law and the Constitution, London: London University Press.
Johnson N. (2004), Reshaping the British Constitution. Essays in Political Interpretation, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
King A. (2009), The British Constitution, Oxford: Oxford University Press.
Kraemer D. (2019), Brexit: Can a no-deal still happen?, „BBC News”, [https://www.bbc.com/news/uk-politics-49612757], [dostęp 30 października 2019].
Lee R.G. (2018), Blackstone’s Statutes on Public Law & Human Rights 2018–2019, Oxford: Oxford University Press.
Mabbett D. (2017), Parliamentary Sovereignty and Brexit, „The Political Quarterly” 2 (88), s. 167–169.
Michener R.E. (1982), Foreword, w: A.V. Dicey, Introduction to the Study of the Law of the Constitution, red. R.E. Michener, Indianapolis: Liberty Fund, s. xi-xxiii.
Mitchell J. (2012), Devolution in the United Kingdom, Manchester: Manchester University Press.
McConalogue J. (2019), The British Constitution Resettled. Parliamentary Sovereignty Before and After Brexit, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Paterson A. (2013), Final Judgment. The Last Law Lords and the Supreme Court, Oxford–Portland (OR): Hart Publishing.
Pocock J.G.A. (1987), The Ancient Constitution and the Feudal Law. A Study of English Historical Thought in the Seventeenth Century, Cambridge: Cambridge University Press.
Postema G.J. (2003a), Classical Common Law Jurisprudence (Part 1), „Oxford University Commonwealth Law Journal” 2 (2), s. 155–180.
Postema G.J. (2003b), Classical Common Law Jurisprudence (Part 2), „Oxford University Commonwealth Law Journal” 1 (3), s. 1–28.
Qvortrup M. (2002), A Comparative Study of Referendums: Government by the People, Manchester: Manchester University Press.
Sedley S. (2015), Lions Under the Throne. Essays on the History of English Public Law, Cambridge: Cambridge University Press.
Seel G.E., Smith D.L. (2001), Crown and Parliaments 1558–1689, Cambridge: Cambridge University Press.
Szlachta B.W. (2008), Monarchia prawa? Angielska myśl polityczna doby Tudorów, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Thorne S.E. (1938), Dr. Bonham’s Case, „Law Quarterly Review” 4 (54), s. 543–552.
Tomkins A., Turpin C. (2007), British Government and the Constitution. Text and Materials, Cambridge: Cambridge University Press.
Tubbs J.W. (2000), The Common Law Mind: Medieval and Early Modern Conceptions, Baltimore: The Johns Hopkins University Press.
Ward I. (2004), The English Constitution. Myths and Realities, Oxford–Portland: Hart Publishing.
Ward I. (2018), Writing the Victorian Constitution, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Weill R. (2003), Dicey Was Not Diceyan, „The Cambridge Law Journal” 2 (62), s. 474–493.
Wieciech T. (2012), Normatywny wymiar brytyjskiej konstytucji, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2 (74), s. 19–32.
Wieciech T. (2014), Anglosaska formuła politycznego konstytucjonalizmu, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Zięba A. (2013), Normy prawa stanowionego jako źródło konstytucji Zjednoczonego Królestwa, w: A. Zięba (red.), Konstytucjonalizm w państwach anglosaskich, Kraków: Wydawnictwo UJ, s. 229–244.
PRAWA PODSTAWOWE
PRAWA CZŁOWIEKA
Agnieszka Nogal
słowa kluczowe: godność, habeas corpus, John Locke, Powszechna deklaracja praw człowieka, prawa człowieka, prawo międzynarodowe, samoposiadanie
Prawa człowieka nabrały współcześnie szerokiego znaczenia. Można nawet powiedzieć, że padły ofiarą własnego sukcesu. Dobrze się kojarzą, budzą ciepłe emocje, oznaczają coś pozytywnego. Zdarzają się wprawdzie krytyczne wypowiedzi teoretyków, ale w sferze publicznej dominuje aprobata. Chętnie do praw człowieka odwołują się politycy, działacze społeczni, przedstawiciele rozmaitych grup i stowarzyszeń. Trudno się więc dziwić, że coraz bardziej powszechne użycie prowadzi do zamazywania treści tego pojęcia. W tym bogactwie znaczeniowym można jednak wyróżnić co najmniej trzy najczęściej występujące sposoby rozumienia terminu „prawa człowieka”. Spotykamy je w sferze politycznej, społecznej oraz prawnej. W wymiarze politycznym prawa człowieka są nośnym hasłem służącym poszerzaniu wolności jednostek oraz grup; w wymiarze społecznym oznaczają zazwyczaj solidarność z najsłabszymi; w sensie prawnym odnoszą się do uniwersalnych roszczeń, które przysługują każdemu człowiekowi ze względu na jego niezbywalną godność.
Ostatni, prawny, wymiar praw człowieka był dla tego pojęcia źródłowy. To z niego prawa człowieka czerpały swą perswazyjną moc i właśnie w wymiarze prawnym zostały powiązane z godnością. Warto zwrócić uwagę na ten związek, zwłaszcza że – mimo licznych trudności – znaczenie tych terminów jest i tak najlepiej określone.
Godność ludzka nie jest wynikiem jakiejś antropologicznej, metafizycznej czy etycznej teorii, która zostałaby uznana przez wszystkich. Można powiedzieć, że w przypadku praw człowieka (oraz idei godności ludzkiej) porządek teorii i praktyki został odwrócony. Istnieją całe zbiory praktyk związanych z prawami człowieka, których można bronić z różnych perspektyw teoretycznych, filozoficznych oraz religijnych. Myśliciele, którzy podejmowali problematykę praw człowieka, wskazywali na korzenie tych praw już w starożytności; inni łączyli je ściśle z nowożytnym indywidualizmem. Zestawiano prawa człowieka z prawem naturalnym lub poszukiwano ugruntowania w prawie stanowionym. W ten sposób dyskusja na temat praw człowieka nabrała bardzo szerokiego charakteru, także w obszarze prawa. Stabilny pozostał jednak zbiór bronionych w ten sposób rozwiązań.
Dyskusja została nieco uporządkowana na przełomie wieków – przybrała ona formę debaty na temat uniwersalizmu praw człowieka. Antropolodzy postawili wówczas pytanie o relację pomiędzy uniwersalnymi w założeniach prawami, ugruntowanymi w ludzkiej godności, oraz zmiennością kultur (Renteln 1990). Zwolennicy relatywizmu kulturowego oskarżyli obrońców praw człowieka o etnocentryzm oraz imperializm kulturowy (Talbott 2005). Etnocentryzm opierał