1. Bączyk S. (red.): I Krajowa Konferencja Naukowa „Problemy farmakologicznego dopingu w sporcie”. Monografie, nr 25, 1967. Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego, Poznań 1968.
2. Berendonk B.: Doping. Von der Forschung zum Betrug. Rowohlt Taschenbuch Verlag GmbH, Hamburg 1992.
3. De Rose E.H.: Doping in athletes – an update. Clin. Sports Med. 2008; 27: 107–130.
4. Delbeke F.T.: From Amanita Muscaria to somatotropine: the doping story. Biol. Sport 2000; 17: 81–86.
5. Dzierżanowski R.: Historia dopingu farmakologicznego [w:] Doping (red. S. Kozłowski, W. Rewerski). Wyd. II zmienione i uzupełnione. PZWL, Warszawa 1980.
6. Dzierżanowski R., Wysoczański R.: Historia dopingu farmakologicznego [w:] Doping (red. W. Rewerski, K. Nazar). Wyd. III zmienione. Wyd. Lek. PZWL, Warszawa 1995.
7. Fojt E., Trzeciak H.I.: Oceny kontroli antydopingowej w świetle własnych doświadczeń. Pol. Tyg. Lek. 1977; 32: 2075–2079.
8. Grucza R., Pokrywka A.: Historia dopingu [w:] Doping zabija sport (red. W. Granowska). Towarzystwo Lekarskie Warszawskie, Warszawa 2006.
9. Hunt T.M.: Drug Games. The International Olympic Committee and the politics of doping, 1960–2008. University of Texas Press, Austin 2011.
10. Imielski R., Leniarski R.: Najważniejszy mecz Kremla. Wydawnictwo Agora, Warszawa 2018.
11. International Olympic Committee. CIO-AH B-ID04-MEDIC. July 2015.
12. Kuipers H.: Is the present doping definition still appropriate? [w:] Biomedical side effects of doping (red. C. Peters, T. Schulz, H. Michna). Sport & Buch Strauß, Köln 2001.
13. Kwiatkowska D., Kaliszewski P., Michalak D., Wójcikowska-Wójcik B.: Działalność i rozwój Zakładu Badań Antydopingowych w latach 1981–2017 [w:] 40 lat działalności Instytutu Sportu Państwowego Instytutu Badawczego (red. W. Starosta). Instytut Sportu – PIB, Warszawa 2017.
14. Ljungqvist A.: Brief history of anti-doping. Med. Sport Sci. 2017; 62: 1–10.
15. Miller D.: Historia igrzysk olimpijskich i MKOl. Od Aten do Pekinu 1894–2008. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2008.
16. Mimiague M.-J.: The doping problem in comparative penal law. Olympic Review 1974; 80–81: 313–319.
17. Müller R.K.: History of doping and doping control [w:] (red.). Doping in Sports. Handbook of Experimental Pharmacology 195 (red. D. Thieme, P. Hemmersbach). Springer–Verlag, Berlin–Heidelberg 2010.
18. Ohler N.: Trzecia Rzesza na haju. Narkotyki w hitlerowskich Niemczech. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016.
19. Pokrywka A.: Doping na letnich igrzyskach olimpijskich. Med. Trib. 2012; 12: 26–27.
20. Pokrywka A., Gorczyca D., Jarek A., Kwiatkowska D.: Alfons Bukowski – polski farmaceuta, pionier badań antydopingowych (1858–1921). Analityka: Nauka i Praktyka 2013; 1: 68–72.
21. Pokrywka A., Gorczyca D., Jarek A., Kwiatkowska D.: In memory of Alfons Bukowski on the centenary of anti-doping research. Drug Test Anal. 2010; 2: 538–541.
22. Pokrywka A., Smorawiński J.: Wybrane problemy zwalczania dopingu w sporcie [w:] Medycyna sportowa (red. A. Jegier, K. Nazar, A. Dziak). Wyd. Lek. PZWL & PTMS, Warszawa 2013.
23. Roeske W.: Alfons Bukowski (1858–1921). Arch. Hist. Med. 1968; 31: 167–191.
24. Roeske W.: Życiorysy zasłużonych farmaceutów. Alfons Bukowski (1858–1921). Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa 1968.
25. Walters G.: Igrzyska w Berlinie. Jak Hitler ukradł olimpijski sen. Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2008.
26. Yesalis C.E., Bahrke M.S.: History of doping in sport. Int. Sports Stud. 2001; 24: 42–76.
2
REGUŁY PRAWNE
RAFAŁ PIECHOTA, MICHAŁ RYNKOWSKI
2.1. DEFINICJA SYSTEMU REGUŁ ANTYDOPINGOWYCH
System reguł antydopingowych to zbiór norm prawa bez względu na ich naturę i sposób tworzenia, których przeznaczeniem jest zapobieganie oraz zwalczanie zjawiska dopingu w sporcie. Na system ten składają się w polskim porządku prawnym przepisy prawa powszechnie obowiązującego (w tym zawarte w aktach normatywnych rangi ustawowej i w wydanych na ich podstawie aktach wykonawczych, a także w wiążących Polskę ratyfikowanych umowach międzynarodowych) oraz przepisy prawa wewnątrzorganizacyjnego ruchu sportowego. Do tej drugiej kategorii należy zaliczyć przepisy stanowione zarówno przez Polską Agencję Antydopingową (POLADA) w granicach jej kompetencji, jak i w wymiarze międzynarodowym przez Światową Agencję Antydopingową (WADA), a w mniejszym stopniu również przez międzynarodowe federacje sportowe. Choć nie stanowią one prawa powszechnie obowiązującego, to – ze względu na wyspecjalizowany charakter – efektywnie wpływają na kształt ustawodawstw krajowych, w tym także polskiego. Z uwagi na piramidalną strukturę ruchu sportowego, w przypadku konfliktu tych reguł z normami prawa powszechnie obowiązującego, stosowane bywają też przed tymi ostatnimi.
Definiowane w powyższy sposób (sensu largo) reguły antydopingowe stanowią zatem szczególny zbiór norm, nie tylko ze względu na swoją zróżnicowaną genezę (normy o charakterze publiczno- i prywatnoprawnym), rangę (w ramach prawa krajowego – normy ustawowe oraz normy zawarte w aktach wykonawczych, w ramach przepisów WADA – normy Światowego Kodeksu Antydopingowego oraz standardów międzynarodowych), lecz także niejednorodny charakter (normy karne, administracyjne czy dyscyplinarne).
2.2. PRZEPISY MIĘDZYNARODOWE
System antydopingowy na świecie tworzą instytucje (organizacje i organy), których jedną z funkcji jest stanowienie reguł antydopingowych o zasięgu międzynarodowym. Filarem tego systemu jest obecnie WADA i przyjęty w jej ramach Światowy Kodeks Antydopingowy (Kodeks WADA). W przeszłości podwaliny tego systemu stworzyła Rada Europy, która jako pierwsza organizacja międzyrządowa zaangażowała się w walkę ze zjawiskiem dopingu w sporcie, najpierw poprzez niewiążące rezolucje i zalecenia, a następnie przy wykorzystaniu mechanizmu pierwszej wielostronnej umowy międzynarodowej poświęconej zwalczaniu dopingu w sporcie, czyli Konwencji Antydopingowej Rady Europy (Konwencji